Του Ανδρέα Ανδρέου
Τα προχθεσινά τραγικά γεγονότα στην ανατολική Αττική μοιραία έφεραν στην επιφάνεια και το γνωστό θέμα των αυθαίρετων κατοικιών που υπήρχαν στην περιοχή. Κάποιοι μάλιστα το έθεσαν και ως τη γενεσιουργό αιτία της όλης τραγωδίας. Αυτό φυσικά, επειδή εκστομίστηκε από επίσημα χείλη φαντάζει μάλλον τραγελαφικό δεδομένου ότι δεν μπορεί το επίσημο κράτος να επικαλείται μια διαχρονική παρανομία για να καλύψει τη γύμνια του μπροστά στην παντελή έλλειψη προγραμματισμού, σχεδίου, αντίδρασης και ό,τι άλλο απαιτείται από ένα κράτος για να προστατεύσει τους πολίτες του ή τους όποιους πολίτες από τραυματισμό ή ακόμη και τον θάνατο.
Αν κάτι ανεγέρθηκε αυθαίρετα, σημαίνει πως δεν πέρασε τη νόμιμη διαδικασία αδειοδότησης του κράτους. Από αυτό το σημείο μέχρι να χαρακτηριστεί και παράνομο, υπάρχει μια γκρίζα ζώνη. Ένα ιδιωτικό τεμάχιο μπορεί να διαθέτει από μηδενικό συντελεστή δόμησης μέχρι κάποιο θετικό συντελεστή δόμησης. Αν ο συντελεστής δόμησης είναι μηδενικός και ο ιδιοκτήτης ανεγείρει άνευ εξασφαλίσεως άδειας το οποιοδήποτε κτίσμα, τότε αυτό είναι καθαρά παράνομο. Αν όμως βάσει του συντελεστή δόμησης δικαιούταν να ανεγείρει μια κατοικία μέχρι 150 τετρ. μ. και αυτός όντως ανέγειρε μια τέτοια κατοικία ικανοποιώντας τους πολεοδομικούς όρους μεν, χωρίς όμως να αιτηθεί μια τέτοια άδεια δε, τότε σίγουρα το κτίσμα του είναι αυθαίρετο, αλλά δυνητικά νόμιμο, αν ακολουθήσει έστω εκ των υστέρων τη διαδικασία αδειοδότησης. Αν το κτίσμα του είναι 500 τετρ. μ. αντί 150 τετρ. μ. και χωρίς άδεια, τότε είναι και αυθαίρετο και αυτόματα παράνομο επειδή ακόμα και μετά να ακολουθήσει μια διαδικασία αδειοδότησης του, αυτή θα είναι αρνητική λόγω των υπερβάσεων σε συντελεστή δόμησης.
Μετά υπάρχει το άλλο γνωστό κουσούρι του Έλληνα. Εξασφάλιζε άδεια για σπίτι 150 τετρ. μ. και επειδή το τεμάχιο του είχε μια τοπογραφική κλίση σε σχέση με τον δρόμο, έκτιζε τρία υπόστεγα μέχρι να φθάσει στο επίπεδο του δρόμου, δήθεν για να στηρίξει το σπίτι. Στην πορεία του χρόνου και όταν κανείς δεν κοιτούσε, έκλεινε τα τρία υπόστεγα και το σπίτι των 150 τετρ. μ. μετατρεπόταν σε βιλλίτσα των 650 τετρ. μ. Το φάσμα τέτοιων αυθαιρεσιών στο πανελλήνιο είναι τεράστιο επειδή το μυαλό του Έλληνα στο πώς να παρακάμψει διαδικασίες και νόμους λειτουργεί τουλάχιστον σε πέντε διαστάσεις…
Ήταν όμως πράγματι οι αυθαίρετες κατοικίες που δημιούργησαν το προχθεσινό τραγικό συμβάν; Δύσκολο να καταλήξει κάποιος, χωρίς το συμπέρασμα του να είναι και αυτό αυθαίρετο. Αν δηλαδή κάποιος είχε νόμιμο σπίτι 150 τετρ. μ. και μετά έκανε παράνομες επεκτάσεις και το ανέβασε στα 250 τετρ. μ. ήταν αυτό που συνέτεινε στην τραγικότητα της κατάστασης; Αμφιβάλλω. Για να απαντήσει ο οποιοσδήποτε θα πρέπει να ξέρει το μέγεθος και το είδος της αυθαιρεσίας.
Όλα αυτά όμως δεν είναι η ουσία. Η ουσία είναι πως όποια αυθαιρεσία και να ίσχυε, το κράτος διαχρονικά δεν έκανε τίποτα για να την αναχαιτίσει. Αν σε κάθε παράνομη ανάπτυξη, υπήρχε μια υπηρεσία που την κατεδάφιζε με ένα απλό διάταγμα δικαστηρίου, τότε όλοι θα ήταν νομιμόφρονες πολίτες. Θα ακολουθούσαν τις νόμιμες διαδικασίες και θα έκτιζαν εντός των ορίων της νομιμότητας. Υπάρχουν όμως επαρκείς και ξεκάθαρες νόμιμες διαδικασίες ή μήπως είναι και αυτές στημένες με τέτοιο τρόπο που να ενθαρρύνουν την αυθαιρεσία; Μάλλον το δεύτερο.
Εμείς εδώ στην Κύπρο που στέκουμε; Παρόλο που φαίνεται να είμαστε πιο οργανωμένοι σαν κράτος, έχοντας ένα κτηματολόγιο, μια χωρομετρία, μια πολεοδομία, έχοντας ρυθμίσει σε πολεοδομικές ζώνες σχεδόν όλη την ελεύθερη επικράτεια του νησιού και έχοντας νόμους και κανονισμούς σχεδόν για τα πάντα, εντούτοις έχουμε και εμείς τα προβλήματα μας στην αντιμετώπιση της αυθαιρεσίας, είτε με ελλείψεις σε επίπεδο νομοθεσιών ή σε επίπεδο εφαρμογής ανασταλτικών μέτρων.
Αν ξεκινήσω από τα απλά, θα αναφέρω μόνο τις αυθαιρεσίες του κλεισίματος των μπαλκονιών σε διαμερίσματα και τη δημιουργία περγόλων και γκαράζ σε τόπους που βολεύει τον καθένα. Έχουμε ικανό κρατικό ή άλλο μηχανισμό κατεδάφισης των αυθαιρεσιών; Όχι βέβαια. Και τι θα γίνει αν αύριο ξεσπάσει μια πυρκαγιά και εγκλωβιστεί κόσμος; Τότε θα τρέχουν κάποιοι για καμιά βδομάδα και μετά θα ξεχαστεί και αυτό. Έχουμε αυθαίρετες κατοικίες; Αυθαιρεσίες σε κατοικίες, έχουμε άπειρες (βλέπε πιο πάνω παράδειγμα). Ολάκαιρες αυθαίρετες κατοικίες έχουμε μεν αλλά λίγες σε αριθμό δε. Και συνήθως περιορίζονται στην ύπαιθρο. Παρόλο που υπάρχουν ρυθμίσεις για ανέγερση μεμονωμένης κατοικίας σε απόμερα σημεία, όπου απαιτούνται ικανά δικαιώματα πρόσβασης, παροχή υπηρεσιών κ.λπ., είναι περιπτώσεις όπου χωρίς καμία ικανοποίηση αυτών των παραμέτρων έχουν ανεγερθεί υποστατικά εντελώς αυθαίρετα. Το γελοίο δε είναι πως η ΑΗΚ τους χορηγεί ηλεκτρικό ρεύμα χωρίς να έχουν καμία άδεια.
Το κεφάλαιο μεμονωμένης κατοικίας στην ολότητά του έτυχε διαχρονικής εκμετάλλευσης. Αποτέλεσμα είναι η άτακτη και διάσπαρτη ανάπτυξη. Αυτό δημιουργεί κινδύνους επειδή δεν υπάρχει άρτιο οδικό δίκτυο, ούτε υποδομές και σε περίπτωση κινδύνου δύσκολα μπορεί να παρασχεθεί βοήθεια. Ευτυχώς αυτό πάει σιγά-σιγά να ρυθμιστεί δεδομένων των πιο αυστηρών κανονισμών που ισχύουν σήμερα. Είναι πολλά που μπορούν να λεχθούν. Θα κλείσω αναφέροντας την περίπτωση των άτακτων ιδιωτικών κατασκηνώσεων ιδιαίτερα στα παράλια. Δεν μπορεί το κράτος να επιβάλλει από τη μια ζώνες προστασίας της παραλίας σε ιδιωτικά ακίνητα – τις οποίες ο ιδιοκτήτης φυσικά και σέβεται – αλλά από την άλλη να μη λαμβάνει ικανά μέτρα απομάκρυνσης του καθενός που αποφασίζει να ανάψει κάρβουνα για να ψήσει τη σούβλα του κάτω από δέντρα και φράκτες πολλές φορές παραβιάζοντας ιδιωτική περιουσία. Αν ανάψει φωτιά και καεί το σύμπαν αλήθεια ποιος θα φταίξει; Αυτός που έψηνε τη σούβλα και που πιθανώς θα είναι ο πρώτος που θα εξαφανιστεί; Το κράτος που δεν τον έδιωξε από ξένη περιουσία και δεν του έβαλε πρόστιμο για παράνομο κάμπινγκ; Ο ιδιοκτήτης που απουσιάζει και δεν έχει ιδέα για το τι συνέβη; Ή μήπως κάποια θύματα που κοιμόντουσαν αμέριμνα στο σπίτι δίπλα; Φτάνει πια αδράνεια. Όχι άλλα θύματα.
*Ο κ. Ανδρέας Α. Ανδρέου, MRICS, είναι CEO, APS Andreou Property Strategy - Chartered Surveyors.
