Μας λείπει ένα «Κάντο Χενεράλ»

Πριν από μερικές ημέρες έφυγαν από τη ζωή δύο άνθρωποι που ο καθένας με τον τρόπο του υπηρέτησε τον πολιτισμό αυτού του τόπου, ο Αριστείδης Κουδουνάρης και η Ήβη Μελεάγρου. Πρόσφεραν πολλά, ο πρώτος στη γενεαλογική ιστορία του τόπου, με το εμβληματικό «Λεξικό» του, το οποίο έκανε επτά εκδόσεις. Η δεύτερη ήταν μία σημαντική προσωπικότητα των κυπριακών γραμμάτων και ίσως η καλύτερη μυθιστοριογράφος της Κύπρου.

Νιώθω ότι αυτοί οι άνθρωποι εκπροσωπούσαν μια διαφορετική Κύπρο που μοιάζει να χάνεται, δεν ξέρω. Τουλάχιστον, αυτό αντιλήφθηκα από τη γνωριμία μου με τον Αριστείδη Κουδουνάρη – δυστυχώς δεν είχα την ευκαιρία να συναντήσω την Ήβη Μελεάγρου. Σκεφτόμουν ότι αυτοί οι άνθρωποι έδωσαν πολλά σε αυτόν τον τόπο και άλλοι που έχουν μείνει ακόμα σε αυτόν τον ρότσο συνεχίζουν να δίνουν και μάλλον θα τους θυμηθούμε όταν θα αναχωρήσουν διά τας άνω μονάς. Άραγε, σήμερα, υπάρχουν πνευματικές προσωπικότητες που κοιτάνε τα χαρτιά τους ή ενδιαφέρονται μονάχα για τις οθόνες των κινητών τους; Νιώθω ότι οι εποχές δεν βοηθάνε κιόλας για να αφιερωθείς σε έναν σκοπό, να καθίσεις να γράψεις, να δημιουργήσεις για ένα ιδανικό. Ζούμε σε έναν μπερδεμένο κόσμο, σε χρόνια πολύ λαμπερά και χωρίς συγκινήσεις, πέραν από τις προσωπικές μας. Ακόμα και τις διεθνείς ανθρωπιστικές ή άλλες κρίσεις τις χρησιμοποιούμε σχεδόν κατ’ ανάγκη, είτε γιατί δεν έχουμε άλλο υλικό, είτε γιατί είναι της μόδας, είτε ακόμη γιατί θα πουλήσουν, θα γίνουν like και share και θα ικανοποιήσουμε το εγώ μας.

Ίσως να αδικώ κάποιους, αλλά δεν βλέπω ορμητικότητα, δεν συναντώ έντονες στιγμές δημιουργίας. Ο κόσμος του πολιτισμού, της Κύπρου τουλάχιστον, μοιάζει να έχει κατά κάποιο τρόπο σύνδρομο αταβισμού, επανερχόμαστε στα ίδια και στα ίδια, ανακυκλώνουμε συμπεριφορές των προγόνων μας και τις εκφράζουμε καλλιτεχνικά, λογοτεχνικά, μουσικά. Οπωσδήποτε πρέπει να κοιτάμε πίσω, να ξέρουμε τι μας ορίζει, αλλά θα πρέπει κάποια στιγμή να κόψουμε τον ομφάλιο λώρο και να βγούμε μπροστά, να αφουγκραστούμε τις τάσεις που αναπτύσσονται αλλού, όχι να τις μεταφέρουμε στα καθ’ ημάς, να προσπαθήσουμε να τις καταλάβουμε και να τις διαμορφώσουμε. Φτάνει η τέχνη για την Τέχνη, δεν ωφελείται κανείς, παρά μόνο το εγώ μας και τους λογαριασμούς μας στα κοινωνικά δίκτυα. Η πνευματική παραγωγή δεν είναι πολυτέλεια που πρέπει να υπάρχει μόνο όταν ρέει χρήμα και επιχορηγήσεις –και δεν ισχυρίζομαι ότι δεν πρέπει να υπάρχουν και να μη δίνονται. Σημείωσα και παραπάνω ότι οι εποχές δεν βοηθούν όχι γιατί δεν προσφέρονται για μεγάλες συγκινήσεις, αλλά διότι τρέχουν πολύ γρήγορα και όσο που προλαβαίνουμε να τις φτάσουμε και να αφομοιώσουμε τις αλλαγές που συντελούνται. Σκεφτείτε το δράμα των Σύριων προσφύγων, τον πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας στη Νιγηρία με την Μπόκο Χαράμ.

Το ανθρωπιστικό δράμα των Ροχίνγκιας στη Βιρμανία. Τα αυταρχικά καθεστώτα στη Βόρεια Κορέα, την Τουρκία και αλλού, τις πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ και την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Αρκούν για να κλειστεί κανείς στο σπίτι του και να γράψει, να σχεδιάσει, να ζωγραφίσει, να συνθέσει, να δημιουργήσει. Γιατί δεν έχουμε σήμερα ένα «Κάντο Χενεράλ», μία «Γκουέρνικα», ένα «Θωρηκτό Ποτέμκιν». Γιατί δεν έχουμε σήμερα μία ποιητική σύνθεση όπως «Τα Γράμματα στη Μητέρα» και ακόμα γιατί δεν έχουμε μία «Χιώτισσα» ή μία «9η Ιουλίου»; Σίγουρα δεν έχουμε έλλειψη από εμπνευσμένους δημιουργούς και από πνευματικό κεφάλαιο, αλλά μοιάζει να μη δύναται να ενεργοποιηθεί και να αποδώσει επενδυτικούς καρπούς σε βάθος, για να μιλήσω με όρους σύγχρονους και επίκαιρους. Ο ρόλος της Πολιτείας είναι καταλυτικός στην αφύπνιση των πνευματικών αντανακλαστικών όσων έχουν το χάρισμα και μαζί της πρέπει να συνταχθούν τα πνευματικά ιδρύματα, οι Ενώσεις και οι Σύνδεσμοι, μακριά από σκοπιμότητες της στιγμής και σε απόσταση ασφαλείας από κομματικές ή άλλες ιδεολογικές αγκυλώσεις. Η στρατευμένη τέχνη χρειάστηκε κάποτε να αναδειχθεί διότι ο αέρας που ανέπνεαν πολλοί ήταν δηλητηριώδης και έπρεπε να υπάρξουν καθαροί αεραγωγοί, οι λίγοι έβγαιναν μπροστά για τους πολλούς. Σήμερα που οι λίγοι έγιναν οι πολλοί, γιατί ακολουθούν τους ελάχιστους;