Του Απόστολου Τομαρά
Τον Σεπτέμβριο του 2011, παραμονές έναρξης της πρώτης γεώτρησης στην κυπριακή ΑΟΖ, η Τουρκία με πρωθυπουργό τον σημερινό της Πρόεδρο, είχε θέσει το τεμάχιο 12 σε καραντίνα. Μάλιστα, κάποιες απόψεις ήθελαν τον τότε πρόεδρο της Δημοκρατίας, Δημήτρη Χριστόφια να εξετάζει το ενδεχόμενο αναστολής των εργασιών της Noble. Οι εργασίες τελικά συνεχίσθηκαν ως είχαν προγραμματιστεί, με κάποιους που έζησαν από κοντά τα γεγονότα να κάνουν λόγο για αμερικάνικο δάκτυλο που έβγαλε, τότε, τη Λευκωσία από την δύσκολη θέση.
Η πρώτη γεώτρηση στο 12 και η επικείμενη, στο γειτονικό 10 κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι έχει κοινά στοιχεία. Και τότε και τώρα η Τουρκία, με το ίδιο πρόσωπο στο τιμόνι της, απειλή Θεούς και δαίμονες. Και στο 12 και στο 10 οι ΗΠΑ έχουν ζωτικά συμφέροντα, κυρίως οικονομικά. Και τότε και τώρα η Λευκωσία θεωρεί πως οι ΗΠΑ, και όχι μόνο, θα κάνουν και την διαφορά. Αυτό δηλαδή που αδυνατεί να πράξει η Δημοκρατία με δικά της μέσα.
Το ό,τι οι τούρκοι αλωνίζουν στις θάλασσες της Κύπρου δεν είναι κάτι που εμφανίσθηκε όταν ξεκίνησε η υλοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού της Δημοκρατίας. Όπως επίσης, καινούργιες δεν είναι και οι προκλητικές κινήσεις πολεμικών πλοίων, ερευνητικών σκαφών και γεωτρύπανων. Επί του προκειμένου το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν η Τουρκία έχει θέση στην ενεργειακή σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου, και ποια είναι αυτή. Υπάρχουν απόψεις που υποστηρίζουν έντονα πως η Τουρκία, ουσιαστικά έχασε το παιχνίδι στα ενεργειακά τον Σεπτέμβριο του 2011, όταν δεν κατάφερε να ματαιώσει την πρώτη γεώτρηση στο 12.
Η ύπαρξη άλλων δυο γύρων αδειοδότησης τεμαχίων με την παρουσία εταιρειών όπως η Exxon και TOTAL, θεωρούνται παράγοντες πως σημάδεψαν καταλυτικά τους διαχρονικούς ενεργειακούς σχεδιασμούς της Δημοκρατίας. Εν πολλοίς οι ίδιες απόψεις θεωρούν πως στα ενεργειακά το «Ποτάμι δεν μπορεί να γυρίσει πίσω» για την Τουρκία, αν ληφθεί υπόψη και η απομόνωση της σε πολιτικό επίπεδο. Στον αντίποδα, εντός και εκτός Κύπρου υποστηρίζεται, επίσης έντονα, πως χωρίς συμμετοχή της Τουρκίας τα ενεργειακά της Δημοκρατίας δεν μπορούν να προχωρήσουν στο ζητούμενο που είναι το εμπορικό κομμάτι, και ότι στην περιοχή θα επικρατεί μια διαρκής αναταραχή, όπως η παρούσα.
Εκ των πραγμάτων το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει είναι σε ποια πλευρά βρίσκεται πιο κοντά η πραγματικότητα. Το 2011 η Τουρκία δεν κατάφερε να επιβάλει την παρουσία της, στην περιοχή και αυτή η αποτυχία φαίνεται στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η αποτυχία της Τουρκίας ήταν επιτυχία για τη Λευκωσία η οποία εκμεταλλευόμενη και χρονικές συγκυρίες και γεγονότα, έφθασε εδώ που είναι. Υπό το πρίσμα αυτό, η άποψη πως το «Ποτάμι δεν μπορεί να γυρίσει πίσω» είναι ορθή. Από την άλλη, η άποψη που θέλει την διαιωνίσει την ομηρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, δεν είναι εξωπραγματική πλην όμως δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.
Η απάντηση τι μέλει γενέσθαι με την Τουρκία μπορεί να βρίσκεται κάπου στη μέση, και η αίσθηση που υπάρχει είναι ότι αυτό γίνεται αντιληπτό και από τη Λευκωσία. Μόνο τυχαίες δεν μπορεί να θεωρηθούν, τελευταίες αναφορές από το κυβερνητικό στρατόπεδο για τον ενδεχόμενο ρόλο της Τουρκίας στα ενεργειακά. Μοναδική προϋπόθεση που τίθεται είναι η Άγκυρα να εγκαταλείψει τη σημερινή συμπεριφορά της. Όποια μορφή και αν έχουν οι απειλές και οι προκλήσεις, σήμερα και αύριο, λύση δεν μπορεί να υπάρξει.
Εάν και εφόσον η Άγκυρα κατανοήσει πως με τη πρακτική των κανονιοφόρων δεν έχει να κερδίσει κάτι περισσότερο από ό,τι έχει «πετύχει» σήμερα, λύση μπορεί να εξευρεθεί. Η Τουρκία ό,τι και να έγινε στο παρελθόν, αυτό που δεν αλλάζει είναι πως πρόκειται για μια μεγάλη χώρα, τουτέστιν μια μεγάλη αγορά, με ισχυρά συμφέροντα στην περιοχή τα οποία σε βάθος χρόνου δύσκολα θα αγνοηθούν, ακόμα και από χώρες που σήμερα είναι εχθρικές προς αυτή. Αυτός ο παράγοντας θα πρέπει να είναι απόλυτα ξεκάθαρος σε Λευκωσία και Αθήνα.
Η απομόνωση της Τουρκίας από τα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει τη ρεβάνς για την τραγωδία του 1974. Μια απομονωμένη Τουρκία το μόνο που θα προκαλέσει, είναι την διαιώνιση της έντασης στην περιοχή.
