Του Νίκου Κωνσταντάρα
Οι πληγές που μαστίζουν τον χώρο του πολιτισμού, όπως τις περιγράφει η τέως πρόεδρος του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων Ασπασία Λούβη σε συνέντευξη στην «Καθημερινή» (Τέχνες και Γράμματα, σελ. 1), προκαλούν απελπισία. Οπως φαίνεται, μέσα στα χρόνια της κρίσης, όταν η πλειονότητα των Ελλήνων έχει υποστεί σοβαρότατα πλήγματα σε όλους τους τομείς, μικρές ομάδες που είχαν την τύχη να βρεθούν σε θέσεις-κλειδιά στο Δημόσιο συνεχίζουν να εκβιάζουν το σύνολο για να διατηρήσουν τα προνόμιά τους. Εδώ δεν μιλάμε με όρους ιδεολογικούς, με το καλό/κακό Δημόσιο και τον καλό/κακό ιδιωτικό τομέα, μιλάμε με όρους ηθικής, με όρους πολιτισμού. Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι μόνο ότι οργανωμένες ομάδες όπως αυτή των αρχαιοφυλάκων δεν κατανοούν την ανάγκη να υπηρετούν το δημόσιο καλό και όχι το αντίθετο – η σοβαρότερη διάσταση του προβλήματος είναι ότι εδώ και χρόνια κυβερνήσεις δεν μπόρεσαν να αναμετρηθούν με τέτοιες ομάδες, να εξυγιάνουν το κράτος σε όφελος των πολλών.
Το μόνο παρήγορο σε όσα αναφέρει η κ. Λούβη στη Γιούλη Επτακοίλη είναι ότι τα λέει. Η καταγραφή και μόνο είναι καταγγελία. «Οσο με αφορά προσωπικά, ως Ελληνίδα πολίτης που αποφάσισε να βρεθεί στον λάκκο των λεόντων μόνο και μόνο για να βοηθήσει τον τόπο, θεωρώ υποχρέωσή μου, εδώ που φτάσαμε, να υπερασπιστώ την αλήθεια. Και είμαι έτοιμη να αντιμετωπίσω οποιονδήποτε τολμήσει να διαψεύσει όσα λέω», δηλώνει η κ. Λούβη. Εάν περισσότεροι άνθρωποι που βρέθηκαν σε θέσεις ευθύνης έδειχναν την ίδια αποφασιστικότητα και θάρρος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τουλάχιστον κάποιοι σπόροι πραγματικής αγανάκτησης φύτρωσαν και απαιτούν λύσεις.
Η σχέση των αρχαιοφυλάκων με τα μνημεία και τα μουσεία είναι μεταφορά για τη σχέση των Ελλήνων με την κληρονομιά μας. Ασκούμε απόλυτη εξουσία πάνω σε πράγματα που συχνά δεν καταλαβαίνουμε, ζούμε απ’ αυτά αλλά δεν τα σεβόμαστε, αυτοί που έχουν την τύχη να ελέγχουν την πρόσβαση σε δημόσια αγαθά τα θεωρούν κτήμα τους και συμπεριφέρονται αναλόγως. Ούτε σεβόμαστε τους ξένους που έρχονται από μακριά να «προσκυνήσουν» τα μνημεία «μας», όταν βρίσκουν κλειστές πύλες, είτε για συνδικαλιστικούς λόγους είτε ως αποτέλεσμα διοικητικής ανικανότητας. Ετσι, αντί η αρχαία κληρονομιά να αξιοποιείται με τον καλύτερο τρόπο, διαιωνίζεται η μιζέρια. Εκκρεμεί ο καινούργιος οργανισμός λειτουργίας του ΤΑΠ, ο οποίος θα επέτρεπε τη διευθέτηση σειράς προβλημάτων του Ταμείου, στερώντας χρήματα από το Δημόσιο. Η απάντηση της υπουργού Λυδίας Κονιόρδου όταν το Δ.Σ. του ΤΑΠ πίεζε να υιοθετηθεί ο νέος Οργανισμός ήταν, σύμφωνα με την κ. Λούβη «ότι ο Οργανισμός χρειάζεται επεξεργασία γιατί έχει “δεσμευθεί απέναντι στους αρχαιοφύλακες"». Το ηλεκτρονικό εισιτήριο, το οποίο θα έθετε τέλος στο φαινόμενο μεγάλου αριθμού «δωρεάν» εισόδων σε αρχαιότητες, καθώς και στις ουρές επισκεπτών, εκκρεμεί. Οι αρχαιοφύλακες αντιδρούν, μεταξύ άλλων, και στο ενδεχόμενο να χάσουν το 12% που εισπράττουν από τις πωλήσεις βιβλίων και άλλων προϊόντων του ΤΑΠ. Από τα 80 αναψυκτήρια σε αρχαιολογικούς χώρους, μόνο 15 συγκεντρώνουν περίπου το 80% των επισκεπτών. «Αυτά, με ελάχιστες εξαιρέσεις, εκμισθώνονται σε τρεις οικογένειες εδώ και δεκαετίες. Είναι αμετακίνητες. Συμμετείχαν σε διαγωνισμούς και κέρδιζαν με μισθώματα εξωπραγματικά», σύμφωνα με την κ. Λούβη.
Οσο και αν πρέπει να αποφεύγουμε τις γενικεύσεις, τα προβλήματα είναι τόσα και η αντίσταση στη βελτίωση τόσο σθεναρή που και περισσότεροι να είναι οι καλοί και τίμιοι, χρωματίζονται όλοι από τη συμπεριφορά του κλάδου ως σύνολο. Εχουμε δει αρχαιοφύλακες που τιμούν την αποστολή τους με ευγένεια και σοβαρότητα, όπως έχουμε δει άλλους να συμπεριφέρονται σαν βλοσυροί ιδιοκτήτες των αρχαιοτήτων. Φυσικό είναι άνθρωποι να μη θέλουν να χάσουν προνόμια του παρελθόντος και δη σε μια τόσο δύσκολη εποχή. Ευθύνη της πολιτείας, όμως, είναι να λύσει προβλήματα χωρίς να λογαριάζει απειλές όπως «θα σου κλείσω την Ακρόπολη». Για να φθάσουμε σε αυτό το σημείο, όμως, τόσο υπάλληλοι όσο και υπουργοί πρέπει να καταλάβουν ότι ούτε ο ένας ούτε ο άλλος είναι ιδιοκτήτες μιας περιουσίας που οφείλουν να προστατεύουν και να τιμούν με κάθε τους πράξη.
