Σε συνδυασμό με το αδιέξοδο στο Κυπριακό και τις επιπτώσεις που επιφυλάσσει η κατάρρευση των συνομιλιών στον δημοκρατικό και κοινωνικοπολιτικό βίο του τόπου, οι τελευταίες εξελίξεις στην οικονομία, την πολιτική και το κοινωνικό πεδίο της Κύπρου (βλπ. Παιδεία) μας φέρνουν αντιμέτωπους με ένα σημαντικό ερώτημα: Τι είδους δημοκρατικό πολίτευμα έχει η Κυπριακή Δημοκρατία η οποία από το 1963 και μετά μετεξελίχθηκε de facto από δικοινοτική, πολυπολιτισμική δημοκρατία σε μια κρατική οντότητα την οποία ελέγχει η μεγαλύτερη κοινότητα αυτού του νησιού;
Ως γνωστόν, στην σύγχρονη πολιτική θεωρία, υπάρχουν πολλές κατηγορίες και υποκατηγορίες των δημοκρατικών και αυταρχικών καθεστώτων. Επίσης, υπάρχουν ενδιάμεσα μοντέλα τα οποία χαρακτηρίζουν όσα τα καθεστώτα εφαρμόζουν ταυτόχρονα στοιχεία από τις δυτικού τύπου δημοκρατίες και τον «κόσμο» του αυταρχισμού.
Κορυφαίοι επιστήμονες, αναλύοντας τα εν λόγω ενδιάμεσα μοντέλα, τονίζουν ότι οι ελεύθερες εκλογές από μόνες τους δεν είναι αρκετές για να χαρακτηριστεί ένα καθεστώς ως «φιλελεύθερο» και δημοκρατικό. Για να έχει νόημα το αποτέλεσμα-προϊόν αυτής της εκλογικής διαδικασίας και να χαρακτηριστεί ένα καθεστώς ως «φιλελεύθερο» και «δημοκρατικό» θα πρέπει να φέρει μια σειρά στοιχείων-χαρακτηριστικών, όπως ο σεβασμός των βασικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, ο πλουραλισμός, η διαφάνεια, η ελευθεροτυπία κ.ο.κ. Με άλλα λόγια, ένα δημοκρατικό καθεστώς, εκτός από τον θεμέλιο λίθο της δημοκρατίας, δηλαδή την ελεύθερη εκλογική διαδικασία, θα πρέπει να φέρει χαρακτηριστικά του σύγχρονου φιλελευθερισμού, δηλαδή των ιδεωδών που «άνθισαν» την περίοδο της γαλλικής και της βιομηχανικής επανάστασης στον δυτικό κόσμο. Για αυτό άλλωστε τον λόγο, στην πρόσφατη μελέτη μας, επιλέξαμε να χαρακτηρίσουμε την Τουρκία της προηγούμενης περιόδου (2010-2016) ως «ανελεύθερη δημοκρατία». Παρά το γεγονός ότι στην σύγχρονη Τουρκία συναντάμε «σχετικά ελεύθερες και ανεμπόδιστες» εκλογικές διαδικασίες, σε όλα τα άλλα τα πεδία της δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού, η γειτονική χώρα παρουσιάζει προβληματικά στοιχεία γεγονός που μας υποχρεώνει να την εντάξουμε στην κατηγορία των σύγχρονων «ανελεύθερων δημοκρατιών».
Στο ίδιο μήκος κύματος, οι τελευταίες εξελίξεις στον κοινωνικό και πολιτικό βίο της Κύπρου μας υποχρεώνουν να αναρωτηθούμε περί του αν έχει έρθει πλέον η στιγμή για να επανεξετάσουμε την θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας στην οικογένεια των σύγχρονων, δυτικού τύπου, «φιλελεύθερων» και «δημοκρατικών» καθεστώτων. Και αυτό διότι όπως τονίσαμε παραπάνω, μια σύγχρονη δημοκρατία για να είναι δημοκρατική και φιλελεύθερη, εκτός από τις ελεύθερες εκλογές χρειάζεται και μια σειρά συστατικών φιλελευθέρων στοιχείων.
Ποια είναι αυτά τα πολύτιμα συστατικά; Παραπάνω αναφερθήκαμε στην σημασία των βασικών ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων. Άραγε είμαστε σε θέση να ισχυριστούμε ότι οι βασικές ελευθερίες κατοχυρώνονται χωρίς καμία έκπτωση στην σύγχρονη Κύπρο; Μπορούμε να προβάλλουμε με σιγουριά αυτήν την άποψη όταν λ.χ. όλοι δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες που επικρατούν στα κρατητήρια και τις φυλακές της δημοκρατίας, αλλά και τα μεγάλα προβλήματα που ταλανίζουν την αστυνομική δύναμη του τόπου;
Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης είναι ένα άλλο στοιχείο των σύγχρονων φιλελεύθερων δημοκρατικών πολιτευμάτων. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η σύγχρονη Κυπριακή Δημοκρατία τηρεί αυτό το κριτήριο; Είναι εφικτό ένα τέτοιου είδους συμπέρασμα όταν όλοι γνωρίζουν πολύ καλά την κρίση που βιώνει το δικαστικό σύστημα αυτού του τόπου;
Όπως η δικαιοσύνη έτσι και η ελευθεροτυπία είναι ένα από τα σημαντικά στοιχεία του φιλελευθερισμού. Άραγε μπορούμε σήμερα να μιλήσουμε για αληθινή ελευθεροτυπία σε αυτόν τον τόπο; Μπορούμε να αναφερθούμε σε διαφάνεια και ελευθερία στο πεδίο των ΜΜΕ την στιγμή που τα μέσα δεν είχαν και δεν πρόκειται να έχουν την δυνατότητα να πληροφορήσουν εγκαίρως την κοινωνία για την κρίση στο τραπεζικό σύστημα του νησιού ή τα διάφορα σκάνδαλα που αφορούν κεφαλαιοκράτες, Ρώσους επιχειρηματίες κ.ο.κ.;
Με αφορμή την αναφορά μας στον όρο «διαφάνεια», θα πρέπει να υπογραμμίσουμε επίσης τα μεγάλα προβλήματα προκύπτουν στο πεδίο της «δημόσιας διαφάνειας», δηλαδή στην δυνατότητα των δημόσιων και κρατικών δομών να υποστηρίζουν και να προβάλλουν με πειστικά επιχειρήματα τις πράξεις και τις υπηρεσίες τους; Είναι δυνατόν να μιλάμε για διαφάνεια στην σύγχρονη κυπριακή πολιτεία, την στιγμή που άκρως ευαίσθητα ζητήματα όπως το Κυπριακό και η παιδεία «διευθετούνται» με παρασκηνιακά παιχνίδια;
Τέλος, υπάρχει και το ζήτημα της «ελευθερίας», εκείνης δηλαδή που χαιρετίζει ο ελληνικό εθνικό ύμνο, η οποία όμως να έχει καταφέρει να μετεξελιχθεί τα τελευταία 200 χρόνια από την «ελευθερία από τον ξένο ζυγό» σε μια «γνήσια, πολυδιάστατη κοινωνική, ταξική, πολιτική ελευθερία». Είναι δυνατόν να μιλάμε για «ελευθερία» σε μια Κύπρο που η Εκκλησία χαράζει πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές γραμμές, που η ίδια η κοινωνία παρασέρνεται πίσω από νοοτροπίες του τύπου «ο κουμπάρος μου θα με βολέψει» ή «οι πολιτικοί (τους οποίους διάλεξα εγώ) φταίνε για όλα» και που ως πολίτες αυτής της μικρής, ανοχύρωτης πολιτείας δεν καταφέρνουμε να έρθουμε αντιμέτωποι με τα εγκλήματα του παρελθόντος (βλπ. εγκλήματα της περιόδου 1963-1974);
Όλα τα προαναφερόμενα μας οδηγούν (δυστυχώς) στο συμπέρασμα ότι η σύγχρονη Κυπριακή Δημοκρατία φέρει οδυνηρά λίγα κοινά στοιχεία με τις λιγοστές φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δύσης. Σε τελική ανάλυση, τα λάθη της ίδιας της κοινωνίας, δηλαδή τα δικά μας λάθη, εντάσσουν την δική μας μια και μοναδική κρατική οντότητα στην λίστα εκείνων των καθεστώτων που από δημοκρατική άποψη φέρουν μεγάλα προβλήματα και αδυναμίες.
ΥΓ. Λίγο πριν από το συγκεκριμένο άρθρο γνώμης δημοσίευμα κυπριακού τύπου τόνιζε: «Στην 92η θέση η Κύπρος για επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη». Μια άλλη δυσάρεστη, έμπρακτη απόδειξη για τα όσα υπογραμμίστηκαν παραπάνω…
