Για πρώτη φορά ύστερα από αρκετό χρονικό διάστημα, σε μια στιγμή που στα κατεχόμενα ηχούσαν οι σειρήνες για την επέτειο του θανάτου του ιστορικού ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, η γειτονική Τουρκία, τα φιλοκυβερνητικά μέσα, η αντιπολίτευση και μεγάλες μερίδες της κοινωνίας εστίασαν για μια ακόμη φορά την προσοχή τους στον βίο και στο πολιτικό έργο του Ραούφ Ντενκτάς.
Στο κρατικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ανατολία», στα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης και στα δίκτυα κοινωνικής διασύνδεσης, ξεχώρισαν αναλύσεις, αναφορές και δημοσιεύματα για την επέτειο του θανάτου του ιδρυτή της «ΤΔΒΚ». Υποψήφιοι Τούρκοι δήμαρχοι έσπευσαν να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους για το έργο του κ. Ντενκτάς, την στιγμή που κύκλοι της κυβέρνησης «θυμήθηκαν» τον βίο του «μεγάλου Τούρκου».
Μόλις λίγα χρόνια πριν, η κληρονομιά του κ. Ντενκτάς αποτελούσε μακρινό παρελθόν για την κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), το οποίο την περίοδο 2003-2004 ήρθε σε μετωπική ρήξη με τον ίδιον και υποστήριξε το Σχέδιο Αννάν. Στην συνέχεια, Ντενκτάς και Άγκυρα βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα, με τον πρώτο να διατηρεί στενούς δεσμούς με τους εθνικιστικούς και μιλιταριστικούς κύκλους της Τουρκίας, οι οποίοι δέχθηκαν ισχυρά πλήγματα την περίοδο των Υποθέσεων Εργκενεκόν, Βαριοπούλα και Στρατιωτικής Κατασκοπείας.
Σήμερα, τα δεδομένα στην Άγκυρα έχουν αλλάξει. Ο ίδιος ο εγγονός του κ. Ντενκτάς εκπροσωπεί την Τουρκία στον ΟΗΕ. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, το όνομα Ντενκτάς ξεχώρισε σε συνεδρίαση του Συμβούλιου Ασφαλείας, όταν η τουρκική αντιπροσωπεία παρουσίασε τις δικές της θέσεις.
Η επιστροφή του ονόματος και της πολιτικής κληρονομιάς του Ραούφ Ντενκτάς στο προσκήνιο, σε μια στιγμή που στο Κυπριακό συζητούνται πλέον εναλλακτικές φόρμουλες και στην άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής λαμβάνουν χώρα ενδιαφέρουσες εξελίξεις, φέρει ιδιαίτερη σημασία από πολλές απόψεις.
Πρώτα από όλα μας προϊδεάζει για την αλλαγή πολιτικού κλίματος στην Τουρκία και στην τ/κ πλευρά. Στην Άγκυρα, ο Ρετζέπ Ταγγίπ Ερντογάν συνεχίζει την πολιτική σταδιοδρομία του σε στενή συνεργασία με τους Γκρίζους Λύκους και ακολουθώντας εθνικιστική ρητορική-γραμμή σε διάφορα «εθνικά ζητήματα». Η συγκεκριμένη σύμπραξη έχει ξεπεράσει προ πολλού τα στενά όρια μια «ευκαιριακής συνεργασίας», προεκλογικού χαρακτήρα, καθώς Γκρίζοι Λύκοι, εθνικιστικές και κεμαλιστές, σήμερα έχουν ελέγξει εκ νέου τα νευραλγικά πόστα του τουρκικού κρατικού μηχανισμού.
Στην δε, τουρκοκυπριακή κοινότητα, την στιγμή που οι δυνάμεις της λύσης οπισθοχωρούν σχεδόν σε όλα τα μέτωπα, εκπρόσωποι της παράδοσης Ντενκτάς αναπτύσσουν νέα δυναμική και αναμένουν τις «προεδρικές εκλογές» του 2020 με μεγάλες ελπίδες.
Από ιστορική άποψη, ο βίος και το έργο του Ντενκτάς είναι αξιοσημείωτος. Το σίγουρο είναι ότι χρειαζόμαστε νέες, «φρέσκιες» και πολυδιάστατες αναλύσεις, ένα ζήτημα που απασχολεί τον ιστορικό του μέλλοντος. Από πολιτική άποψη, ωστόσο, η επιστροφή του «φαντάσματος» του Ντενκτάς στον ορίζοντα της Κύπρου και της Ανατολίας είναι μια καθοριστικής σημασίας εξέλιξη, η οποία δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη.
Στα χρόνια της στασιμότητας, εσωστρέφειας και μικροπολιτικού χαρακτήρα διαπληκτισμών, οι προοδευτικές ιδέες δέχονται νέα πλήγματα, με την ιδέα της λύσης να τείνει να αποτελεί μια μακρινή ανάμνηση από το παρελθόν.
Το υβριδικό κυπριακό πολιτικό-πελατειακό σύστημα
Πριν από λίγο καιρό, όταν σε μια σύντομη τοποθέτηση μας, χαρακτηρίσαμε την σύγχρονη Κυπριακή Δημοκρατία ως μια «ανελεύθερη δημοκρατία», δεχθήκαμε έντονη κριτική από πολλές κατευθύνσεις. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να εκφέρουμε γνώμη για την σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα με το σκεπτικό ότι «δεν την κατέχουμε και δεν την γνωρίζουμε αρκετά». Κάποιοι άλλοι εξέφρασαν θυμό για το γεγονός ότι παρομοιάσαμε την Κύπρο του 2018 με τα σύγχρονα ανελεύθερα καθεστώτα.
Κάθε είδους δημοκρατική κριτική είναι καλοδεχούμενη τόσο για τον αρθρογράφο όσο και για αυτό το ιστορικό μέσο. Προσωπικά εκφράζω ευγνωμοσύνη για όσους μπαίνουν στον κόπο να αναπτύξουν διάλογο με αυτήν την στήλη.
Την ίδια στιγμή, με αφορμή τα τελευταία, ιστορικής και ύψιστης πολιτικής σημασίας δημοσιεύματα της Κ για την τροπή των εξελίξεων στο πεδίο της δικαιοσύνης, θα ήθελα να επισημάνω το εξής: Τα υβριδικά ή ανελεύθερα δημοκρατικά (εκλογικά) καθεστώτα του σήμερα δεν αφορούν μονάχα την καταπίεση κάποιων αρχών και δικαιωμάτων σε κάποια συγκεκριμένα πεδία. Τα καθεστώτα που τοποθετούνται ανάμεσα στα φιλελεύθερα δημοκρατικά καθεστώτα της δυτικής Ευρώπης και τα αυταρχικά του υπόλοιπου κόσμου, φέρουν αδυναμίες, προβληματικές πτυχές, συνολικής υφής, σε όλες τις «φιλελεύθερες» και δημοκρατικές δομές.
Η πτυχή της δικαιοσύνης αποτελεί μια ουσιαστική έκφανση της όλης υπόθεσης. Και αυτό διότι, σε καθεστώτα όπου δεν λειτουργούν ή υπολειτουργούν τα περίφημα check and balances και ο πολίτης δεν είναι σίγουρος για το τι τον περιμένει την επόμενη ημέρα, δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για πλήρη κατοχύρωση των βασικών ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, ακόμη και αν η δημοκρατική διαδικασία των εκλογών προσφέρει στο όλο σύστημα «ψευδοδημοκρατικό» μανδύα.
Ολοκληρώνω με ένα ερώτημα-κλειδί, το οποίο για εμένα τουλάχιστον παραμένει αναπάντητο: Μήπως τελικά η τελική αναμέτρηση με το φάντασμα του Ντενκτάς και η λύση του Κυπριακού αποτελεί την μοναδική λύση-διέξοδο για την συνολική αντιμετώπιση της ανελεύθερης Κυπριακής Δημοκρατίας;
