Λίγα χρόνια μετά την φυλάκιση του, ο ιστορικός ηγέτης του κουρδικού κινήματος, στα πλαίσια των επαφών του με τους εκπροσώπους του τουρκικού κράτους, εστίασε την προσοχή του σε ένα νέο σχέδιο που αφορούσε το μέλλον 40 εκ. Κούρδων της Μεσοποταμίας. Το κίνημα του Αμντουλλάχ Οτζαλάν, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, δηλαδή στην τελική φάση του Πρώτου Ψυχρού Πολέμου είχε ως σημείο εκκίνησης το όραμα της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν με βάση τις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού.
Στον απόηχο των χτυπημάτων της 11ης Σεπτεμβρίου τα δεδομένα άλλαξαν σε ολόκληρη την υφήλιο και κυρίως στην Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ εισέβαλλαν σε Αφγανιστάν και Ιράκ. Η αναμέτρηση της Δύσης με την Αλ Κάϊντα ανέπτυσσε δυναμική. Στην Μεσοποταμία συζητούταν το ενδεχόμενο της τροποποίησης των χαρτών και των συνόρων. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο κ. Οτζαλάν κατέληγε στο συμπέρασμα ότι υπήρχε επιτακτική ανάγκη για την τροποποίηση της πολιτικής ατζέντας του κουρδικού αυτονομιστικού κινήματος. Άλλωστε, εξελίξεις «έτρεχαν» και στο εσωτερικό της Τουρκίας και του κουρδικού κινήματος. Το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) αντικαταστούσε τις αρχές του λενινισμού με όρους όπως «οικολογία», «ισότητα φύλων» και «δημοκρατία». Στην δε, Τουρκία το κεμαλιστικό καθεστώς παρουσίαζε «ρωγμές» με το συντηρητικό κίνημα να αναλαμβάνει τα ηνία της εξουσίας και να υπόσχεται εκδημοκρατισμό.
Στην σκιά αυτών των ιστορικών εξελίξεων λοιπόν, ο κ. Οτζαλάν έφερε στο προσκήνιο το όραμα της «δημοκρατικής συνομοσπονδίας». Με λίγα λόγια, ο κ. Οτζαλάν πρότεινε την σταδιακή αυτονόμηση των Κούρδων σε Ιράν, Ιράκ, Συρία και Τουρκία δίχως την επισκίαση του ενιαίου χαρακτήρα αυτών των χωρών. Οι Κούρδοι θα αποκτούσαν καθεστώς «συνιδρυτή» στις χώρες που ζούσαν και αυτονομία στις περιοχές που αποτελούσαν πλειοψηφία. Ως αντάλλαγμα, οι Κούρδοι θα υποστήριζαν την ενότητα των χωρών τους.
Δεν γνωρίζουμε το παρασκήνιο της δημιουργίας της ιδέας της «δημοκρατικής συνομοσπονδίας». Ποιος ήταν ο ρόλος των ξένων και τουρκικών μυστικών υπηρεσιών στην δημιουργία της; Ποια υπήρξε η αρχική αντίδραση του κουρδικού κινήματος σε αυτήν την ιδέα; Αυτά τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Ωστόσο γνωρίζουμε πολύ καλά ότι μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, η νέα πρόταση κατάφερε να αλλάξει τα δεδομένα πρώτα στην Τουρκία και στην συνέχεια στην Συρία.
Στην περίπτωση της Τουρκίας, η «δημοκρατική συνομοσπονδία» άνοιξε τον δρόμο για τις πρώτες ουσιαστικές συνομιλίες των ανταρτών με το τουρκικό κράτος και την μερική βελτίωση των συνθηκών καθημερινότητας των Κούρδων. Στην Συρία, σε μια περίοδο που η χώρα «φλεγόταν» στην κυριολεξία και το Ισλαμικό Κράτος ήλεγχε πολλές περιοχές της, με βάση το νέο όραμα-πολιτικό πρόγραμμα, οι Κούρδοι οργανώθηκαν στο βόρειο τμήμα της χώρας, αντιστάθηκαν στο Ισλαμικό Κράτος και ανέπτυξαν οδούς επικοινωνίας και συνεργασίας με την Δύσης.
Προσωπική μου άποψη είναι ότι το όραμα της «δημοκρατικής συνομοσπονδίας» φέρει πολλά κενά σε πολλά σημεία. Λ.χ. δεν παρέχει έναν πειστικό οδικό χάρτη για την αποκέντρωση της Τουρκίας. Επίσης, παραγνωρίζει τις φοβίες των Τούρκων πολιτών, κυρίως το σύνδρομο της Συνθήκης των Σεβρών και του διαμελισμού. Παρόλα αυτά, παρά τις μεγάλες αδυναμίες του, το όραμα της «δημοκρατικής συνομοσπονδίας» παρέχει ένα πολύτιμο πρότυπο για κοινωνική και πολιτική αναδιοργάνωση σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή. Και αυτό για πολλούς λόγους.
Πρώτα από όλα, παρέχει ένα πρότυπο για ένα κοσμικό και δημοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησης. Την ίδια στιγμή προτείνει την ριζική ανασυγκρότηση κοινωνικών και πολιτικών δομών.
Πρόκειται για το μοναδικό μοντέλο που αναγνωρίζει πλήρη ισότητα στην γυναίκα και σε όλες τις ταυτότητες, θρησκευτικές, εθνικές, φύλα κ.ο.κ. Σε όλες τις δομές της διακυβέρνησης η γυναίκα έχει ισότιμο καθεστώς. Η συγκεκριμένη αρχή εφαρμόζεται και στις στρατιωτικές δομές.
Την ίδια ώρα, η «δημοκρατική συνομοσπονδία» παρέχει κίνητρα και βάσεις για έναν υγιή διάλογο ανάμεσα στους λαούς της Μεσοποταμίας, την περιοχή και την Δύση.
Τέλος, από μαρξιστική σκοπιά, παρά τις μεγάλες αδυναμίες του, διατηρώντας κάποιες κεντρικές ιδέες-ορόσημα του μαρξισμού, η «δημοκρατική συνομοσπονδία» εμπεριέχει τα κατάλληλα συστατικά πάνω στα οποία θα μπορούσε να οικοδομηθεί το όραμα της ταξικής ισότητας-ανασυγκρότησης.
Σήμερα λοιπόν, στην σκιά των νέων απειλών της Τουρκίας, η οποία επιμένει να θεωρεί ως ζωτικής σημασίας απειλή για την ίδια την «δημοκρατική συνομοσπονδία», στην Μεσοποταμία διακυβεύονται πολλά περισσότερα από μια «κουρδική επικράτεια» στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Με άλλα λόγια, εκτίθεται σε μεγάλο κίνδυνο το μοναδικό, αυθεντικό (παρά τις μεγάλες αδυναμίες του) πρότυπο διακυβέρνησης μιας περιοχής που από την περίοδο της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν έχει γνωρίσει τίποτα άλλο παρά πολέμους και συγκρούσεις.
Την παρούσα στιγμή, για δικούς του ιδιαίτερους λόγους, το γαλλικό Προεδρικό φαίνεται πως είναι το μοναδικό κέντρο λήψης αποφάσεων που αναγνωρίζει την προαναφερόμενη πραγματικότητα. Εύχομαι ότι το ίδιο θα πράξουν σύντομα και άλλες δυνάμεις.
