Η αντιπαράθεση στο ενεργειακό πεδίο της Ανατολικής Μεσογείου δεν έχει τέλος. Τα καπιταλιστικά συμφέροντα είναι μεγάλα. Το ίδιο ισχύει και για το νέο-ιμπεριαλιστικό διακύβευμα του 21ου αιώνα. Σε μια περίοδο που η Δύση έρχεται αντιμέτωπη με ενεργειακούς «κολοσσούς» όπως η Ρωσία και το Ιράν, το φυσικό αέριο της «γειτονιάς» μας προσελκύει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον του διεθνή παράγοντα.
Η γειτονική Τουρκία θεωρεί ότι οι τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο της ενέργειας δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα της. Απεναντίας, οι κινήσεις που συντονίζουν Αθήνα και Λευκωσία θέτουν σε κίνδυνο τον δικό της ρόλο στο ενεργειακό πεδίο της Ανατολικής Μεσογείου. Για αυτόν τον λόγο, η Άγκυρα στέλνει «αυστηρά μηνύματα» και φτάνει στο σημείο να υπενθυμίσει την περίφημη απόφαση της τουρκικής βουλής περί «casus belli» του 1995.
Σε Αθήνα και Λευκωσία ψύχραιμες φωνές προβάλλουν την άποψη ότι η αναφορά της Τουρκίας στο «casus belli» και τα αυστηρά μηνύματα δεν πρέπει να ανησυχήσουν Κύπρο και Ελλάδα την παρούσα στιγμή. Οι δυνατότητες της Άγκυρας είναι περιορισμένες. Από οικονομική και διπλωματική άποψη η χώρα δέχεται μεγάλες πιέσεις. Σε μια τόσο αρνητική συγκυρία, η Τουρκία δεν είναι σε θέση να διακινδυνεύσει μια ανοιχτή, στρατιωτική αντιπαράθεση με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Με την παραπάνω άποψη συμφωνούν μερικώς σειρά έμπειρων τουρκικών πηγών σε θέματα άμυνας και διπλωματίας. Οι πηγές της Κ δεν θεωρούν ότι άμεσα ένα «θερμό επεισόδιο» σε Κύπρο ή Αιγαίο αποτελεί μονόδρομο για τις εμπλεκόμενες πλευρές. Ωστόσο, προσθέτουν ότι υπάρχουν «ασύμμετροι» και «απρόβλεπτοι» παράγοντες, την σημασία των οποίων δεν πρέπει να υποβαθμίσουμε. «Από πολλές απόψεις έχουμε οδηγηθεί σε αχαρτογράφητα νερά, τα οποία είναι ο «εφιάλτης» κάθε έμπειρου καπετάνιου», προσθέτει μια πηγή που γνωρίζει πολύ καλά τα δρώμενα στο τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό και δεν κρύβει τον προβληματισμό της για πολλούς χειρισμούς της Άγκυρας σε διάφορα ζητήματα.
Ποια είναι τα περίφημα «αχαρτογράφητα νερά» που προβληματίζουν έμπειρα, πρώην στελέχη των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων; Με τι είδους προκλήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες οι κοινωνίες μας στην νέα περίοδο; Απαντώντας σε αυτά τα ερωτήματα οι πηγές μας εστιάζουν σε πέντε παράγοντες.
Πρώτον, σειρά παραγόντων υποχρεώνουν την κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγγίπ Ερντογάν να εστιάσει την προσοχή της στις εξελίξεις στο ενεργειακό προσκήνιο της Ανατολικής Μεσογείου. Το οικονομικό διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο, για να αγνοηθεί από την Άγκυρα. Στα πλαίσια του οράματος του 2023, η τουρκική κυβέρνηση έχει θέσει τον στόχο της ανάδειξης της Τουρκίας ως ενεργειακός κόμβος της περιοχής. Δίχως το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου η επίτευξη αυτού του στόχου είναι αμφίβολη. Την ίδια στιγμή, δεν πρέπει να αγνοούμε ότι τουρκικές εταιρίες που παρουσιάζουν αυξημένο ενδιαφέρον για το φυσικό αέριο της περιοχής αποτελούν την «ραχοκοκαλιά» του τουρκικού κυβερνώντος κόμματος. Δίχως την υποστήριξη του αναδυόμενου κεφαλαίου της Ανατολίας, η διαιώνιση της εξουσίας του ΑΚΡ τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Δεύτερον, υπάρχουν πολιτικά κίνητρα, εσωτερικής υφής, πίσω από τις νέες κινήσεις της Άγκυρας. «Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, στην Άγκυρα αναδύθηκε μια ιδιόρρυθμη συμμαχία, η οποία αποτελείται από το ΑΚΡ, μερίδες του στρατού και του τουρκικού κατεστημένου, εθνικιστικούς παράγοντες που στρέφονται με εχθρικά αντανακλαστικά κατά της Δύσης και σειρά ταγμάτων και συντηρητικών παραγόντων. Αυτή η συμμαχία σήμερα ανεβάζει τον πήχη στα εθνικά ζητήματα. Στο Κουρδικό Ζήτημα οραματίζεται την κατάληψη ολόκληρης της βόρειας Συρίας. Στις δε, περιπτώσεις του Αιγαίου και Ανατολικής Μεσογείου δεν αποκλείει κανένα σενάριο. Όλα αυτά συμβαίνουν την στιγμή που συνεχίζεται η οικονομική αβεβαιότητα και τα ποσοστά του ΑΚΡ οπισθοχωρούν σε σημαντικά αστικά κέντρα, λίγο πριν τις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου.
Τρίτον, το τουρκικό βαθύ κράτος θεωρεί «εθνική υπόθεση» το ζήτημα των χωρικών υδάτων και αποκλειστικών ζωνών σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, με το οποίο σχετίζει τις εξελίξεις στο ενεργειακό πεδίο. Το βαθύ κράτος, το οποίο μετά το 2016 έχει αλλάξει σύνθεση, όχι όμως οδικό χάρτη και προτεραιότητες, πιέζει την κυβέρνηση Ερντογάν για «αποφασιστική στάση» και ενδεχόμενες νέες περιπέτειες σε πολλά μέτωπα.
Τέταρτον, στην Κύπρο ανοίγει ο δρόμος για τελική διχοτόμηση. Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πιθανό όσο και μια συμβιβαστική λύση, τύπου χαλαρής ομοσπονδίας. «Εμείς οι λαοί των Βαλκανίων δεν φέρουμε εμπειρία για ειρηνική επίλυση των μεγάλων προβλημάτων. Κάθε φορά που φτάνουμε στο κατώφλι μιας λύσης, εκτροχιάζουμε τις εξελίξεις και οδηγούμαστε σε περιπέτειες», προσθέτουν οι πηγές μας.
Τέλος, από τουρκική πλευρά την δικοί τους ιδιαίτερη σημασία φέρουν οι νέες ισορροπίες στην κυβερνητική συμμαχία και κυρίως στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. «Στην Δύση οι φίλοι μας θεωρούν ότι ο στρατός, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα έχει τεθεί πλήρως υπό τις διαταγές του Ερντογάν. Πρόκειται για μια λανθασμένη εκτίμηση. Μετά το ελεγχόμενο πραξικόπημα, τον στρατό διοικεί μια κλίκα του Προεδρικού και εθνικιστών παραγόντων με αντιδυτικά αντανακλαστικά. Η ομάδα του ασήμαντου από άποψη ποσοστών του Κόμματος Πατρίδας σήμερα έχει ελέγξει νευραλγικά πόστα στο Πολεμικό Ναυτικό, το οποίο πριν από λίγες ημέρες έδωσε την διαταγή σε καπετάνιους που βρίσκονται στα ανοιχτά της Κύπρου να ενεργούν κατά βούληση σε στιγμές κρίσεων. Αυτή η ομάδα προπαγανδίζει μέρα-νύχτα τα υποτιθέμενα οφέλη μιας ελεγχόμενης αντιπαράθεσης με την Ελλάδα. Αποκαρδιωτική είναι και η εικόνα στην Πολεμική Αεροπορία», μας πληροφορούν οι πηγές μας, οι οποίες προσθέτουν ότι μετά το πραξικόπημα η διοίκηση των τουρκικών πολεμικών πλοίων έχει περάσει στα χέρια άπειρων αξιωματικών.
Ολοκληρώνω υπογραμμίζοντας την σημασία των προαναφερόμενων που ελπίζω ότι θα βρουν αποδέκτες σε μηχανισμούς λήψης αποφάσεων της περιοχής. Προσωπικά, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες αποκλείω σοβαρά, «θερμά» επεισόδια στο άμεσο μέλλον. Ωστόσο, με την ιδιότητα του ιστορικού δεν έχω άλλη επιλογή παρά να συμμεριστώ την επισήμανση της πηγής μου σχετικά με το άκρως προβληματικό «ταπεραμέντο» των Βαλκανίων. Ιδιαίτερη προσοχή και ψυχραιμία λοιπόν, στην νέα περίοδο…
