Του Πάμπου Παπαγεωργίου
Αν επικεντρωθεί κάποιος στην εξέλιξη του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας στην Κύπρο, θα βρεθεί μπροστά σε μια θετική εικόνα. Η οικονομία τρέχει με αύξηση του ΑΕΠ γύρω στα 3% με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι εισπράξεις του Κράτους ώστε να μην εμφανίζεται δημοσιονομικό έλλειμμα και επίσης να μειώνεται, έστω και αργά, το ποσοστό ανεργίας. Η ανάπτυξη είναι πιο έντονη στον τουρισμό και τις διεθνείς υπηρεσίες, τον τελευταίο καιρό όμως παρουσιάζει μια τάση επέκτασης και σε άλλους τομείς οι οποίοι δεν έχουν ανακάμψει επαρκώς.
Αν όμως δούμε πέρα από την πρώτη εικόνα, θα βρεθούμε μπροστά σε κάποια προβλήματα και προκλήσεις της οικονομίας τα οποία είναι σοβαρά και δύσκολα. Θα εντοπίσω και θα σχολιάσω σύντομα τρεις τέτοιες προκλήσεις.
Το πρώτο πρόβλημα αφορά ασφαλώς το επίπεδο των δανείων που δεν εξυπηρετούνται. Περίπου τα μισά δάνεια δεν εξυπηρετούνται σε μια οικονομία με υπερβολικά ψηλό επίπεδο δανεισμού τόσο στα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις. Τι σημαίνει αυτό; Κατ’ αρχάς, το φαινόμενο αυτό βάζει ένα όριο στην τροφοδότηση της ανάπτυξης από την εσωτερική ζήτηση και τις εσωτερικές επενδύσεις. Μεγάλο μέρος των καινούργιων κεφαλαίων που δημιουργεί η οικονομία θα εξακολουθήσουν να πηγαίνουν σε αποπληρωμή δανείων εάν η οικονομία πάει καλά. Αν η οικονομία δεν πάει καλά, το βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα πιέζει τράπεζες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Το δεύτερο πρόβλημα αφορά την μεγάλη επίταση των οικονομικών ανισοτήτων που έφερε η μακρά περίοδος ύφεσης και στασιμότητας. Οι απολαβές μεγάλου μέρους των εργαζομένων έχουν μειωθεί, ενώ πολλοί έμειναν άνεργοι ή εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο εξωτερικό. Την ίδια στιγμή η γενική συμπίεση των μισθών μετατράπηκε για ορισμένους σε αυξημένο ποσοστό κερδών. Το αποτέλεσμα φαίνεται στους δείκτες ανισότητας οι οποίοι εκτοξεύτηκαν προς τα πάνω με τον πιο γρήγορο ρυθμό σε όλη την Ευρώπη. Ακόμα και σήμερα, ενώ παρατηρείται μείωση της ανεργίας, οι μισθοί για τους νέους που εισέρχονται στην αγορά εργασίας παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η αύξηση της ανισότητας είναι ένα αρνητικό φαινόμενο όχι μόνο για την οικονομία αλλά και για την κυπριακή κοινωνία γενικότερα.
Η τρίτη πρόκληση-πρόβλημα της κυπριακής οικονομίας αφορά κατά τη γνώμη μου τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας. Η αύξηση του ΑΕΠ, όχι μόνο στις μέρες μας αλλά για πολλές δεκαετίες προέρχεται συνήθως από συγκεκριμένες εξελίξεις και δραστηριότητες χωρίς να επιφέρει παράλληλη αύξηση της γενικής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Η ανταγωνιστικότητα είναι ένα σύνθετο και πολύπλοκο φαινόμενο καθώς αφορά υποδομές, τεχνολογία, οργάνωση των επιχειρήσεων και του Κράτους και πολλά άλλα στα οποία υστερούμε.
Συμπερασματικά, η αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης αποτελεί μια πολύ θετική εξέλιξη. Όμως μπροστά στην κυπριακή οικονομία ορθώνονται τρία τουλάχιστον μεγάλα προβλήματα-προκλήσεις που δύσκολα μπορούν να αντιμετωπιστούν. Πρόκειται για το πολύ ψηλό επίπεδο δανεισμού και μη εξυπηρετούμενων δανείων, τη μεγάλη αύξηση της ανισότητας και τη διατήρηση χαμηλής ανταγωνιστικότητας έναντι των άλλων οικονομιών.
