Του Τάσου Τρύφωνος
Αν πέρυσι τέτοιο καιρό το ενδεχόμενο επικράτησης του BREXIT και εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ φάνταζε ως το worst case scenario, αυτή τη στιγμή η πραγματικότητα προσομοιάζει σε εφιάλτη.
Πώς φτάσαμε σε αυτό το απίστευτο πισωγύρισμα του κόσμου; Σύμφωνα με μια θεωρία, ένας από τους βασικούς λόγους που ώθησαν την ανθρωπότητα στον όλεθρο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, που ουσιαστικά ήταν και ο πρόλογος του δεύτερου, ήταν η μνήμη.
Ακριβώς, η μνήμη ή – για να είμαστε πιο ακριβείς – η απώλεια μνήμης. Από τη λήξη του τελευταίου μεγάλου πολέμου στην Ευρώπη το 1870, μέχρι την έναρξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου το 1914, η Ευρώπη έζησε 44 χρόνια ανεμελιάς τα οποία ονομάστηκαν ιστορικά ως «η ωραία εποχή» (belle epoque).
Μέσα σ’ αυτό το διάστημα η ανθρωπότητα ξέχασε τη φρικαλεότητα του πολέμου. Μετά το τέλος του δεύτερου πλέον παγκοσμίου πολέμου και αφού πλέον η ιστορία μετρούσε 60 εκατομμύρια νεκρούς από αυτόν και 20 εκατομμύρια από τον πρώτο, ορκίστηκε να μην ξαναξεχάσει.
Έτσι είχαμε στην Ευρώπη την οικοδόμηση της ΕΟΚ και μετέπειτα σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον ΟΗΕ διεθνώς και από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και μετά, την παγκοσμιοποίηση και ουσιαστικά την κατάργηση των εθνικών συνόρων. Μια «συνταγή» που φάνταζε ιδανική για την αποτροπή οποιασδήποτε παγκόσμιας σύγκρουσης.
Μετράμε φέτος 71 χρόνια από το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου.
Παρά τις περιφερειακές συγκρούσεις και εξίσου αιματηρούς πολέμους διεθνώς, η ανθρωπότητα δεν έχει ξαναφτάσει στο χείλος της αβύσσου όπως τότε. Η οικουμενική ευημερία επίσης δεν συγκρίνεται με εκείνες τις εποχές προ των παγκοσμίων πολέμων. Άρα οι μνήμες εξασθενούν, οι γενιές που έζησαν τη φρίκη πεθαίνουν, οι αντοχές απέναντι στον φασισμό, τον εθνικισμό και τον λαϊκισμό μειώνονται.
Η παγκοσμιοποίηση, η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το προσφυγικό θέμα και ο ατσούμπαλος χειρισμός της «Αραβικής Άνοιξης» από τη Δύση αλλά και η οικονομική κρίση διεθνώς διαμόρφωσαν ένα «εκρηκτικό κοκτέιλ».
Γιατί οι λαϊκιστές κερδίζουν έδαφος διεθνώς; Γιατί κέρδισε το Brexit και ο Τραμπ; Γιατί προχωράμε μπροστά πηγαίνοντας πίσω; Επειδή προφανώς μέσα από αυτό το διεθνές σκηνικό που στήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, οι θεσμοί και η γραφειοκρατία είτε της Ε.Ε είτε γενικότερα αποξένωσαν τον μέσο άνθρωπο από τα κέντρα εξουσίας.
Σχηματοποιήθηκε βασικά μια αόρατη ή και ορατή πολλές φορές «ελίτ» ή νομενκλατούρα που αποφάσιζε για τον λαό χωρίς τον λαό. Τα μηνύματα δεν εισακούστηκαν νωρίς, παρόλο που υπήρξαν ενδείξεις. Οι γραφειοκράτες αλλά και οι πολιτικοί και οι θεσμοί έκλεισαν τα αφτιά τους, όταν έβλεπαν σιγά σιγά το εκλογικό σώμα στην Ευρώπη να γυρίζει την πλάτη του στα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας σε κάθε χώρα αλλά και στην ίδια την εκλογική διαδικασία.
Η οικονομική κρίση από το 2008 και μετά που οδήγησε πολύ κόσμο στην ανέχεια, η ανεργία και το προσφυγικό ετοίμασαν τα ευήκοα ώτα εκατομμυρίων σε νέους δημαγωγούς.
Η ιστορία επαναλαμβανόταν. Μην ξεχνάμε ότι σε ένα παρόμοιο σκηνικό ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία ως νικητής δημοκρατικών εκλογών το 1933. Ο Τραμπ, ο Φαράτζ, ο Τζόνσον, η Λεπέν δίνουν την αίσθηση σε μεγάλη μερίδα κόσμου που νιώθουν ότι είναι οι outsiders του συστήματος και του κατεστημένου, ότι θα τους ξαναφέρουν στο προσκήνιο.
Ο μέσος ψηφοφόρος δυστυχώς αρέσκεται να του κολακεύουν τα αφτιά και θέλει να εκδικηθεί το λεγόμενο κατεστημένο και την καθεστηκυία τάξη που τους αντιμετώπιζε ως «παρίες».
Έτσι τη νίκη του Τραμπ τη χάρηκαν η Λεπέν, ο Φαράτζ, η Κου-Κλουξ-Κλαν και φυσικά όλη η ακροδεξιά στην Ευρώπη.
Οι ίδιοι δηλαδή που χάρηκαν και το Brexit και που θα χαρούν αύριο και την πιθανή άνοδο της Λεπέν στην εξουσία. Δυστυχώς, στα χρόνια της ευημερίας, κάποιοι εκμεταλλεύτηκαν τη δημοκρατία και την προοδευτικότητα που κυριαρχούσε ως τάση και έδειξαν ότι όλοι είναι ίδιοι και απλά περιχαράκωσαν τα δικά τους κεκτημένα, με τα σημερινά αποτελέσματα.
Δεν ξέρω τι πρέπει να γίνει για να μπει ένα φρένο σε αυτό που βλέπουμε να έρχεται. Σίγουρα πάντως το μέλλον δεν είναι ευοίωνο κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να γίνει κάτι αλλιώς ο λαϊκισμός και τα παρελκόμενά του θα βάλουν ξανά την ανθρωπότητα σε μεγάλους κινδύνους.
