Του Τάσου Τρύφωνος
«Η Ελλάδα πρέπει να πρωταγωνιστεί για τον πολιτισμό. Η Ελλάδα, αυτό είναι η κληρονομιά της, αυτό είναι η περιουσία της και αν το χάσουμε αυτό δεν είμαστε κανείς»
Μελίνα Μερκούρη, 1920-1994, Ελληνίδα ηθοποιός και πολιτικός
Θυμάμαι ένα μεσημέρι κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ’90, ήμασταν στην τάξη και συζητούσαμε με τον διπλανό μου ποιο υπουργείο πιστεύαμε ότι είναι το πιο δύσκολο για έναν υπουργό. «Του Πολιτισμού» του απάντησα. «Μα δεν έχουμε καν Υπουργείο Πολιτισμού» μου απάντησε και διερωτήθηκε για την απάντησή μου. Θυμάμαι σαν χτες την αυθόρμητη απάντηση που βγήκε από το εφηβικό μυαλό μου. «Επειδή ο υπουργός πολιτισμού στην Κύπρο, θα είχε μια τεράστια πρόκληση να αντιμετωπίσει». Πέρασαν από τότε τριάντα περίπου χρόνια και κατά καιρούς θυμόμουν αυτή την αθώα, αφελή αυθόρμητη σκέψη που είχα κάνει τότε. Δυστυχώς, όμως, έβλεπα και πόσο ίσχυε αυτό διαχρονικά.
Ο πολιτισμός ποτέ δεν ήταν προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις μας. Προφανώς το ότι είμαστε μια χώρα με εθνικό πρόβλημα έπαιρνε αυτομάτως πίσω στην ατζέντα των πολιτικών μας, «δευτερεύοντα» για πολλούς θέματα όπως ο πολιτισμός. Για κάποιο ανεξήγητο λόγο ο πολιτισμός για τους πολιτικούς μας φάνταζε ως αχρείαστη «πολυτέλεια». Κάτι λέει κι αυτό για το δικό τους επίπεδο. Ποτέ δεν υπήρξε μια εθνική στρατηγική για τον πολιτισμό. Ποτέ δεν καταρτίστηκε ένα μακρόπνοο πλάνο έτσι ώστε να υπάρχει αναβάθμιση του πολιτισμού στην Κύπρο. Υπήρχαν μάλλον σοβαρότερα θέματα… λέμε τώρα. Εν τω μεταξύ στην κυπριακή κοινωνία της ασυδοσίας, του νεοπλουτισμού και του 2% μόνο αναγνωστών λογοτεχνίας και του μικρού ποσοστού που παρακολουθεί θέατρο ή όπερα, γινόταν ακόμη επιτακτικότερη η ανάγκη για ένα στρατηγικό σχέδιο με ορίζοντα τουλάχιστον εικοσαετίας που να προωθεί τον πολιτισμό. Ο εκάστοτε υπουργός Παιδείας και κατ’ όνομα – δυστυχώς – και Πολιτισμού, είναι ζήτημα αν αφιέρωνε τουλάχιστον 10% του χρόνου και της ενέργειας του στον Πολιτισμό. Αν μην είμαστε αφελείς. Σε ένα συνδικαλιστικό Υπουργείο όπως είναι το Παιδείας, δύσκολα θα «ανθούσε» μια πολιτική με όραμα και ουσία για τον πολιτισμό.
Πριν από λίγες μέρες άκουσα τον νέο υπουργό Παιδείας, τον κύριο Χαμπιαούρη, να ανακοινώνει ως προτεραιότητα του Υπουργείου, την πρόθεση για σύσταση Υφυπουργείου Πολιτισμού στην Κύπρο. Δεν τον ξέρω τον νέο υπουργό, η αλήθεια είναι ότι μόλις είχα ακούσει ότι είναι δημόσιος υπάλληλος του Υπουργείου θεώρησα ότι ήταν μια λανθασμένη επιλογή. Είναι δύσκολο να κάνεις τομές ή να τολμήσεις να αλλάξεις πράγματα όταν κι εσύ ο ίδιος είσαι μέρος του συγκεκριμένου συστήματος. Όμως η ανακοίνωση και η πρόθεση του για Υφυπουργείο Πολιτισμού με ξάφνιασε ευχάριστα. Θα είναι ένα σημαντικό κληροδότημα της νέας κυβέρνησης αυτό το υφυπουργείο. Αν φυσικά λειτουργήσει σωστά και με όραμα, όπως είπα πιο πάνω.
Πρέπει να επιλεχθεί ένας υφυπουργός που να έχει δείξει δείγματα γραφής ότι σκέφτεται out of the box και ότι έχει σχέδιο και στρατηγική. Πρέπει να είναι άνθρωπος του πολιτισμού. Αν λειτουργήσει σωστά, ο πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει και ως μια «βαριά βιομηχανία» που θα φέρει έσοδα στη χώρα αλλά και ως η καλύτερη επένδυση για τις νέες γενιές. Δυστυχώς, οι πολιτικοί μας δεν έχουν καταλάβει ότι χωρίς το ένα δυνατό υπόβαθρο που να στηρίζεται στην παιδεία και τον πολιτισμό, ό,τι άλλο προσπαθήσεις ή σχεδιάσεις να κάνεις στον τόπο ή την κοινωνία κινδυνεύει να καταρρεύσει ως χάρτινος πύργος.
Το ξέρουμε ότι έχουμε τρομερές ελλείψεις στον τομέα αυτό τόσο όσον αφορά σε εγκαταστάσεις αλλά κυρίως σε έμψυχο υλικό. Σπουδαίοι συμπατριώτες μας επιλέγουν να μη μένουν στην Κύπρο ή φεύγουν για να μπορούν να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα και να διοχετεύσουν τη δημιουργικότητά τους στο εξωτερικό. Χρειαζόμαστε μέγαρο μουσικής, νέο μουσείο, καινούργια θέατρα που να μπορούν να φιλοξενήσουν απαιτητικότερες παραγωγές και πολλά-πολλά άλλα. Κυρίως όμως χρειαζόμαστε αγάπη για μια από τις βασικότερες ανάγκες του ανθρώπου: τον πολιτισμό. Αναμένουμε και ονειρευόμαστε ότι τα καλύτερα έρχονται. Ελπίζω να μην διαψευστούμε.
«Ο πολιτισμός δεν κληρονομείται. Κάθε γενιά πρέπει να τον μάθει και να τον κερδίσει από την αρχή. Αν αυτή η μεταβίβαση διακοπεί για έναν αιώνα, ο πολιτισμός θα πεθάνει και θα ξαναγίνουμε άγριοι».
Γουίλ Ντυράν, 1885-1981, Αμερικανός ιστορικός και φιλόσοφος
