ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ελευθερία των ιδεών και ελευθερία του Τύπου

* Των ΑΝΔΡΕΑ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ και ΧΡΙΣΤΗ ΛΟΤΤΙΔΗ

Η εφεύρεση της τυπογραφίας άλλαξε τον κόσμο και η εξέλιξη της τεχνολογίας συνεχίζει να τον αλλάζει σημαντικά. Στη σύγχρονη «κοινωνία της πληροφορίας» η σημασία του Τύπου συνεχώς διευρύνεται. Παράλληλα η ελεύθερη έκφραση και η διάδοση των ιδεών αποτελεί βασική αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Κατοχύρωση της ελευθερίας των ιδεών σημαίνει κατοχύρωση της Δημοκρατίας. Όμως η ελεύθερη διάδοση και κυκλοφορία των ιδεών προϋποθέτει την ελευθερία του Τύπου, η οποία και αυτή προστατεύεται συνταγματικά. Στο δημοκρατικό πολίτευμα όλες οι ιδέες είναι ελεύθερες. Μόνο η δημοκρατία επιτρέπει τον ελεύθερο ανταγωνισμό των ιδεών, που πραγματοποιείται κυρίως μέσω του Τύπου, ο οποίος απέκτησε τόση δύναμη, ώστε να «αναχθεί σε τέταρτη εξουσία». Καθένας είναι ελεύθερος να αποδεχθεί ή να απορρίψει οποιαδήποτε ιδέα. Από την ελεύθερη βούληση ενός εκάστου εξαρτάται σε τελική ανάλυση, ποιες ιδέες επικρατούν και ποιες όχι. Στη δημοκρατία, η επικράτηση σε συγκεκριμένη εποχή ορισμένων ιδεών έναντι των άλλων δεν είναι αποτέλεσμα επιβολής, αλλά ελεύθερης διαδικασίας, στην οποία ο τύπος κατέχει πρωταρχικό ρόλο. Όμως η αναγνώριση μόνον «κρατούσας ιδεολογίας» και η απαγόρευση άλλων ιδεολογιών είναι ασυμβίβαστη προς τη δημοκρατία.

Στη διαδικασία του ελεύθερου ανταγωνισμού των ιδεών και του ελεύθερου πολιτικού ανταγωνισμού, μέσω του τύπου – αλλά και ευρύτερα – ιδιαίτερη σημασία έχει η έκφραση και προστασία των πολιτικών πεποιθήσεων και κυρίως με τη μορφή όχι της συμφωνίας αλλά της αμφισβήτησης των κρατούντων. Η εξασφάλιση της ελεύθερης έκφρασης της «αντίθετης γνώμης», η προστασία των «αντιφρονούντων» ή εάν θέλετε καλύτερα του ελέγχου των θεσμών μέσω της δημοσιότητας κακών πρακτικών ή και λανθασμένων αποφάσεων είναι προστασία αυτής της ίδιας της δημοκρατίας. Πράγματι ελευθερία της γνώμης είναι κυρίως ελευθερία των αντιφρονούντων, διότι οι εξυμνούντες την εξουσία ουδέποτε κινδύνευσαν. Ανάγκη προστασίας έχει όποιος διαφωνεί. Η ελευθερία της σκέψης είναι κυρίως ελευθερία της διαφορετικής σκέψης, είναι ελευθερία της διαφωνίας. Έτσι η ελευθερία του Τύπου δεν πρέπει να εκλαμβάνεται μόνον ως ελευθερία έκφρασης ορισμένης γνώμης αλλά ως ανοχή και φιλοξενία και της αντίθετης άποψης. Μόνον τα ανελεύθερα καθεστώτα ασκούν έλεγχο των ιδεών, μόνον στα καθεστώτα αυτά υπάρχουν υπό διωγμό «απαγορευμένες ιδέες». Εδώ ακριβώς αναδεικνύεται η σημασία της περίφημης φράσης που αποδίδεται στον Βολταίρο: «Μπορεί να διαφωνώ γι’ αυτό που λέγεις, αλλά θα αγωνίζομαι για την ελευθερία σου να το λέγεις».

Τα Συντάγματα προστατεύουν συνήθως την ελευθερία της έκφρασης και κυκλοφορίας των ιδεών μαζί με την ελευθεροτυπία, την ελευθερία του Τύπου, ως αναπόσπαστα στοιχεία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ελευθερία και δημοκρατία θα βαίνουν πάντα παράλληλα. Το δικαίωμα αυτό στο κυπριακό δικαιϊκό σύστημα κατοχυρώνεται απόλυτα στο Άρθρο 19 του Συνταγματος όπου αναφέρει την προστασία της ελευθερίας γνώμης, τη λήψη και μετάδοση πληροφοριών και ιδεών χωρίς την επέμβαση οποιασδήποτε Αρχής.

Οφείλουν, λοιπόν, όλοι ιδίως οι ίδιοι οι θεσμοί όχι μόνο να προστατευουν το δικαίωμα λόγου και έκφρασης αλλά να απέχουν από οποιεσδήποτε ενέργειες που να προκαλούν συνταγματική ανωμαλότητα στον βασικό πυρήνα της πολιτειακής λειτουργίας της δημοκρατίας πράγμα που πλέον δεν μπορεί να γίνει ανεκτό όχι μόνο από την εφαρμογή του Συνταγματος αλλά και του ευρωπαϊκού δικαιϊκού συστηματος που αποτελούμε πλήρες μέλος.

 

*Ο κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου. Ο κ. Χρίστης Λοττίδης είναι νομικός και διευθύνων σύμβουλος της SPPMEDIA.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Προσωπικότητες στην ''Κ'': Τελευταία Ενημέρωση