Kathimerini.gr
Το διαδίκτυο είναι ένα κοστούμι που ράβεται στα μέτρα σου. Ειδικότερα στο φάσμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, υπάρχει άπλετος χώρος για την ικανοποίηση του καθενός. Η ιδιοφυϊα ΄ή και η τύχη κάποιων επιχειρηματιών έγκειται ακριβώς σ’ αυτό: στην ευχαρίστηση ακόμα και του πιο ιδιαίτερου χρήστη.
Αν είσαι τύπος που σε ενδιαφέρει τι γίνεται ακριβώς αυτήν τη στιγμή στη Συρία ή πώς αντέδρασε ο κόσμος στη δημοπρασία για τις τηλεοπτικές άδειες, πηγαίνεις στο Twitter και παίρνεις αυτό που θες. Αν είσαι πιο περίπλοκος χαρακτήρας, σου αρέσει να βλέπεις τι κάνουν οι φίλοι -ή και οι όχι και τόσο φίλοι-, αν σου αρέσει να γράφεις ή να διαβάζεις εξυπνάδες, να βλέπεις βίντεο με γατάκια ή να ξεθυμαίνεις ενάντια στην κυβέρνηση, έρχεσαι στο Facebook και η ζωή γίνεται αρκετά πιο ενδιαφέρουσα - και θορυβώδης. Ωστόσο, όσο η τεχνολογία της εξειδίκευσης προχωρά, τα πράγματα τείνουν να εξατομικεύονται. Αν όμως δε σου αρέσει να λες ή να διαβάζεις πολλά, και δεν θέλεις σκοτούρες, αν διψάς για όμορφες εικόνες καλοπέρασης και σου αρέσει η αυτοέκθεση, υπάρχει για σένα το Instagram.
Το Instagram, λέξη που δημιουργήθηκε απ’ το στιγμιαίο και το τηλεγράφημα, είναι μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα και ταμπλέτες που δημιουργήθηκε από δύο τύπους στο Σαν Φραντζίσκο των ΗΠΑ, τον Κέβιν Σίστρομ και τον Μάικ Κρίγκερ, πριν από μόλις πέντε χρόνια και αριθμεί σήμερα περισσότερους από 400 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Πρόκειται για μια πλατφόρμα εικόνων και σύντομων βίντεο που αναρτώνται σε δημόσια ή ιδιωτική θέα, αφού τους δοθεί η δυνατότητα επεξεργασίας από έτοιμα φίλτρα και εργαλεία της εφαρμογής. Το 2012 το αδηφάγο Facebook εξαγόρασε το Instagram για ένα δισεκατομμύριο δολάρια, όταν ακόμα ήταν σχετικά μικρό. Μαζί προσέλαβε και τους 13 υπαλλήλους του. Στην επιτυχία του Instagram ο κριτικός του διαδικτύου Τζέρον Λανιέ είδε την καταστροφή της μεσαίας τάξης των ΗΠΑ. Οταν σε μια βιομηχανία, της φωτογραφίας εν προκειμένω, κλείνει μια εταιρεία όπως η Kodak των 140 χιλιάδων υπαλλήλων και αντικαθίσταται με όρους δημοφιλίας απ’ το Instagram των 13 υπαλλήλων, κάτι είναι πολύ ανησυχητικό.
Στην ουσία η εφαρμογή μιμείται αυτό που έκανε η Kodak με τις φθηνές φωτογραφικές της τη δεκαετία του ’80, επιτρέποντας στον καθένα να νιώσει καλλιτέχνης φωτογράφος. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι το Instagram χρησιμοποιείται από τουλάχιστον ένα εκατομμύριο χρήστες. Ομως αν περιμένεις στο Instagram να ενταχθείς σ’ ένα δίκτυο ανθρώπων που εκτιμούν τη δύναμη της εικόνας ή αγαπούν τη φωτογραφία, θα απογοητευτείς. Αυτό που σου ζητείται είναι η συμμετοχή σου σε μια οργιαστική eυτοπία. Το Instagram χρησιμοποιείται ως πλατφόρμα φωτογραφιών από ελάχιστους χρήστες παγκοσμίως και κυρίως από επαγγελματικούς λογαριασμούς. Στο μπλογκ της εφαρμογής μπορεί κάποιος να δει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες χρήσεις του εργαλείου, αλλά αυτά αφορούν μάλλον λίγους.
Για τη μεγάλη μάζα το δίκτυο συνιστά μια τεράστια ευκαιρία αυτοέκθεσης, ωραιοποίησης και παρακολούθησης της ζωής των άλλων, πληρώνοντας το τίμημα της θέασης διαφημίσεων. Τα φίλτρα που εξιδανικεύουν προσθέτοντας στυλ, η δυνατότητα προσωπικού μηνύματος, οι Ιστορίες εσχάτως, δημιουργούν τις προϋποθέσεις κατασκευής μιας φανταστικής επικράτειας, ενός ιδανικού σκηνικού εικονικής πραγματικότητας απ’ το οποίο έχουν αφαιρεθεί η βρωμιά, η δυσκολία, η πολιτική. Στο Ιnstagram όλα γυαλίζουν. Η ζωή είναι πιο όμορφη, πιο γλυκιά, πιο ελαφριά και πιο ζωντανή. Η θάλασσα είναι πιο μπλε, ο ουρανός πιο δραματικός, τα φαγητά πιο λαμπερά, τα πρόσωπα πιο γοητευτικά και οι πόζες πιο σαγηνευτικές. Ακόμα και το πιο ταπεινό αντικείμενο μπορεί τώρα να γίνει αξιοσημείωτο. Στο Instagram παρακολουθούμε ως ηδονοθήρες τη ζωή σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Είναι το δίκτυο που προκαλεί σε όλους σιελόρροια.
Αν πριν από λίγα χρόνια έμπαινες στο Facebook με το πρόσχημα της εύρεσης συμμαθητών απ’ το γυμνάσιο, σήμερα στο Instagram μπαίνεις απροσχημάτιστα, γιατί πλέον είναι νορμάλ να εποπτεύεις τους άλλους και να εκτίθεσαι διαρκώς σ’ αυτούς. Κάποιος θα αναρωτηθεί γιατί αυτό είναι πρόβλημα. Δεν έχουμε άραγε όλοι την ανάγκη και το δικαίωμα να ξεφεύγουμε απ’ τα περιοριστικά δεσμά της πραγματικότητας σε εναλλακτικούς κόσμους όπου κυριαρχούν η ευκολία, η ομορφιά, ο ερωτισμός, η μαγεία, το ευ ζην; Ομολογώ ότι το Instagram πετυχαίνει το στόχο αυτό με εκπληκτική ακρίβεια. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ριζική αποθέωση της φωτογένειας του καλού. Υπάρχει κάτι το αυθεντικά ακαταμάχητο που σε κάνει να θες να ανοίγεις την εφαρμογή, να δεις τι ανεβάζουν αυτοί που ακολουθείς και ποιοι πάτησαν like στις δικές σου φωτογραφίες. Οσο πιο καλά καδραρισμένη είναι η εικόνα σου, όσο πιο ευκρινής η φωτογραφία σου τόσο μεγαλύτερη η στιγμιαία επιβράβευσή σου. Οι ενημερωτικές σελίδες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν και να οικειοποιηθούν το Μέσο, αλλά η αντίσταση των όμορφων εικόνων είναι σθεναρή. Μόνο όσοι έχουν να προτείνουν έναν καλύτερο βίο επιτυγχάνουν εδώ. Οι υπόλοιποι ας πάνε στο Twitter. Εδώ, το κακό και το αρνητικό είναι σε μόνιμη εξορία.
Στο Instagram ανταλλάσσεις στη στιγμή αξία με εικόνες. Το κεφάλαιο, το νόμισμα είναι οι εικόνες. Στο εικονοκλαστικό αυτό χρηματιστήριο, πλούσιοι είναι οι διάσημοι με τα χιλιάδες likes και φτωχοί όσοι συμβιβάζονται με κάποιες δεκάδες. Υπάρχει κάτι το αυθεντικά σουρεαλιστικό σ’ αυτή την ιστορία. Ανταλλάσσουμε μαζικά τις εικόνες μας, ακόμα και τις πολύ προσωπικές, με αντάλλαγμα δημόσιες φιλοφρονήσεις. Επιζητούμε την προσοχή των άλλων επιδεικνύοντας τις εμπειρίες μας, για να νιώσουμε ότι υπάρχουμε, την ίδια στιγμή που στα μάτια μας οι άλλοι γίνονται κι εκείνοι τεχνητές εικόνες. Η προσοχή των άλλων γίνεται το ελιξίριο, το ανακουφιστικό φάρμακο κατά της ασημαντότητας. Το Instagram είναι μια υπερβατική τεχνολογική λύση όλων των προβλημάτων μας. Είναι, επιτέλους, η πανάκεια που αναζητούσαμε.
Η πλατφόρμα έχει κατορθώσει μέσα σε πέντε χρόνια να γίνει η όγδοη πιο δημοφιλής σελίδα κοινωνικής δικτύωσης σε ολόκληρο το διαδίκτυο, γιατί πάτησε πάνω στην ανθρώπινη ματαιοδοξία και στην επιθυμία όλων μας να περνάμε καλά χωρίς ενοχές. Το Ιnstagram αναπτύσσεται γιατί όλοι ανεξαιρέτως είμαστε επιδειξίες και ηδονοβλεψίες. Η εφαρμογή μπήκε στο κέντρο αυτής της ανθρωπολογικής πραγματικότητας θολώνοντας τα όρια μεταξύ επίδειξης και ηδονοβλεψίας και πρόσφερε ένα αξιόπιστο και απλό εργαλείο ώστε να οργανώσει κομψά τους θιασώτες του ευ ζην όλου του πλανήτη.
Ενώ στο Facebook θα δεις επίδειξη πνεύματος με πολλές λέξεις, στο Instagram αρκεί μία φωτογραφία ενός εξωφύλλου βιβλίου για να στείλεις το μήνυμα ότι είσαι καλλιεργημένος. Σκηνοθετούμε τους εαυτούς μας για να μοιάσουν σε ιδεατές εικόνες που έχουμε στο μυαλό μας. Ζούμε εικονικά το όνειρο μιας ζωής που θα θέλαμε να έχουμε. Και κάποιοι από εμάς γινόμαστε οι μικροδιασημότητες που πάντα επιθυμούσαμε. Μπορεί τελικά να μην είναι τόσο σκανδαλώδες αυτό. Αν εκπαιδεύαμε τα παιδιά να κατανοούν τι είναι αυτές οι πλατφόρμες, σίγουρα θα μπορούσαμε να επιτρέπουμε ακόμα περισσότερη ελαφρότητα στους εαυτούς μας. Επίσημα το Instagram απαιτεί τη συμπλήρωση του 13ου έτους ηλικίας στους χρήστες, αλλά πλέον τα παιδιά μπαίνουν σε αρκετά μικρότερες ηλικίες. Ακόμα και τα 13χρονα παιδιά όμως, δυσκολεύονται πολύ να εντοπίσουν το βαθύτερο νόημα αυτής της υπερέκθεσης της ζωής και των εικόνων της. Το σίγουρο είναι ότι στον κόσμο του Instagram έχει πάντα ειρήνη.
Είναι οι ατέλειωτες γιορτές της eυτοπίας. Ακόμα και η κακοκαιρία ένα κάτι το θετικό, μια αύρα δραματικότητας και θεατρικότητας. Η τέχνη κερδίζει κατά κράτος και σώζει ζωές. Η θετικότητα αναδεικνύεται σε ύψιστη αξία της εποχής. Τα σώματα είναι και αυτά προς πώληση, γιατί όχι; Οι καλύτερες ιστορίες λέγονται με εικόνες. Καθένας πρωταγωνιστής στο δικό του εικονικό δωμάτιο. Τα hashtags επιτρέπουν στις κοινότητες να οργανωθούν και να ανυψωθούν πάνω απ’ τον θόρυβο των τυχαίων εικόνων. Η υπηρεσία τοποθεσίας οργανώνει τις εμπειρίες εκατομμυρίων ανθρώπων που επισκέφτηκαν δεδομένους τόπους με έναν άναρχο τρόπο. Πατάς πάνω στην τοποθεσία Παρθενώνας και βλέπεις χιλιάδες ανθρώπους να ποζάρουν μπροστά απ’ το μνημείο. Τα selfies, τα θραύσματα ενός πολιτισμού που απεχθάνεται το νόημα.
Και βέβαια, δεν είναι απορίας άξιο ούτε το γεγονός ότι το Instagram σκίζει στις ηλικίες 18 έως 24 ούτε ότι ο πιο δημοφιλής λογαριασμός ανήκει σε τραγουδίστριες της ποπ μουσικής. Το δίκτυο ευνοεί το άναρθρο, το προγλωσσικό, το ματαιόδοξο. Η έκθεση της ονειρεμένης ζωής. Ομοίως, δεν προξενεί καμία εντύπωση το γεγονός ότι σταρ του πορνό έχουν εκατομμύρια ακολούθους. Τα παρασκήνια επισκιάζουν την ίδια τη σκηνή, το μέσα γίνεται έξω και η ίδια η ζωή γίνεται σοφτ πορνογραφία. Πρόσφατα, η εφαρμογή εγκαινίασε τις Ιστορίες (Stories), βάζοντάς μας όλους επίσημα στα παρασκήνια της ζωής των άλλων. Εδώ οι αναρτήσεις κρατούν ελάχιστα δευτερόλεπτα και μετά σβήνονται αυτόματα, όπως στο Snapchat, εντάσσοντας στη σκηνοθεσία του εαυτού και την εφήμερη διάσταση των προθέσεών μας.
Ομως η αμφίθυμη σχέση μας με την ομοιομορφία και τη διαφορετικότητα αποθεώνεται στην κυριολεξία με τις διασημότητες του Instagram. Εκεί οι followers έρχονται κατά χιλιάδες να προσκυνήσουν τις ακριβές και απρόσιτες συνήθειές τους. Τα ξενοδοχεία, τα ιδιωτικά αεροπλάνα, η τρελή χλιδή, τα στήθη και τα οπίσθια των διασήμων προσελκύουν χιλιάδες καρδούλες και σχόλια που επιζητούν λίγη προσοχή. Το Instagram δεν είναι πια μια ευρυγώνια κλειδαρότρυπα σαν το Facebook, αλλά ένας ισχυρός τηλεφακός που ζουμάρει στη λεπτομέρεια, απενοχοποιώντας τις πολλές όψεις της ομορφιάς. Και γι’ αυτό παράγει ατέλειωτη σαγήνη.
