Kathimerini.gr
Η ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2017 δεν είναι απλώς ένας προορισμός που έχει κατορθώσει να ζει από τον τουρισμό δώδεκα μήνες τον χρόνο, αλλά ένα ενδιαφέρον μωσαϊκό εθνικοτήτων που συνδιαμορφώνουν καθημερινά τη σύγχρονη ταυτότητά της.
«Να δείξουμε ότι δεν είναι μόνο η Αφροδίτη και τα ψηφιδωτά!» φωνάζει –λίγο πιο δυνατά από το συνηθισμένο, για να ακουστεί– ένας κάτοικος της Πάφου καθώς ένα τρυπάνι ροκανίζει την άσφαλτο δίπλα μας. Ολοι είναι ενθουσιασμένοι, το καλοκαίρι η πόλη θα είναι απόλυτα έτοιμη να φιλοξενήσει τις εκδηλώσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2017. Οι εργασίες καθυστέρησαν λίγο, μια και η ανάθεση που έγινε το 2012 συνέπεσε με την κυπριακή οικονομική κρίση.
Ετσι, όλα ξεκίνησαν με πολύ χαμηλές προσδοκίες και αντίστοιχα χαμηλό μπάτζετ. Ομως, μέχρι τους θερινούς μήνες, όπως υπολογίζεται, στο ιστορικό και εμπορικό κέντρο της μικρής Πάφου θα δούμε ολοκληρωμένες τις νέες πλατείες να δίνουν ανάσα στον πυκνό αστικό ιστό και ένα καινούργιο δίκτυο πεζοδρόμων να συνδέει καλλιτεχνικά hubs, αμφιθέατρα, μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, πάρκα κ.ά. «Δεν έχουμε μέγαρα μουσικής και πολυτελείς χώρους για να στεγάσουμε εκδηλώσεις. Ποιος είπε όμως ότι η τέχνη δεν μπορεί να παραχθεί έξω;» λέει ο πρόεδρος του οργανισμού Pafos2017 Χρίστος Πατσαλίδης.
Φιλοσοφία του προγράμματος είναι να δημιουργηθεί ένα «ανοιχτό εργοστάσιο πολιτισμού» (Open Air Factory), που θα φιλοξενεί συναυλίες, παραστάσεις, ομιλίες, πρωτότυπες ξεναγήσεις και άλλες εκδηλώσεις σε εξωτερικούς χώρους – κάποιοι από τους οποίους δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ ξανά. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιλέγει για πολιτιστικές πρωτεύουσες πόλεις που το έχουν πιο πολύ ανάγκη.
Η Λευκωσία ήταν δυνατή υποψηφιότητα, όμως η Πάφος χρειαζόταν το χρίσμα περισσότερο. Πρόκειται για μια αγροτική επαρχία, με μικρή, κλειστή κοινωνία. Βασικός μας στόχος είναι να την “ανοίξουμε” και να λειτουργήσουμε ως γέφυρα και για τις δύο κοινότητες –την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή–, που δεν συναντιούνται παρά σε σπάνιες περιπτώσεις», μου εξηγεί η Γεωργία Ντέτσερ, καλλιτεχνική διευθύντρια του Pafos2017.
Το σπουδαίο πρότζεκτ της Ιρλανδής Μίριαμ Μακ Κόνον, με τίτλο Common Ground, που εντάσσεται στο πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, ξεκίνησε όταν ο τεσσάρων ετών γιος της τη ρώτησε τι κάνουν τα παιδιά «από την άλλη πλευρά». «Ετσι σκέφτηκα ότι πρέπει να ξεκινήσει ένας διάλογος. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά δεν κρίνουν, δεν έχουν σχηματισμένη ιδέα για τους άλλους. Επιπλέον, στη Λευκωσία η διχοτόμηση είναι μέσα στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Στην Πάφο, επειδή βρισκόμαστε μακριά από τα σύνορα, ξέρουμε την ιστορία, αλλά δεν βλέπουμε τι γίνεται. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στην κατεχόμενη Κερύνεια», μου εξηγεί. Ετσι, παιδιά 8-12 ετών από την Πάφο και την Κερύνεια άρχισαν να ανταλλάσσουν πράγματα από τον τόπο τους: κοχύλια, άμμο, ζωγραφιές και βίντεο. Στο τέλος, κάθε ομάδα παιδιών έφτιαξε από ένα έργο, χρησιμοποιώντας την κυπριακή τεχνική της τσιμεντογραφίας.
Η Μίριαμ ήρθε από την Ιρλανδία στην Κύπρο για μετεκπαίδευση στο Cyprus College of Art. Γνώρισε τον Ελληνοκύπριο σύζυγό της και δεν ξαναέφυγε ποτέ. Τη συνάντησα στο στούντιό της στο κέντρο της Πάφου. «Ερχομαι εδώ κάθε πρωί, ανοίγω τα παντζούρια και είναι από κάτω ο ποδηλατάς, ο μαραγκός και διάφοροι άλλοι, και τους ακούω να μαλώνουν. Ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, αλλά είναι φίλοι.
Οι άνθρωποι με τραβάνε εδώ. Παρόλο που έκλεισαν οι τράπεζες, έγινε το κούρεμα, ήρθε η κρίση, δεν παραπονιούνται πολύ. Λένε “τι να κάνουμε;” και προχωρούν», παρατηρεί. Σήμερα είναι 39 ετών και ζει σαν ντόπια. Δεν δυσκολεύτηκε, βέβαια, να ενταχθεί. «Ο γείτονας μου έδινε κάθε μέρα πορτοκάλια και μανταρίνια. Μια φορά γύρισα σπίτι και βρήκα ένα καρπούζι απέξω. Κοίταξα στη διπλανή πόρτα, είχε κι εκεί ένα, στην παραδιπλανή το ίδιο... Είχε αφήσει καρπούζια για όλους. Μου είχε κάνει τεράστια εντύπωση».
Η Πάφος είναι ένα μωσαϊκό εθνικοτήτων. Εδώ ζουν επιπλέον Αγγλοι, Σκανδιναβοί, Ρώσοι, Κινέζοι, που είτε δουλεύουν σε εταιρείες, είτε έχουν αγοράσει εξοχικό, είτε μετακομίζουν εδώ μετά τη σύνταξη. Η Τζέιν Ντέιβις ήταν στέλεχος της αυτοκινητοβιομηχανίας Jaguar στο Μπέρμιγχαμ, όταν άρχισε να έρχεται με τον σύντροφό της για διακοπές στην Πάφο. Κάθε φορά έμεναν όλο και περισσότερο, κι έτσι, την τελευταία, δεν ξαναέφυγαν – παράτησαν τις δουλειές τους και έγιναν Παφίτες.
Πλέον, η Τζέιν έχει να πάει επτά χρόνια στην Αγγλία, εργάζεται ως wedding manager σε ένα ξενοδοχείο και πιστεύει ότι εδώ είναι το καλύτερο μέρος στον κόσμο για να ζει κανείς. «Εχουν περάσει 12 χρόνια από την ημέρα που εγκαταστάθηκα στο νησί και ακόμα κοιτάζω το ηλιοβασίλεμα λες και είναι η πρώτη φορά», λέει. «Πολλοί Αγγλοι έρχονται στην Κύπρο. Είναι τέσσερις ώρες πτήση, η κουλτούρα είναι υπέροχη, τα μνημεία, το φαγητό... Η ζωή είναι ήρεμη σε σχέση με την Αγγλία, όπου όλοι βιάζονται. Να πάτε στο παγκάκι του Αγίου Γεωργίου, που είναι πάνω στα βράχια, με θέα κατά μήκος της θάλασσας. Νομίζεις ότι είσαι στην άκρη του κόσμου».
Τα σπίτια των ντόπιων είναι στην Πάνω Πάφο, που αυτόν τον καιρό έχει μετατραπεί σε... εργοτάξιο στην υπηρεσία του πολιτισμού. Η χαμηλή δόμηση δίνει την αίσθηση της γειτονιάς, όμως δεν υπάρχει ενιαία αρχιτεκτονική ταυτότητα: από τη μια βλέπεις σύγχρονα οικοδομήματα, από την άλλη επιβλητικά κτίρια και κολόνες μνημειακού χαρακτήρα, που παραπέμπουν στον αρχαιοελληνικό ιωνικό ρυθμό, χρονολογούνται όμως στην περίοδο της Αγγλοκρατίας (1878-1960).
Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, που όλη η προσοχή επικεντρώθηκε στον τουρισμό και στην παραλιακή πλευρά της πόλης, το κέντρο μαράζωσε. Μετά το ρετούς, τα στενάκια θα αρχίσουν να περπατιούνται από περισσότερο κόσμο, τα κλειστά μαγαζιά στον πεζόδρομο θα ανοίξουν, εστιατόρια και καλλιτεχνικά hubs θα γεννηθούν, η ζωή θα ξεκινήσει ξανά.
Αντιθέτως, κατηφορίζοντας προς την Κάτω Πάφο, στο παραθαλάσσιο τουριστικό μέτωπο, όλα είναι έτοιμα για το καλοκαίρι. Στην ουσία είναι πάντα καλοκαίρι. Συναντάς κόσμο από κάθε γωνιά του πλανήτη με σορτς πάνω στα ποδήλατα, με σκούτερ, αραγμένους στα παγκάκια να χαζεύουν τη θάλασσα, να ψαρεύουν... Ο πεζόδρομος με τους φοίνικες είναι υπέροχος για να ρεμβάσεις τη θέα στη Μεσόγειο. Κάθεσαι στην άκρη, με τα πόδια πάνω από το νερό, και ακούς το κύμα να σκάει στα βράχια ήρεμα – μελτέμια σαν του Αιγαίου εδώ δεν πιάνουν. Απολαμβάνεις τον ήλιο να σου καίει γλυκά το πρόσωπο, ακόμα κι αν είναι χειμώνας.
Ανήμερα των Χριστουγέννων πέρυσι, σε ένα ξενοδοχείο, o Αϊ-Βασίλης μοίραζε δώρα γύρω από την πισίνα. Δεν θα το πίστευα αν δεν έβλεπα το βίντεο στο κινητό του Αρίστου Διομήδους, γενικού διευθυντή της Constantinou Bros Hotels και αντιπροέδρου του Παγκύπριου Συνδέσμου Διευθυντών Ξενοδοχείων. «Η Πάφος δεν είναι ένα απομονωμένο εποχικό θέρετρο. Τουναντίον, έχει συμπαγές κέντρο και ντόπιο πληθυσμό που την κρατά ζωντανή και τον χειμώνα. Τον τουρίστα δεν τον ενδιαφέρει μόνο να έχει κόσμο το ξενοδοχείο του. Θέλει να βγαίνει έξω και να βλέπει ζωή».
Εδώ ο στόχος της διευρυμένης σεζόν έχει γίνει πράξη: η Πάφος έχει τουρισμό 12 μήνες τον χρόνο. Αυτό οφείλεται πρώτα στο καλό της κλίμα –είναι η πιο ζεστή επαρχία της Κύπρου, καλλιεργούνται και τροπικά φρούτα– και έπειτα στις ποιοτικές υποδομές της. Συγκριτικά με την περίφημη Αγία Νάπα, υπάρχουν κατ’ αναλογία περισσότερα ξενοδοχεία τεσσάρων και πέντε αστέρων.
Ο τουρισμός παραλίας, που ξεκίνησε στην υπόλοιπη Κύπρο μετά το 1960, εδώ έφτασε μία δεκαετία αργότερα, ενώ το Διεθνές Αεροδρόμιο Πάφου, που χτίστηκε το 1982, συνέβαλε ακόμα περισσότερο στο να γίνει η πόλη αυτή καθαυτή προορισμός. Σήμερα, οι τουριστικές εγκαταστάσεις είναι value for money και ανταποκρίνονται στον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα του θερέτρου, χωρίς να χάνεται το τοπικό στοιχείο. Τα περισσότερα ξενοδοχεία έχουν καθιερώσει το «κυπριακό πρόγευμα», ενώ γίνονται προσπάθειες στον μπουφέ κάθε γεύματος να υπάρχει «κυπριακή γωνιά», με παραδοσιακά τυριά, ντόπιο λουκάνικο, πίτες, φρούτα κ.ά.
Η βόλτα στην παραλία κάτω από τους φοίνικες, που περνάει από εστιατόρια, καφέ και μαγαζιά, οδηγεί στο βυζαντινό κάστρο-ορόσημο της περιοχής.
Πιο κάτω, το αρχαιολογικό πάρκο, με τα ψηφιδωτά δάπεδα ρωμαϊκών επαύλεων, είναι από τα πιο όμορφα στον κόσμο σύμφωνα με την UNESCO, που έχει συμπεριλάβει όλη την πόλη της Πάφου στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Από κοντά είναι εκπληκτικά καλοδιατηρημένα. Αξίζει να πάτε με ξεναγό, για να μάθετε ή να θυμηθείτε πόσο ωραία είναι η αρχαία ελληνική μυθολογία. Κάθε σκηνή από αυτές που «πατούσαν» οι ευγενείς από τον 2ο αιώνα μ.Χ. κιόλας απεικονίζει κι από έναν μύθο. «Ολοι οι ξένοι φεύγουν από δω και θέλουν σαν τρελοί να διαβάσουν μυθολογία», μας λέει η ξεναγός μας. Βασικά, κι εγώ το ίδιο έκανα.
