Kathimerini.com.cy
Tα ποιοτικά στέκια και η πολυκύμαντη ιστορία του δημιουργούν ένα εκρηκτικό, άκρως βαλκανικό, μίγμα.
Σε ομορφιά μοιάζει με το Παρίσι, μόνο που είναι πιο μικρό σε μέγεθος και γι’ αυτό πιο εύκολο να το γνωρίσεις. Όσο για τους κατοίκους του, είναι σίγουρα πιο χαλαροί από τους Παριζιάνους. Και πιο φτωχοί. Έχουν περάσει 29 χρόνια από τη διάλυση του ανατολικού μπλοκ και 17 από τη λήξη του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου και η πρωτεύουσα της Σερβίας βρίσκεται ακόμα σε μεταβατική περίοδο. Αρκεί να πιάσεις ψιλοκουβέντα με τον κόσμο, για να εισπράξεις μια αίσθηση συγκρατημένης απαισιοδοξίας. Από τον οδηγό του λεωφορείου μέχρι τη σερβιτόρα ενός καφέ στο κέντρο της πόλης, οι ντόπιοι παραπονιούνται ότι η ζωή είναι ακριβή, οι μισθοί χαμηλοί και το μέλλον αβέβαιο.
Στα μάτια ενός τουρίστα, βέβαια, που έχει έρθει για να κάνει διακοπές, οι παραπάνω δυσκολίες ίσως περάσουν απαρατήρητες. Το Βελιγράδι έχει προβλήματα, αλλά έχει και την ικανότητα να τα κρύβει. Είναι από τις πιο φιλικές μητροπόλεις που έχω επισκεφθεί – ήρεμο, αλλά καθόλου ράθυμο, καθαρό, με μεγάλα πάρκα, εξαιρετικά μουσεία, καλά εστιατόρια και στέκια με χαρακτήρα. Δεν χρειάζεται καν να τα ψάξεις. Αρκεί μια βόλτα στο κέντρο και πέφτεις πάνω σε ένα σινεφίλ καφέ, στη βιτρίνα του οποίου στέκουν ο Νταρθ Βέιντερ και ο Γιόντα από τον «Πόλεμο των Άστρων». Σου φτιάχνει τη διάθεση ο Τζεντάι με τα μακριά αυτιά, που κραδαίνει το φωτόσπαθο πίσω από το τζάμι και σε κοιτάει σαν να σου λέει «έλα αμέσως μέσα».
Η συνοικία Zemun και στο βάθος ο Δούναβης.
Το μεγάλο προτέρημα του Βελιγραδίου που του προσδίδει έξτρα δυναμική είναι το γεγονός ότι βρέχεται από δύο ποτάμια. Ο Δούναβης και ο Σάβος συμβάλλουν στο σημείο όπου βρίσκεται το Μεγάλο Νησί του Πολέμου, μια ακατοίκητη νησίδα με αποικίες πουλιών που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν για την πολιορκία και την άμυνα της πόλης.
Hotel Moskva, δείγμα ρωσικής αρ νουβό.
Μόνο το ότι μπορείς να ξεστρατίσεις από τα στενά με τα αρ νουβό κτίσματα –όπως το ακριβοθώρητο Hotel Moskva, που άρχισε να λειτουργεί το 1908– ή τα εναπομείναντα δείγματα μπρουταλισμού και να βρεθείς ξαφνικά να περπατάς πλάι στο νερό είναι εντυπωσιακό. Λίγο από Κεντρική Ευρώπη, λίγο από Βαλκάνια, με τοπίο αστικό αλλά και εξοχικό, το Βελιγράδι έχει έναν χαρακτήρα εντελώς προσωπικό.
Συνύπαρξη δύο κόσμων
Ένα από τα πράγματα που κάνουν τη σερβική πρωτεύουσα ιδιαίτερη είναι το ότι γαλουχήθηκε από τη σοσιαλιστική τιτοϊκή ηθική, αλλά σήμερα καλείται να συντονιστεί με τους ρυθμούς της παγκοσμιοποίησης. Αυτό δεν είναι κάτι θεωρητικό, είναι μια συνύπαρξη που –τουλάχιστον σε επίπεδο αρχιτεκτονικής– βλέπεις να εξελίσσεται μπροστά σου. Από τη μία επιβιώνουν κτίρια σαν το θεόρατο Παλάτι της Σερβίας, γνωστό για τα έξι σαλόνια του, καθένα από τα οποία αντιστοιχούσε σε μία από τις έξι σοσιαλιστικές δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας. Από την άλλη υπάρχουν πανάκριβα εμπορικά κέντρα (όπου μια φούστα κοστίζει όσο το 25% του βασικού μισθού) και ταχυφαγεία τύπου McDonald’s (σαν αυτό της οδού Deligradska 2, που άνοιξε πριν από 30 χρόνια και υπήρξε το «πρώτο McDonald’s της Ανατολικής Ευρώπης»).
Ίσως λόγω αυτής της αντιφατικότητας και της πολυμορφίας του, το Βελιγράδι γίνεται όλο και πιο δημοφιλές στην ταξιδιωτική κοινότητα. Σύμφωνα με στοιχεία του Τουριστικού Οργανισμού της πόλης, το ενδιαφέρον αυξάνεται διαρκώς την τελευταία δεκαετία κατά 10%-20% κάθε χρόνο (το 2017 οι αφίξεις ξεπέρασαν το 1 εκατ.), η πόλη προωθείται ως city break προορισμός και ανοίγεται σε νέες αγορές (Κίνα, ΗΠΑ, Ιράν, Ισραήλ).
Ιστορικό μέσο μεταφοράς, το τραμ άρχισε να λειτουργεί το 1892.
Από τη μικρή προσωπική εμπειρία που είχα πάντως με τους τουριστικούς φορείς, αποκόμισα την αίσθηση ότι είναι ικανοί και ευρηματικοί, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις ξεναγήσεις με το τραμ. Ανεβαίνεις σε ένα λευκό βαγόνι (και όχι κόκκινο ή πράσινο, όπως είναι αυτά που χρησιμοποιεί ο κόσμος για τις καθημερινές μετακινήσεις του), από αυτά τα παλιομοδίτικα, τα μικρά και ευέλικτα που διατρέχουν την πόλη σαν φίδια, και ακούς την ιστορία «του κτιρίου στα δεξιά μας», «της γειτονιάς όπου βρισκόμαστε τώρα» κ.ο.κ. Η βόλτα διαρκεί μία ώρα, είναι δωρεάν και αποτελεί έναν πολύ καλό τρόπο για να πάρει κανείς μια ιδέα για το τρικυμιώδες και βίαιο παρελθόν της Λευκής Πόλης (η ονομασία του Βελιγραδίου στα ελληνικά), η οποία διεκδικήθηκε από Βυζαντινούς, Ούγγρους, Βούλγαρους, Οθωμανούς, Αψβούργους κ.ά.
Ο πύργος Castellan στο Φρούριο του Βελιγραδίου.
Αν είστε λάτρεις της ιστορίας, αξίζει να περάσετε και από τον Πύργο Νεμπόισα, το βασικό αμυντικό κτίσμα του Φρουρίου του Βελιγραδίου, που κάποια στιγμή μετατράπηκε σε φυλακή. Ένας από τους κρατουμένους που θανατώθηκαν εδώ ήταν ο Ρήγας Φεραίος. Σήμερα ο Πύργος φιλοξενεί μια καλοστημένη έκθεση με αναφορές και στον Ρήγα.
Οι ντόπιοι
Μια πόλη δεν είναι μόνο πάρκα, ποτάμια και μνημεία. Κυρίως φτιάχνεται από τους ανθρώπους της. Πώς ήταν αυτοί που συναντήσαμε εμείς; Ευγενικοί και χαμογελαστοί (σπανιότερα κοφτοί και απότομοι) οι εργαζόμενοι στα εστιατόρια και στα καφέ. Αμίλητοι οι οδηγοί ταξί (και κάποιοι όχι καλοπροαίρετοι, αφού διαπιστώσαμε αυτό που γράφουν οι ταξιδιωτικοί οδηγοί, ότι ενδέχεται να προσπαθήσουν να πάρουν παραπάνω χρήματα, γι’ αυτό θέλει προσοχή η συνεννόηση για την πληρωμή). Φανταστική η ξεναγός μας, η Τάνια, μια κλασική σλαβική φιγούρα, ψηλή και λεπτή με κοντοκουρεμένα μαλλιά, που πότε πότε διάνθιζε τις ιστορικές πληροφορίες με βιωματική αφήγηση (π.χ. περιγράφοντάς μας πώς η γιαγιά της έζησε σε «επτά διαφορετικές χώρες», που υποδηλώνουν την εναλλαγή καθεστώτων και τη διαχρονικά μπερδεμένη πολιτική κατάσταση της Σερβίας).
Και τέλος ήταν η Νατάσα, η νεαρή δημιουργός του μπλογκ Bellegrade (bellegrade.com). Πανέμορφη, επίσης πανύψηλη, Σέρβα μεγαλωμένη στην Αυστρία, σπούδασε δημοσιογραφία και κινηματογράφο, πήρε μια υποτροφία και μετακόμισε εδώ. Από την κουβέντα μας κατάλαβα ότι μπορεί η καθημερινότητα στο Βελιγράδι να είναι πιο δύσκολη απ’ ό,τι στη Βιέννη, έχει όμως περισσότερη γνησιότητα. «Στην Αυστρία ανοίγει ένα μαγαζί και ο ιδιοκτήτης ξύνει τον τοίχο για να δημιουργήσει μια αντεργκράουντ ατμόσφαιρα». Στο Βελιγράδι δεν χρειάζονται τέτοια σκηνοθετικά ευρήματα, γιατί ο ξεφλουδισμένος τοίχος ενός «εναλλακτικού» μαγαζιού απεικονίζει την πραγματικότητα.
Την απόφαση να φτιάξει ένα μπλογκ για τη ζωή στην πόλη –πού να φάει, να διασκεδάσει ή να βολτάρει κανείς– την πήρε κυρίως για να καταρρίψει την προκατάληψη που παρατήρησε ότι έχουν πολλοί ξένοι, οι οποίοι μεταφράζουν τον τουρισμό του Βελιγραδίου σε «φθηνά ποτά και φθηνά κορίτσια».
Τι αγαπώ στο Βελιγράδι
Ακολουθούμε τη Νατάσα Μίκιτς, δημιουργό του μπλογκ Bellegrade, σε 8 στάσεις στην πόλη.
1| Σερβικό μπέργκερ με τυρί
Ένα σερβικό μπέργκερ (pljeskavica) είναι ό,τι καλύτερο για τους επισκέπτες του Βελιγραδίου και στο Dimitrijala (Dimitrija Tucovica 55, τηλ. +381 60-4503350) ξέρουν να το φτιάχνουν, και μάλιστα το παρασκευάζουν μπροστά στον πελάτη. Η δική μου πρόταση είναι το Gurmanska pljeskavica, με τυρί και χοιρομέρι.
Eστιατόριο TRI
2| Σπιτικό γεύμα σε αυλή σπιτιού
Το εστιατόριο TRI (Kosovska Street 51, τηλ. +381 63-1320803) στεγάζεται στην αυλή ενός σπιτιού. Πήρε την ονομασία του από τους τρεις φίλους-
ιδιοκτήτες, έχει ζεστή ατμόσφαιρα και ποικιλία στο μενού. Το αγαπημένο μου πιάτο είναι το χούμους με φέτα, σπανάκι και ελιές. Σερβίρουν και κοτόπουλο με κουσκούς ή κάρι, αλλά και νοστιμότατα επιδόρπια.
3| Πίτσα στο πλοίο
Το Brodic (Bulevar vojvode Misica, τηλ. +381 60-3760200), που σημαίνει «μικρό πλοίο», λειτουργεί εδώ και πάνω από 20 χρόνια και παραμένει ένα από τα κρυμμένα διαμάντια του Βελιγραδίου. Απέξω δεν δείχνει ιδιαίτερα ελκυστικό, αλλά από τη στιγμή που θα επιβιβαστείς, νιώθεις ότι είσαι σε διακοπές. Περάστε για ποτό, παγωτό, πίτσα ή για το μαγικό ηλιοβασίλεμα.
4| Ο «πολυχώρος» του καλοκαιριού
Το Ada Ciganlija, στον ποταμό Σάβο, είναι το «νησί της διασκέδασης» για όσους ζουν ή επισκέπτονται το Βελιγράδι και προσφέρει στην πόλη μια παραλία μήκους 7 χλμ., που αποτελεί το απόλυτο καλοκαιρινό καταφύγιο. Εδώ υπάρχει κάτι για τον καθένα: η φασαριόζικη γωνιά (για θαλάσσια σπορ και μπιτς μπαρ που τα βράδια γίνονται κλαμπ), η εναλλακτική (για γυμνισμό ή μπάντζι τζάμπινγκ) και η ήρεμη (για ψάρεμα). Θα φτάσετε έως εκεί με το λεωφορείο 52 ή 53 από το Zeleni Venac.
Αγορά Kalenic
5| Οι θησαυροί της αγοράς Kalenic
Η πιο φημισμένη αγορά του Βελιγραδίου βρίσκεται στην καρδιά της συνοικίας Vracar, ανάμεσα στις οδούς Maksima Gorkog και Njegoseva. Την προτιμούν οι ντόπιοι για τα είδη μαναβικής της, αλλά αποτελεί πόλο έλξης και για εκείνους που τους αρέσει να ψωνίζουν από δεύτερο χέρι (από βίντατζ γυαλιά ηλίου μέχρι ρούχα και βινύλια). Εδώ ένας επισκέπτης θα αφουγκραστεί τον παλμό της καθημερινότητας των κατοίκων.
6| Στις παλιές αποθήκες
Το Beton Hala (Karadordeva 2) βρίσκεται κάτω από το φρούριο Kalemegdan, κατά μήκος του ποταμού Σάβου, και είναι ένα πολύ δημοφιλές σημείο, ειδικά το καλοκαίρι. Πρόκειται για παλιές αποθήκες που τα τελευταία χρόνια μεταμορφώθηκαν σε εστιατόρια. Προτιμώ να περνάω στη διάρκεια της μέρας, που είναι ήσυχα. Το βράδυ μαζεύεται κόσμος, γι’ αυτό καλύτερα να κάνετε κράτηση τραπεζιού.
Κινηματογράφος Zvezda
7| Στέκι για σινεφίλ
Το Zvezda (Terazije 40) είναι το παλιότερο σινεμά της πόλης. Άνοιξε το 1911 στον χώρο όπου παλιότερα ήταν το ατελιέ του καταξιωμένου Σέρβου φωτογράφου Milan Jovanovic. Το 2007 πουλήθηκε σε πολύ χαμηλή τιμή, μαζί με άλλους κρατικούς κινηματογράφους, σε έναν Σέρβο επιχειρηματία, ο οποίος μεταπώλησε τα σινεμά, με αποτέλεσμα κάποια να γίνουν φαστφουντάδικα. Ήταν μια μεγάλη απώλεια για την πολιτιστική σκηνή της Σερβίας. Το 2014 το Zvezda καταλήφθηκε από νέους, οι οποίοι το καθάρισαν και έμειναν μέσα. Σήμερα είναι μία από τις πιο δυναμικές ανεξάρτητες κινηματογραφικές φωνές και προβάλλει από κλασικές ταινίες μέχρι εμβληματικά γιουγκοσλαβικά φιλμ.
8| Στα μπαρ της οδού Cetinjska
Πρόκειται για το συγκρότημα μιας παλιάς ζυθοποιίας. Απέξω ο χώρος μοιάζει με πάρκινγκ, αλλά μόλις μπεις μέσα και περάσεις το πλυντήριο αυτοκινήτων, βρίσκεσαι ανάμεσα σε μερικά πολύ ωραία μπαρ. Τα Σαββατοκύριακα το μέρος μετατρέπεται σε Μέκκα των πάρτι άνιμαλ.
