Kathimerini.gr
«Στα Βαλκάνια, η μεταβατική περίοδος έχει περάσει», επισημαίνει ο Αλβανός πολιτικός αναλυτής Ρεμζί Λάνι. Ο αρθρογράφος δεν αναφέρεται στη μετάβαση των πρώην κομμουνιστικών κρατών από τη δικτατορία στη δημοκρατία. «Μεταβήκαμε από καταπιεστικά καθεστώτα σε καταθλιπτικά καθεστώτα», γράφει. Κι έχει δίκιο. Μία ημέρα πριν από την πρόσφατη επίσκεψή του στο Βελιγράδι, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για τη συμφωνία γύρω από τη Βόρεια Μακεδονία και κατηγόρησε «τις ΗΠΑ και κάποιες δυτικές χώρες» ότι «αποσταθεροποιούν» την περιοχή. Ταυτόχρονα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κατήγγειλε «την προθυμία των ΗΠΑ να οδηγήσουν όλα τα βαλκανικά κράτη στο ΝΑΤΟ το ταχύτερον δυνατό και να εξαλείψουν την οποιαδήποτε ρωσική επιρροή στην περιοχή».
Παρακολουθώντας την επίσκεψη Πούτιν στο Βελιγράδι, με ευκολία κανείς θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η σύγκρουση στα Βαλκάνια, ανάμεσα στη Δύση και στη Ρωσία, μεταβάλλεται τόσο όσον αφορά τη φύση της όσο και όσον αφορά την έντασή της. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η Ρωσία υπερασπίζεται ενεργά την οικονομική και πολιτισμική παρουσία της στην περιοχή, αλλά ουδέποτε προκάλεσε ανοικτά το ΝΑΤΟ ή την ηγεμονία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αυτό, ωστόσο, δεν ισχύει πια.
Οι δύο αναγνώσεις
Σε πρώτη ανάγνωση, οι ρωσικές φιλοδοξίες μοιάζουν να μην είναι ρεαλιστικές. Τα Βαλκάνια παραμένουν προσκολλημένα στη Δύση. Η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Κροατία, η Αλβανία και το Μαυροβούνιο είναι μέλη του ΝΑΤΟ και σύντομα στη Συμμαχία θα ανήκει και η Βόρεια Μακεδονία. Κάθε κράτος της περιοχής είτε είναι μέλος της Ε.Ε. είτε επιθυμεί να γίνει. Η κοινή λογική λέει ότι η Ρωσία μπορεί να παρεμβάλει εμπόδια, αλλά δεν μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα. Ωστόσο, η κοινή λογική μπορεί να είναι λανθασμένη. Η Μόσχα έχει διαισθανθεί ένα κρίσιμο, αδύναμο σημείο της Δύσης στα Βαλκάνια. Ενώ σε περιοχές όπως η Ουκρανία, η Ε.Ε. θεωρείται σύμβολο αλλαγής, στα Βαλκάνια φαντάζει ως υπερασπιστής ενός στάτους κβο που είναι έτοιμο να διαρραγεί.
Η πολιτική της Ε.Ε. στα Βαλκάνια καθοδηγείται πρωτίστως από την ιδεολογία, περισσότερο από ό,τι συμβαίνει σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του κόσμου. Η ευρωπαϊκή ιδεολογική ακαμψία ευθύνεται μερικώς για την παράλυση της περιοχής. Αυτό φαίνεται καλύτερα στον ρόλο της Ε.Ε. ανάμεσα στη Σερβία και στο Κόσοβο. Ο διάλογος άρχισε και ενθαρρύνεται από την Ε.Ε. καθώς οι πάντες αναγνωρίζουν ότι η αμοιβαία αναγνώριση ανάμεσα στο Βελιγράδι και στην Πρίστινα είναι ο μόνος τρόπος για να ανοίξει ο δρόμος ώστε Σερβία και Κόσοβο να γίνουν μέλη της Ενωσης. Ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ο Κοσοβάρος ομόλογός του Χακίμ Θάτσι άρχισαν να προσεγγίζουν το ευαίσθητο ερώτημα της «διόρθωσης» των συνόρων τους. Ωστόσο, πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δήλωσαν ότι δεν θα το επιτρέψουν.
Τον περασμένο Νοέμβριο, ο Πούτιν συναντήθηκε με τον Θάτσι, παρότι η Μόσχα δεν αναγνωρίζει το Κόσοβο ως κράτος. Η συνάντηση έδειξε ότι η Ρωσία δεν θεωρεί το εαυτό της μόνο προστάτιδα της Σερβίας αλλά και ως πιθανό διαμεσολαβητή. Γι’ αυτόν τον λόγο, η Ε.Ε. δεν πρέπει να εκπλαγεί αν η Ρωσία δημιουργήσει τον δικό της οδικό χάρτη για την ομαλοποίηση των σερβοαλβανικών σχέσεων. Εν ολίγοις, οι ενέργειες της Ρωσίας στα Βαλκάνια δεν διαταράσσουν απλώς τους κανόνες του παιχνιδιού. Η Μόσχα επιθυμεί να υποκαταστήσει την Ε.Ε. ως διαπραγματευτή για την επίλυση των περιφερειακών συγκρούσεων, όπως προσπαθεί, και ώς ένα βαθμό επιτυγχάνει, να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως διαπραγματευτή στη Μέση Ανατολή.
