ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Θα υπέθετε κανείς ότι η λέξη «δημοψήφισμα» δεν θα αφύπνιζε τα πιο ευχάριστα συναισθήματα στις Βρυξέλλες. Η απόρριψη ευρωπαϊκών συνθηκών από Γάλλους, Ολλανδούς και Ιρλανδούς στο πρόσφατο παρελθόν, η ελληνική περιπέτεια του 2015 και το σοκ του Brexit ένα χρόνο αργότερα άφησαν πίσω τους πληγές και μαθήματα.
Να όμως που φέτος ήρθε η ίδια η Κομισιόν να οργανώσει όχι ακριβώς δημοψήφισμα, αλλά μια σφυγμομέτρηση, τέλος πάντων, των ευρωπαϊκών λαών γύρω από ένα προφανώς σημαντικό, κατά τη γνώμη της Επιτροπής, ερώτημα: Αν πρέπει να συνεχίσουμε να βάζουμε τα ρολόγια μας μια ώρα μπροστά περί τα τέλη Μαρτίου και να τα ξαναπηγαίνουμε μια ώρα πίσω στα τέλη Οκτωβρίου.
Το αποτέλεσμα της πανευρωπαϊκής δημοσκόπησης ήταν συντριπτικό: Οχι, δεν θέλουμε την αλλαγή της ώρας, απάντησε το 84% των ερωτηθέντων. Τώρα το τι σημαίνει αυτή η απάντηση, είναι ανοιχτό σε κάθε εικασία, όπως συμβαίνει πάντα με τις δημοσκοπήσεις, ακόμη και τα δημοψηφίσματα. Οι κακεντρεχείς θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς οι πολίτες είναι πάντα περισσότερο πρόθυμοι να απαντήσουν «όχι» παρά «ναι» ό,τι και να τους ρωτήσεις, ειδικά αν αυτός που ρωτάει είναι η κυβέρνησή τους ή, ακόμη χειρότερα, οι Βρυξέλλες. Εν πάση περιπτώσει, για τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, «φωνή λαού, οργή Θεού». Τουλάχιστον, αυτή τη φορά. Οπως μάθαμε την Παρασκευή, η Κομισιόν θα εισηγηθεί στις εθνικές κυβερνήσεις και στο Ευρωκοινοβούλιο να σταματήσει αυτή η τελετουργία της εξαμηνιαίας εναλλαγής μεταξύ χειμερινής και θερινής ώρας.
Οπως και να ’ναι, το επεισόδιο αυτό ήρθε να επιβεβαιώσει για άλλη μια φορά τη σχετικότητα του χρόνου, αν και όχι με τον τρόπο που υπέδειξε ο Αϊνστάιν. Ο Χρόνος-Κρόνος των αρχαίων, ο πανγεννήτωρ και ο πανδαμάτωρ, ήταν επί χιλιετίες απόλυτος και αναλλοίωτος, όσο οι άνθρωποι, τροφοσυλλέκτες και αγρότες, τον όριζαν από την ανατολή και τη δύση του ηλίου. Στη βιομηχανική εποχή δεν είναι η φύση που επιβάλλει τον ρυθμό της ζωής, αλλά η οικονομική αναγκαιότητα: ο χρόνος είναι χρήμα. Σε ένα περίφημο σατιρικό του κείμενο στο Journal de Paris, το 1784, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, απεσταλμένος της Αμερικής στο Παρίσι, πρότεινε στους Γάλλους να φορολογούν τα παντζούρια, να βάλουν δελτίο στα κεριά και να ξυπνούν το πρωί με κωδωνοκρουσίες και κανονιοβολισμούς για να μάθουν να πέφτουν και να σηκώνονται από το κρεβάτι νωρίς, όπως επέβαλε η νέα εποχή.
Η πρώτη αλλαγή ώρας για λόγους οικονομίας ήρθε το 1916. Αλλη μια φορά, πόλεμος πατήρ πάντων. Πρώτα η Γερμανία και η Αυστρία, κι έπειτα η Βρετανία καθιέρωσαν την αλλαγή ώρας για να εξοικονομούν τον πολύτιμο άνθρακα και να μειώνουν τις επιπτώσεις από τα μπλακ άουτ, μεσούντος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το μέτρο γενικεύτηκε μετά την ενεργειακή κρίση του 1973, όπου οι υποστηρικτές του βρήκαν χίλια δυο παράπλευρα οφέλη: λιγότερα αυτοκινητικά δυστυχήματα, περισσότερη άθληση, καλύτερη υγεία.
Στις μεταβιομηχανικές κοινωνίες του σήμερα, με τα μεταβλητά ωράρια και την ευέλικτη απασχόληση, τα όποια οικονομικά οφέλη από αυτό το μέτρο φαίνεται να εξανεμίζονται. Ανάλογα αλλάζουν και οι γνώμες των ειδικών. Τελευταία ακούμε και διαβάζουμε ότι τα δυστυχήματα δεν επηρεάζονται και τόσο, και ότι η παραβίαση του φυσικού βιορυθμού προκαλεί προβλήματα υγείας, από αϋπνίες μέχρι και καρδιακά επεισόδια. Φαίνεται ότι σύντομα η αλλαγή της ώρας θα ανήκει στο παρελθόν για την Ε.Ε., η οποία, για ειρωνεία της τύχης, θα ακολουθήσει ασθμαίνοντας τις σχετικές αποφάσεις που ήδη έχουν πάρει η Ρωσία του Πούτιν και η Τουρκία του Ερντογάν. Το μόνο που δεν γνωρίζουμε είναι αν η ώρα των ρολογιών μας θα είναι πάντα καλοκαιρινή ή πάντα χειμωνιάτικη, αν και θα στοιχηματίζαμε στο πρώτο. Ποιος θα ’θελε να ζει σ’ έναν ατέλειωτο ευρωπαϊκό χειμώνα;
