ΚΥΠΕ
Παρουσιάστηκε σήμερα ενώπιον της Επιτροπής Νομικών της Βουλής το νομοσχέδιο που επιτρέπει την πρόσβαση των πολιτών στα δημόσια έγγραφα, είπε ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως Ιωνάς Νικολάου.
Σε σημερινές του δηλώσεις μετά το τέλος της συνεδρίας της Επιτροπής Νομικών της Βουλής, ο κ. Νικολάου είπε ότι πρόκειται για ένα νομοσχέδιο το οποίο διευρύνει το θεσμό της δημοκρατίας στον τόπο μας, καθώς, επίσης, και τα δικαιώματα του πολίτη ώστε να μπορεί να έχει κατοχυρωμένο γενικό δικαίωμα πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα, κάτι οποίο δεν υπήρχε και δεν αναγνωριζόταν μέχρι σήμερα.
«Μέχρι σήμερα, εκείνο που δικαιούταν ο πολίτης ήταν να έχει πρόσβαση σε έγγραφα που τον αφορούν. Σήμερα, όμως, μπορεί με αυτή τη δυνατότητα να έχει ένα γενικό δικαίωμα πρόσβασης σε κάθε έγγραφο το οποίο μπορεί να έχει πληροφόρηση και να μην εμπίπτουν σε εκείνα που θεωρούνται ότι είναι εξαιρούμενα έγγραφα. Πρόκειται για μια καινοτομία η οποία ουσιαστικά από το 2009 προβλέπεται στη σύμβαση την οποία έχουμε υπογράψει με τα Ηνωμένα Έθνη και η οποία προνοεί την πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα. Δεν ήταν υποχρέωση που προέκυπτε από τη σύμβαση, αλλά είναι μια καινοτομία η οποία έρχεται για να συμπληρώσει δικαιώματα που αναγνωρίζονται στον πολίτη», πρόσθεσε.
Επιπρόσθετα, συνέχισε ο κ. Νικολάου, πρόκειται, επίσης, για μια ρύθμιση η οποία έρχεται να ανταποκριθεί σε σύσταση η οποία μας έχει υποβληθεί από την Greco του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφορικά με τα θέματα διαφάνειας και την πάταξη της διαφθοράς.
«Μία διαδικασία η οποία επιτρέπει στον πολίτη να μπορεί μέσω της πρόσβασης αυτής και της πληροφόρησης να ασκεί τον απαιτούμενο έλεγχο στον τρόπο άσκησης της δημόσιας εξουσίας. Με αυτό τον τρόπο, δηλαδή, ουσιαστικά, θα μπορεί να γίνεται έλεγχος της εξουσίας, τον τρόπο τον οποίο αυτή ασκείται. Να μπορεί, ουσιαστικά, να ελέγξει αν υπάρχει διαφάνεια σε μια διαδικασία που έχει ακολουθηθεί ή αν ακόμα προκύπτουν οποιαδήποτε ζητήματα που σχετίζονται με την διαφθορά, δηλαδή ο πολίτης θα μπορεί να μαζέψει τις απαιτούμενες πληροφορίες στη βάση των δικών του πληροφοριών κατά τρόπο που μπορεί ο ίδιος να ασκήσει έλεγχο. Είναι μεγάλης σημασίας να μπορείς να δημιουργήσεις διαδικασίες ελέγχου της δημόσιας εξουσίας με την συμμετοχή του πολίτη. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος ελέγχου που μπορεί να υπάρχει και να εφαρμοστεί σε μια δημοκρατική χώρα», συμπλήρωσε.
Ο Υπουργός Δικαιοσύνης ανέφερε ότι έχουν μελετήσει αντίστοιχες νομοθεσίες άλλων χωρών.
Ήταν ένα δύσκολο και επίμονο έργο το οποίο προσπαθήσαμε με όσο το δυνατό καλύτερο τρόπο να αποδώσουμε τις διαδικασίες αυτές κατά σαφή τρόπο, επιβάλλοντας και τις ανάλογες διαδικασίες ελέγχου του τρόπου με τον οποίο μπορεί και απαιτείται η δημόσια αρχή να ανταποκριθεί στο αίτημα του πολίτη, σημείωσε.
Την ευθύνη θα αναλάβει η Επίτροπος Προσωπικών Δεδομένων ως Επίτροπος Πληροφορίας, είπε ο κ. Νικολάου εξηγώντας ότι θα έχει την αρμοδιότητα αυτή, επιπρόσθετα από την αρμοδιότητα την οποία έχει σήμερα ως Επίτροπος Προσωπικών Δεδομένων.
Κληθείς να διευκρινίσει τι ακριβώς θα μπορεί να κάνει ο πολίτης, ο κ. Νικολάου διευκρίνισε ότι κάθε δημόσια Αρχή θα δημοσιοποιεί έγγραφα τα οποία είναι στην κατοχή της και για τα οποία έχει δικαίωμα πληροφόρησης ο πολίτης.
«Ο πολίτης έχει δικαίωμα γενικής πληροφόρησης και εξαιρούνται οι περιπτώσεις των εγγράφων που θεωρούνται ότι είναι απόλυτες εξαιρέσεις και για τα οποία κάποιος μπορεί να πληροφορηθεί μέσω άλλης οδού. Για παράδειγμα, οι έγγραφες πληροφορίες που σχετίζονται με την κατάσταση υγείας του ασθενή, όπου έχει δικαίωμα πληροφόρησης μέσω των δικαιωμάτων της νομοθεσίας που κατοχυρώνει τα δικαιώματα του ασθενή. Επίσης, π.χ. μέσα από τις διαδικασίες που αφορούν το Κτηματολόγιο και καθορίζουν τον τρόπο που μπορεί να πληροφορηθεί για τα ακίνητα, κ.ο.κ. Οι πληροφορίες οι οποίες είναι απόλυτα εξαιρετέες είναι εκείνες που σχετίζονται με τα Σώματα Ασφαλείας και κατέχονται από τη δημόσια Αρχή ή τα δικαστικά αρχεία, ή και εκείνες που προκύπτουν από το κοινοβουλευτικό έργο, γιατί η πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές ρυθμίζεται από το ίδιο το κοινοβούλιο. Εάν το κοινοβούλιο αποφασίσει να διευρύνει την πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες, θα το αποφασίσει το ίδιο και όχι στα πλαίσια αυτής της νομοθεσίας», πρόσθεσε.
Υπάρχουν, συνέχισε ο Υπουργός Δικαιοσύνης, πληροφορίες που μπορεί να αποφασιστεί εάν θα πρέπει να εξαιρεθούν, όπως είναι πληροφορίες που μπορεί να επηρεάσουν την εθνική ασφάλεια, την άμυνα, τις διεθνείς σχέσεις, την οικονομία, τις αρμοδιότητες ελέγχου, που σχετίζονται με έρευνες και διαδικασίες που διεξάγονται από δημόσιες Αρχές, που αφορούν την κυβερνητική πολιτική, την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών.
«Σε αυτές τις πληροφορίες είναι δυνατό να έχει πρόσβαση ο πολίτης εάν κρίνει η δημόσια Αρχή ότι το δημόσιο συμφέρον για παραχώρηση αυτής της πληροφορίας εξυπηρετείται περισσότερο από τη μη παραχώρηση της πρόσβασης σε αυτή. Δηλαδή, θα κριθεί τι συμφέρει περισσότερο το δημόσιο συμφέρον: η αποκάλυψη ή η μη αποκάλυψη αυτής της πληροφορίας. Μπορεί, για παράδειγμα, μια πληροφορία για θέματα υγείας να είναι προς το δημόσιο συμφέρον να μην αποκαλυφθεί, αλλά άλλη πληροφορία για θέματα υγείας να είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας να αποκαλυφθεί. Αυτό θα το αποφασίζει η δημόσια Αρχή», σημείωσε.
Ο κ. Νικολάου τόνισε ότι οι περιπτώσεις των εξαιρέσεων είναι πολύ περιορισμένες και έχουν κριθεί αναγκαίες στη βάση της διεθνούς σύμβασης που έχουμε υπογράψει, οι οποίες έρχονται να λειτουργήσουν περιοριστικά, παραχωρώντας το γενικότερο δικαίωμα της πρόσβασης στον πολίτη. Μόνο γι` αυτές τις περιπτώσεις που ρητά αναφέρονται στο νόμο μπορεί να απαγορευτεί στον πολίτη η πρόσβαση, είπε.
Αναφορικά με το πώς μπορεί ο πολίτης να κάνει αυτή τη διαδικασία, ο Υπουργός Δικαιοσύνης εξήγησε ότι ο πολίτης μπορεί να υποβάλει αίτημα στη δημόσια Αρχή για την παραχώρηση της πληροφόρησης και η Αρχή θα πρέπει να ανταποκριθεί σε 20 εργάσιμες μέρες.
«Σε περίπτωση που δεν ανταποκριθεί, ο πολίτης έχει δικαίωμα να υποβάλει καταγγελία στην Επίτροπο Πληροφορίας, η οποία θα εξετάσει τους λόγους γιατί δεν δόθηκε η πληροφόρηση έγκαιρα. Σε περίπτωση που η Αρχή αρνηθεί να δώσει πληροφορία, ο πολίτης έχει δικαίωμα να υποβάλει ένσταση εντός 14 ημερών – μετά την επιστολή άρνησης παραχώρησης – στην Επίτροπο, η οποία θα εξετάσει τους λόγους γιατί δεν παραχωρήθηκε. Σε περίπτωση άρνησης, η δημόσια Αρχή πρέπει να εξηγεί επαρκώς τους λόγους γιατί αρνήθηκε, καθώς και να καταγράψει τη διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθηθεί από πλευράς του πολίτη για την περαιτέρω διεκδίκηση του αιτήματός του. Η Επίτροπος έχει δικαίωμα αυτεπάγγελτα να εξετάσει την εφαρμογή της διαδικασίας αυτής. Άρα, υπάρχει και η διαδικασία ελέγχου στον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκρίνονται οι δημόσιες Αρχές στο δικαίωμα του πολίτη – κάτι το οποίο έρχεται να συμπληρώσει την όλη διαδικασία, ώστε το δικαίωμα αυτό να μην καταστεί ανενεργό», πρόσθεσε.
Ανέφερε, επίσης, ότι θα εκδοθούν σχέδια πληροφόρησης από την κάθε δημόσια Αρχή αναφορικά με το ποιες πληροφορίες είναι προσβάσιμες, καθώς και για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται.
Θα ενημερωθεί ο πολίτης και θα εκδοθούν κώδικες πρόσβασης στην πληροφορία από την ίδια την Επίτροπο, σημείωσε, συμπληρώνοντας ότι ο κώδικας θα καθορίσει όλη τη διαδικασία τόσο σε σχέση με την υποβολή του αιτήματος όσο σε σχέση με τη διαδικασία την οποία θα πρέπει να ακολουθείται ενώπιον της Επιτρόπου, ώστε ο πολίτης να είναι πλήρως ενήμερος για το ποια είναι τα δικαιώματά του.
«Γι` αυτό το λόγο η νομοθεσία έχει ημερομηνία έναρξης ισχύος μεταγενέστερη από τη δημοσίευση του νόμου, που είναι τα τρία χρόνια», επεσήμανε, ώστε να παρασχεθεί χρόνος στις δημόσιες Αρχές – τα υπουργεία, τις υπηρεσίες και στην Επίτροπο – να προετοιμαστούν και να γίνει η σωστή ενημέρωση, τόσο των δημοσίων λειτουργών που θα εξετάζουν αυτά τα αιτήματα όσο και των πολιτών για να διεκδικήσουν αυτό το δικαίωμα.
Σε ερώτηση κατά πόσον αυτές οι πληροφορίες θα μπορούν να κατατεθούν κάπου επίσημα, ο κ. Νικολάου είπε ότι θα μπορούν να κατατεθούν και σε δικαστικές διαδικασίες, εφόσον πρόκειται για πληροφορίες που μπορεί κάποιος να αξιοποιήσει τόσο για ενημέρωση, όσο και για να διερευνήσει ένα θέμα που τον ενδιαφέρει ή επηρεάζει.
«Τερματίζεται το σημερινό καθεστώς, όπου ο πολίτης δικαιούται να ενημερωθεί μόνο για πληροφορίες που αφορούν τον ίδιο», είπε, υπογραμμίζοντας ότι αρκεί οι πληροφορίες αυτές να μην περιλαμβάνονται στις εξαιρέσεις.
Ερωτηθείς σχετικά με τις επιπτώσεις που θα έχει η άρνηση παραχώρησης πληροφορίας, ο Υπουργός Δικαιοσύνης είπε ότι η Επίτροπος θα έχει δικαίωμα να ασκήσει έλεγχο στην απόφαση της αρμόδιας Αρχής και εάν αυτή αρνείται να παραχωρήσει μια πληροφορία έχει δικαίωμα να της επιβάλει διοικητικό πρόστιμο μέχρι €5.000.
Όπως είπε, σε περίπτωση που δημόσιος λειτουργός αρνείται να δώσει κάποια πληροφόρηση, η οποία υπεδείχθη από την Επίτροπο ότι θα έπρεπε να παραχωρηθεί, διαπράττει ποινικό αδίκημα. Ποινικό αδίκημα διαπράττεται ακόμη όταν κάποιος προσπαθήσει να παραποιήσει, να τροποποιήσει ή και αποκρύψει μια πληροφορία.
Ανέφερε, ακόμη, ότι δεν πρόκειται για μια απλή νομοθεσία, αλλά για ένα τεράστιο δικαίωμα το οποίο ερχόμαστε να αναγνωρίσουμε στον πολίτη, διευρύνοντας τον θεσμό της δημοκρατίας στον τόπο μας.
«Χρειάζεται να γίνει συστηματική δουλειά για να μπορέσει να εφαρμοστεί κατά τρόπο αποτελεσματικό. Είναι ένα από τα νομοσχέδια που περιλαμβάνονται στη δέσμη που εξήγγειλε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που αφορά τη διεύρυνση της δημοκρατίας και τον έλεγχο των δημοσίων αρχών», πρόσθεσε.
Ερωτηθείς σχετικά με την απώλεια φακέλων ή εγγράφων, ο κ. Νικολάου είπε ότι θα γίνονται έρευνες είτε για την απόκρυψη είτε για την απώλεια εγγράφων και αποτελεί ποινικό αδίκημα.
Σχολιάζοντας ερώτηση για το χρονικό περιθώριο που αφορά τα έγγραφα που εξαιρούνται, ο Υπουργός Δικαιοσύνης ανέφερε ότι υπάρχουν τα έγγραφα που χαρακτηρίζονται ως «ιστορικά» και είναι εκείνα που έχουν χρονική διάρκεια 20 ετών από την ημερομηνία έκδοσής τους.
«Σήμερα για να μπορεί να θεωρηθεί ένα έγγραφο ως ιστορικό, με βάση τον περί Κρατικού Αρχείου Νόμο, η χρονική διάρκεια είναι 30 χρόνια και τώρα θα μειωθεί στα 20 χρόνια. Τα ιστορικά έγγραφα εμπίπτουν στη νομοθεσία που αφορά το Κρατικό Αρχείο», κατέληξε.
