Αντίο MTV

Συνέβη ξαφνικά μια μέρα φέτος τον Γενάρη. Πάτησα το τηλεκοντρόλ και το MTV δεν υπήρχε πια. Στη θέση του εμφανίζεται ένα κανάλι που λέγεται RISE. Πλέον μεταδίδεται μόνο δορυφορικά μέσω της Nova και του ΟΤΕ TV. Στα μάτια πολλών Ελλήνων τηλεθεατών -τουλάχιστον εκείνων που δεν έχουν συνδρομητική τηλεόραση- η είδηση αυτή μπορεί να εκληφθεί ως το τέλος του διάσημου αμερικανικού σταθμού στην Ελλάδα. Ομως για μένα, το MTV είχε «πεθάνει» καιρό πριν, όταν τα ριάλιτι σόου άρχισαν να κυριαρχούν στο πρόγραμμά του - δεν είχαν καμία σχέση με την αισθητική και τη λογική του παλιού MTV.

Αρχισε να εκπέμπει τον Αύγουστο του 1981 στην Αμερική. Μέχρι τότε στην αμερικανική τηλεόραση δεν υπήρχε κάτι παρόμοιο. Δηλαδή ένα κανάλι που να προβάλλει μουσική είκοσι τέσσερις ώρες το 24ωρο επί 7 μέρες την εβδομάδα, και μάλιστα στερεοφωνικά! Ηταν τόσο ριζοσπαστική η ιδέα, που σχεδόν κανείς δεν την πίστεψε στην αρχή. «Mια νύχτα δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από τον ντράμερ μας, ο οποίος μου είπε ότι παιζόταν στην TV μια καλή συναυλία», έχει πει ο Μπίλι Γκίμπονς από τους ZZ Top. «Πέρασαν κάποιες ώρες, τον πήρα τηλέφωνο και τον ρώτησα “πόση ώρα διαρκεί η συναυλία;”. Δεν ήξερε να απαντήσει. Δώδεκα ώρες μετά, ήμασταν ακόμη κολλημένοι στην οθόνη. Τελικά, κάποιος μας είπε ότι επρόκειτο για 24ωρο μουσικό κανάλι. Δεν μπορούσα να το πιστέψω! To MTV εμφανίστηκε ξαφνικά, απροειδοποίητα». Με τα λόγια αυτά του γνωστού κιθαρίστα με τη μακριά κόκκινη γενειάδα ξεκινάει το βιβλίο «I Want My MTV: The Uncensored Story of the Music Video Revolution», που έγραψαν το 2011 οι δημοσιογράφοι Rob Tannenbaum και Craig Marks.

Οι συγγραφείς, προκειμένου να περιγράψουν το φαινόμενο MTV και να αφηγηθούν την ιστορία του, πήραν συνεντεύξεις από σχεδόν 400 μουσικούς, βίντεο-τζόκεϊ, σκηνοθέτες και στελέχη της μουσικής βιομηχανίας. Σταχυολογούμε μερικές δηλώσεις: «Καθόμουν στο σπίτι και έβλεπα το ένα βίντεο μετά το άλλο, σαν αποβλακωμένος» (Στιβ Νικς, Fleetwood Mac). «Τα βιντεοκλίπ έδωσαν βαθύτερη διάσταση στη μουσική. Θυμάμαι ότι τα σαββατόβραδα πάντα θα πηγαίναμε σε σπίτι ενός φίλου και, πριν φύγουμε για κάποιο πάρτι, βλέπαμε MTV» (Ντέιβ Γκρολ, πρώην ντράμερ των Νιρβάνα). «Ηταν συναρπαστικά τότε. Να είσαι έφηβη και να έχεις κάτι τόσο δημιουργικό, τόσο φρέσκο, τόσο νέο να δεις» (Τζάνετ Τζάκσον). «Το πρωτοείδα όταν πήγα διακοπές στις Μπαχάμες με τους γονείς μου. Πέρασα όλη την εβδομάδα κλεισμένος στο δωμάτιο. Οι γονείς μου παραπονέθηκαν: “Θεέ μου, έχεις κάποιο πρόβλημα;”. Δεν ήθελα να βγω έξω. Ηθελα μόνο να βλέπω βίντεο όλη μέρα!» (Λένι Κράβιτς)
Το MTV έφερε, αναμφισβήτητα, μια μουσική επανάσταση που άλλαξε την ποπ κουλτούρα και τα δεδομένα της τηλεόρασης. «Ηταν ένα πολιτιστικό φαινόμενο, μια δύναμη που επηρέασε τον κόσμο της μόδας, του κινηματογράφου και της ίδιας της μουσικής», όπως έγραψε το Vanity Fair.

Η ομάδα που το δημιούργησε απαρτιζόταν από νέα άτομα που δεν είχαν καμιά προϋπηρεσία στην τηλεόραση, ωστόσο είχαν πάθος με τη μουσική. Πάλεψαν σκληρά μέχρι να καταφέρουν να βγει το MTV στον αέρα. Επρεπε να πείσουν τις δισκογραφικές εταιρείες να παραγάγουν βιντεοκλίπ, τις διαφημιστικές να δώσουν χρήματα. Αντιμετώπισαν τουλάχιστον δυσπιστία. «Οι περισσότεροι πίστευαν ότι το MTV δεν ήταν παρά ένα παρεάκι από ροκ εν ρολ τύπους που παίρνουν ναρκωτικά. Φοβούνταν ότι το κανάλι θα διέφθειρε τους νέους», σημειώνει ο συγγραφέας Κρεγκ Μαρκς.

Τους πρώτους 18 μήνες λειτουργίας του το κανάλι είχε 7 εκατομμύρια δολάρια από διαφημιστικά έσοδα, σύμφωνα με το Αdweek. Η συνέχεια ήταν εντυπωσιακή. Η επιρροή του MTV τη δεκαετία του ’80 ήταν τεράστια. «Οταν μας κάλεσε ο Ελτον Τζον για να μας ρωτήσει αν μπορεί να γίνει Vj (τηλεπαρουσιαστής που παρουσιάζει τις μπάντες), καταλάβαμε ότι τα είχαμε καταφέρει», ανέφερε σε συνέντευξή του στο Vanity Fair ένας εκ των στελεχών του, ο Gale Sparrow.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες του 20ού αιώνα, η μουσική βιομηχανία συμβάδιζε με το MTV. Τα προγράμματά του «έφτιαξαν» την καριέρα πολλών μουσικών (ο Μάικλ Τζάκσον και η Μαντόνα βρίσκονται στην αρχή μιας μακράς λίστας), ενώ συνέβαλε αποφασιστικά στην αύξηση των πωλήσεων δίσκων. Οι καλλιτέχνες κατάλαβαν ότι η εικόνα τους είναι εξίσου σημαντική με τη μουσική τους. Οι εταιρείες -συχνά ύστερα από την πίεση των ίδιων των συγκροτημάτων- άρχισαν να επιστρατεύουν αξιόλογους σκηνοθέτες για να σκηνοθετούν τα βιντεοκλίπ, από τον Spike Jonze και τον Michel Gondry μέχρι τον David Fincher. Τα βίντεο άρχισαν να γίνονται ολοένα και πιο καλλιτεχνικά και πειραματικά, αλλά και πιο ακριβά. Ο Μάικλ Τζάκσον ήταν εκείνος που ανέβασε πολύ τον πήχυ, με κάποια κλιπ του να έχουν στοιχίσει μέχρι και 2 εκατομμύρια δολάρια!

Η χρυσή περίοδος του MTV διήρκεσε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Στην Ελλάδα άρχισε να εκπέμπει στα τέλη της δεκαετίας του ’80. «Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αντιδρούσε και με διάφορες δικαιολογίες ανέβαλλε την έκδοση αδειών ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών. Παρά ταύτα επέτρεψε την αναμετάδοση από τον Οκτώβριο του 1988 έξι ξένων δορυφορικών καναλιών σε 10 μεγάλες πόλεις διαμέσου των UHF συχνοτήτων, σε ένα είδος αντίβαρου στη διαφαινόμενη απελευθέρωση της τηλεόρασης. Ανάμεσα σε αυτά ήταν το CNN και το MTV», μας πληροφορεί ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος, καθηγητής Οργάνωσης και Πολιτικής των ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Προσωπικά, μου είναι δύσκολο να θυμηθώ μια στιγμή που το MTV δεν έπαιζε στο σαλόνι του σπιτιού μου. Το αμερικανικό κανάλι, εκτός από βιντεοκλίπ, παρουσίαζε ειδήσεις, αστεία τηλεπαιχνίδια και κουλ κινούμενα σχέδια σαν τους Beavis & Butthead - αλλά όλες οι εκπομπές του είχαν σχέση με τη μουσική. Από το 1996 και έπειτα, όμως, άρχισε να απομακρύνεται από το μουσικό του πρόγραμμα, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου μεταφέρθηκε στο δίδυμο αδελφάκι του, το MTV2. Ενδεικτικά αναφέρουμε: ενώ το 2000 ο τηλεοπτικός σταθμός παρουσίαζε ημερησίως οκτώ ώρες μουσικά βίντεο, το 2008 κατέβηκε στις 3 ώρες. Εκείνη τη χρονιά είχε συνολικά 340 εκατομμύρια θεατές σε 139 χώρες.

Με την ανάπτυξη του youtube και των σόσιαλ μίντια, τα βιντεοκλίπ βρήκαν άλλη «στέγη». «Είναι φανερό ότι η καινοτομία τού να προβάλλεις βίντεο έχει ξεπεραστεί. Αυτό απαιτεί από εμάς να επανεφεύρουμε τους εαυτούς μας για ένα σύγχρονο νεανικό κοινό», έχει δηλώσει ο πρώην πρόεδρος της Viacom, Van Toffler. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τον Τζάστιν Τιμπερλέικ, στα Μουσικά Βραβεία ΜΤV του 2007, να ζητήσει από το κανάλι «να παίζει περισσότερα βιντεοκλίπ».

Σήμερα, το MTV έχει μεταμορφωθεί σε ριάλιτι TV. Είναι περισσότερο γνωστό για το «Jersey Shore» παρά για το «Alternative Nation». Αν βλέπετε την εξέλιξη αυτή σαν καλή ή κακή, εξαρτάται πολύ από το πότε γεννηθήκατε. Το 2011, όταν έκλεισε τα 30 του χρόνια, ο υπεύθυνος επικοινωνίας του είπε τότε στους δημοσιογράφους ότι δεν σκόπευαν να το γιορτάσουν. «Το MTV ως brand δεν μεγαλώνει όπως το κοινό του. Τώρα είμαστε επικεντρωμένοι στους σημερινούς θεατές μας. Και αισθανόμαστε ότι η επέτειός μας δεν θα σήμαινε τίποτε για εκείνους. Πολλοί από αυτούς, άλλωστε, δεν είχαν γεννηθεί καν το 1981».

Το MTV πήρε την απόφαση να διοχετεύει τα βιντεοκλίπ του στο Διαδίκτυο. To 2011 το site του είχε 53 εκατομμύρια επισκέπτες το μήνα! Παρ’ όλα αυτά, όπως λέει ο Τζον Λακ, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του σταθμού, το MTV «ήταν τηλεόραση που δεν ήταν τηλεόραση. Ηταν ροκ εν ρολ. Και για τη δική μου τη γενιά το ροκ εν ρολ ήταν το πάθος, η ποίησή μας».

Αυτά που θα θυμόμαστε...

- Το πρώτο βιντεοκλίπ που πρόβαλε ήταν το «Video killed the radio star» του βρετανικού γκρουπ The Buggles.

- Το πρώτο του τρέιλερ έδειχνε τη στιγμή που ο Νιλ Αρμστρονγκ πατούσε το πόδι του στη Σελήνη. Στη θέση της αμερικανικής σημαίας εμφανίζεται το διάσημο λογότυπο του MTV.

- Το 1982, με τη διαφημιστική καμπάνια «Θέλω το MTV μου» το μουσικό κανάλι απογειώθηκε. Οι υπεύθυνοι του σταθμού έπεισαν πολλούς ροκ σταρ να λένε αυτήν τη φράση, με πρώτο και καλύτερο τον Μικ Τζάγκερ.

- Τα πρώτα MTV Video Music Awards διοργανώθηκαν το 1984 στο Radio City Music Hall στη Νέα Υόρκη. Στην ιστορία θα μείνει το λάιβ της Μαντόνα όπου ντυμένη σαν νύφη κατέβηκε από μια τεράστια γαμήλια τούρτα.

- Το 1985 το MTV μετέδωσε τη συναυλία Live Aid του Μπομπ Γκέλντοφ. Με την κάλυψη αυτού του μουσικού γεγονότος το MTV προχωράει σε άλλο επίπεδο.

- Το 1989 ξεκίνησε η σειρά συναυλιών Unplugged.