Διάσκεψη Τύπου του Προέδρου της Δημοκρατίας για την εσωτερική διακυβέρνηση και την Οικονομία.
Ακολουθούν ερωτήσεις των δημοσιογράφων και απαντήσεις του Προέδρου:
- Ερώτηση: Οι άνθρωποι που έχουν κουρευτεί, και ιδίως της Τράπεζας Κύπρου που πάει καλά, θα αποζημιωθούν;
- Απάντηση: Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς και να μην δίνουμε υποσχέσεις που δεν μπορούν να υλοποιηθούν. Εάν και εφόσον υπάρχει οικονομική πολυτέλεια, τότε το θέμα θα επανεξεταστεί.
- Ερώτηση: Η Κύπρος έχει μόλις βγει από το μνημόνιο, αλλά κάποιοι επικαλούνται την θέση ότι μπορεί να επιστρέψει με τη λύση του Κυπριακού. Αληθεύει;
- Απάντηση: Μακάρι να έχουμε λύση κατ’ αρχή. Το κόστος ακόμα δεν έχει υπολογιστεί αλλά οι αρμόδιοι φορείς έχουν ξεκινήσει τις διεργασίες τους προς αυτού. Βέβαια, πρέπει να δούμε και τι επενδύσεις, ή τι οφέλη θα προκύψουν. Δεν πιστεύω όμως να υπάρξει η οποιαδήποτε οικονομική διαταραχή για να χρειαστούμε δεύτερο μνημόνιο.
- Ερώτηση: Έχουν επηρεάσει τα σκάνδαλα το γεγονός ότι ακόμα να έρθουν μεγάλες επενδύσεις;
- Απάντηση: Η πάταξη των σκανδάλων είναι προσθέτως λόγος για να προσελκύσουμε επενδύσεις. Επίσης, μόλις βγήκαμε από το μνημόνιο με την πιστοποίηση της οικονομίας του κράτους. Εξάλλου, εντός των ημερών θα εξαγγελθούν διαδικασίες που θα πατάσσουν την γραφειοκρατία.
- Ερώτηση: Αναφερθήκατε στις θυσίες του λαού, ιδίως του ιδιωτικού τομέα, όμως ακούγονται πολλές φωνές που φέρνουν πισωγυρίσματα. Είστε αποφασισμένος να χτυπήσετε το χέρι εκείνους που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το κράτος, ιδίως σε έτσι περιόδους εκλογών.
- Απάντηση: Είμαστε αποφασισμένοι να μην ανεχτούμε το οποιονδήποτε σκάνδαλο. Το δικαίωμα της απεργίας είναι ιερό φτάνει να υπάρχει μέτρο και να μην δίνετε η εικόνα του εκβιασμού. Μέσα από τον διάλογο αποφεύγονται ακραίες καταστάσεις. Η ρύθμιση που έγινε το 2004 μεταξύ συντεχνιών, θα ήταν ωφέλιμο να να διασφαλιστεί με διάλογο για να αποφεύγονται βεβιασμένες κινήσεις προς την πλευρά των απεργιών.
(7:57)
- Ερώτηση: Η μεσαία τάξη έχει δεχθεί το μεγαλύτερο πλήγμα;
- Απάντηση: 805 εκατ. ευρώ έχουν δοθεί από την ΕΤΕΠ και έχουν διοχετευτεί 217 εκατ. ευρώ και επιπλέον έχουν εξασφαλιστεί προγράμματα 100 εκατ. για μικρομεσαίες.
- Ερώτηση: Μεγάλη ευθύνη η Λαϊκή. Όμως την κρατούσαμε στον αναπνευστήρα με παράλογο ΕΛΑ. Γιατί δεν στραφήκατε προς την ΕΚΤ και να την θέσετε προ των ευθυνών της όπως είχατε υποσχεθεί;
- Απάντηση: Είναι τόσο πολύπλοκα τα ζητήματα και θα είναι αντικείμενο της επόμενης συνέντευξης όταν και θα πω κάτι. Αυξήσαμε τους ανακριτές από 15 σε 30. Έχουμε διαθέσει 800 τόσες χιλιάδες για servers που θα βοηθήσουν και συνεργαζόμαστε με τις Ελληνικές Αρχές για ποινικές διώξεις.
- Ερώτηση: Βγήκαμε από το μνημόνιο αλλά δεν πιάσαμε την επενδυτική βαθμίδα των οίκων. Τι γίνετε με την CYTA;
- Απάντηση: Όπως βγήκαμε με θετικά πρόσημα από το μνημόνιο, έτσι θα πετύχουμε και την ανάπτυξη στον επενδυτικό τομέα. Θα συζητηθεί με τη νέα βουλή η προσέλκυση ξένου επενδυτή.
- Ερώτηση: Θα γίνει το τελεφερίκ για τους κάτοικους του Τροόδους; Αυτή η προοπτική εξάλλου δύναται να μειώσει και την ανεργία. Εξάλλου και η αντιπολίτευση σας στοχοποιεί για αυτό.
- Απάντηση: Έγινε το πρώτο βήμα καταγραφής των περουσιών. Μέσα στα πλάνα ανάπτυξης των ορεινών περιοχών ήταν και η καταγραφή, η πρόσληψη συμβούλων για εισηγήσεις προκήρυξη ενδιαφέροντος για να πετύχουμε την ανάπτυξη του Τροόδους. Εξάλλου το νοσοκομείο της Κυπερούντας αναβαθμίζεται. Για την ανεργία, και ότι υπάρχει μετανάστευση που εξηγεί τη μείωση της: το 2013 και το 2014 είχαμε 25,000 περίπου μετανάστες. Οι Ελληνοκύπριοι ήταν μειονότητα με μόνο 3500 περίπου χιλιάδες για κάθε έτος. Οι πλείστοι εξ αυτών ήταν μετανάστες τρίτων χωρών.
(8:07)
- Ερώτηση: 2 θέματα για αναβάθμιση της Κύπρου. Πρώτα είναι η μεταρυθμίσεις και ιδιωτικοποιήσεις και το δεύτερο θέμα τα ΜΕΔ. Τι προτείνετε προς επίλυση αυτών;
- Απάντηση: Για τα ΜΕΔ είναι περισσότερος ο αριθμός διευθετίσεων αλλά πρέπει να περάσουν 12 μήνες για να ανακοινωθούν. Όσο αφορά πρωσοπικές ενέργειες, είσαστε όλοι μάρτυρες των προσκλήσεων μου σε τραπεζίτες και τις δημόσιες εκκλήσεις που έχω κάνει.
- Ερώτηση: Στις 13 από τις 14 σελίδες της ανακοίνωσης σας ήταν οι ενέργειες που κάναμε για να εξέλθουμε της κρίσης. Τι κάναμε όμως ώστε να μπορούμε να καλύψουμε τα ομόλογα και του δανείου της Ρωσίας;
- Απάντηση: Διάφοροι έκαναν προβλέψεις ότι δεν θα τα καταφέρναμε. Κάποιοι έκαναν λόγο για ολική κατάρευση αλλά διαψεύσαμε ακόμα και τις καλύτερες προβλέψεις. Με σωστή δουλειά θα το προσπεράσουμε και αυτό το εμπόδιο. Υπάρχει τέτοιο ενδιαφέρον για επενδύσεις που δημιουργεί προοπτικές. Για παράδειγμα δεν έκανα αναφορά για τον τρίτο γυρό αδειοδοτήσεων και θα το κρατήσω προς το παρών. Απόφαση μας είναι να υλοποιήσουμε το πρόγραμμα μας, που είναι πενταετίας και όχι τριετίας.
(8:15)
- Ερώτηση: Έχετε αναφέρει μέτρα που πήραμε για να βγούμε από το μνημόνιο. Όμως, ο κόσμος δεν βλέπει στην καθημερινότητα του το όφελος αυτών των μέτρων. Θα μπορέσει ποτέ να το δει;
- Απάντηση: Αν δείτε τους δείκτες λιανικού εμπορίου είναι 3%. Στις κατασκευές, υλικά οικοδομής, πωλήσεις αυτοκινήτων και αλλού θα δείτε βελτίωση. Δικαίωμα της αντιπολίτευσης να μας αντιτίθεται αλλά ο βαθμός που κάποιοι παρουσιάζουν τα πράγματα δεν είναι ρεαλιστικός. Τέλος όμως οι εποχές που μέσω δανεισμού κάναμε δαπάνες που δεν αντέχαμε. Από τις 14,000 δικαιούχους κοινωνικών παντοπωλείων, έχουν περιοριστεί στις 4000 περίπου και μόνο 2000 είναι κύπριοι.
- Ερώτηση: Ανέμενα να αναφερθείτε στα σκάνδαλα και τις μείζες και ότι θα αναφερόσασταν για τα θέματα σύγκρουσης σας με την Διευθύντρια της Κεντρικής.
- Απάντηση: Παρακαλώ, αυτά τα θέματα να περιμένουν μέχρι την επόμενη εβδομάδα. Πρώτα ήθελα να θέσω αυτά τα θέματα, μεταρυθμίσεων και οικονομίας. Τα υπόλοιπα μετά.
(8:19)
- Ερώτηση: Έχετε παρουσιάσει κάποιους αριθμούς αλλά είναι το αποτέλεσμα που μετρά. Από τα στατιστικά στοιχεία φαίνεται ότι υπάρχει η μεγαλύτερη κοινωνική ανισότητα. Το 90% είδε τα εισοδήματα του να μειώνονται, ενώ το 10% είδε τα εισοδήματα του να αυξάνονται, πως απαντάτε στον συνταξιούχο που βιοπαλεύει;
- Απάντηση: Όταν λέμε ότι παρατηρούνται ρυθμοί ανάπτυξεις δεν είναι απλά αριθμοί. Αυτοί μεταφράζονται σε εισοδήματα. Περιμένετε όμως μέχρι την επόμενη εβδομάδα. Εγώ περιμένα, παρόλη την κριτική, για 3 χρόνια. Περιμένετε και εσείς για μια εβδομάδα και θα δείτε ότι με τις πολιτικές που εξασκούμε μπορούμε να δείξουμε ότι υπάρχουν αποτελέσματα.
- Ερώτηση: Μπορεί να έχουμε 1,6% ανάπτυξη αλλά έχουμε και 1,6% αποπληθωρυσμό. Δηλαδή 0 ανάπτυξη. Τι εννοάτε με το success story;
- Απάντηση: Δεν είμαστε εμείς που το λέμε αλλά στην Ευρώπη. Πετύχαμε ότι δεν πέτυχαν άλλοι στις χώρες τους. Είπα όμως για υπαρχτά προβλήματα, μεταξύ τους και ο αποπληθωρυσμός. Χρειάζεται σοβαρότητα και συνέχισης νοικοκυρεμένης πολιτικής. Να μην αρχίσουν οι αξιώσεις για επιδόματα και λάθη παρελθόντος όμως και όλα αυτά που έχουμε πει τόσες πολλές φορές.
(8:27)
- Ερώτηση: Θεωρείται απαραίτητη την ρύθμιση σε κρίσιμες υπηρεσίες όπως η ΑΗΚ. Θα περάσει νομοσχέδιο σύντομα; Δεν είναι αναχρονιστικό να μην μπορεί ο καταναλωτής να πάει ψώνια την Κυριακή
- Απάντηση: Έχω ήδη αναφερθεί στις απεργίες και ελπίζω να θεσπιστεί σε νομοθεσία. Για τα καταστήματα ακολουθούμε Ευρωπαϊκές πολιτικές και πάλι ελπίζουμε να μην αυξηθεί η ανεργία για πολιτικές σκοπιμότητες.
- Ερώτηση: Έμειναν στο περιθώριο οι μεγάλες ιδιωτικοποιήσεις; Κόλλησαν οι σχεδιασμοί για το αέριο στο Κυπριακό;
- Απάντηση: Στις 14 Απριλίου θα αναφερθώ εκτενώς στην ενέργεια. Πάντως, δεν έχει τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αυτό το ξαναεπαναλαμβάνω. Έχουμε ήδη αποκρατικοποιήσει 5 μικρότερους οργανισμούς και έχουμε ορίσει Έφορο Αποκρατικοποιήσεων. Οι σχεδιασμοί υπάρχουν και θα προχωρήσουμε. Όσο αφορά την CYTA είναι πάντα πρόθεση μας η εξέρευση του στρατηγικού επενδυτή. Για την ΑΗΚ μέσω του διαχωρισμού θα βελτιώσουμε την αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας, ήτοι την απελευθέρωση της αγοράς. Ένα μέτρο αναστολής είναι οι τιμές των καυσίμων που κάνουν πιο φτηνό το ρεύμα.
(8:34)
- Ερώτηση: Πως νιώθετε που ηγείστε ενός κράτους μίζας και κλοπής του δημοσίου, όπου η συννενόηση ψάχνεται με το μικροσκόπιο;
- Απάντηση: Σίγουρα δεν θα νιώσω ντροπή για την κλοπή του κράτους και συγκάλυψη άλλων χρονών. Δεν βλέπω γιατί θα έπρεπε να αισθάνομαι την παραμικρή ενοχή. Αντιθέτως, είμαι περήφανος επειδή επιτέλους υπάρχει πάταξη της διαφθοράς. Αυτή η κυβέρνηση είναι αποφασισμένοι να πατάξει παρόντα, ή παρελθόντα σκάνδαλα. Τα ΜΜΕ και ο τρόπος επικοινωνίας είναι τέτοιος που ο κόσμος έχει αφυπνιστεί και πλέον δεν μπορεί να αγνοήσει αυτά τα θέματα.
(8:37)
- Ερώτηση: Πως επηρεάζουν την κυπριακή οικονομία τα wikileaks για την Ελλάδα ή μια ενδεχόμενη έξοδος;
- Απάντηση: Δεν πιστεύω να μας επηρεάσει αλλά και ούτε να συμφέρει σε κανένα η έξοδος της Ελλάδας, αλλά η κυπριακή οικονομία είναι κατάλληλα προετοιμασμένη για όλα τα ενδεχόμενα.
- Ερώτηση: Μας παρουσιάσατε την θετική πλευρά των αριθμών. Τι θα αναθεωρούσατε από τις αποφάσεις που πηρατε αυτά τα 3 χρόνια και τι σκοπεύετε να κάνετε για επανόρθωση;
- Απάντηση: Αν εννοείται "αυτοκριτική για το eurogroup", δεν ήταν δική μας απόφαση καθώς είμασταν προς τετελεσμένων βάση των αναγκών του κράτους. Είχαμε βρεθεί σε ένα στάδιο όπου η οικονομία ήταν προ πυλών άτακτης χρεοκοπίας. Εξάλλου, αν υιοθετούσαμε την πρώτη απόφαση της βουλής θα γλυτώναμε αρκετά λεφτά. Τα αποτελέσματα όμως μιλούν και από μόνα τους. Δεν πιστώνω όμως μόνο την κυβέρνηση, καθώς υπήρξαν πολιτικές δυνάμεις που είχαν σταθεί δίπλα μας και τους ευχαριστώ. Συντεχνίες συμπεριλαμβανομένων.
(8:46)
- Ερώτηση: Το μεγαλύτερο μας πρόβλημα είναι ίσως τα ΜΕΔ. Δεν πέρασε ακόμα νόμος τιτλοποίησης ομολόγων που να αναφέρονται σε ΜΕΔ. Τι θα γίνει με αυτά;
- Απάντηση: Υπουργός Οικονομικών απαντά: Ναι, η πρόοδος του κράτους για αυτά που η κυβέρνηση μπορεί να πράξει έχει σε ένα μεγάλο βαθμό ολοκληρωθεί. Πώληση δανείων, τραπεζικές μεσολαβήσεις και άλλα. Ορθότερο όμως είναι να μιλήσουμε ξανά στις 14 για αυτά.
(8:53)
- Ερώτηση: Σήμερα κάνατε αναφορά για τερματισμό της έκτακτης εισφοράς του 10%.
- Απάντηση: Κακώς έγινε αναφορά σε 10%. Το 2011 επεβλήθει ένα ποσοστό 3,5% και αφορά και τον ιδιωτικό τομέα. Θα εξαρτηθεί όμως από την συνέχιση των οικονομικών του κράτους.
- Ερώτηση: Δύο αριθμούς θέλω: τι είναι τα ποσά που κουρεύτηκαν από Λαϊκή και Τράπεζα Κύπρου.
- Απάντηση: 3,8 δισ. από κάθε τράπεζα.
(8:57)
- Ερώτηση: Τι θα γίνει με αυτούς που έβγαλαν τα λεφτά έξω πριν το κούρεμα;
- Απάντηση: Έχουν δοθεί κατ' επανάληψη οδηγίες να ερευνήσει η ΚΤ και να δημοσιοποιήσει τα αποτελέσματα αν αυτό είναι δυνατόν.
Πηγές Κρίσης
Στην ομιλία του που προηγήθηκε των ερωτήσεων, ο Πρόεδρος έθιξε ένα αριθμό θεμάτων. Κατ' αρχή, αναφέρθηκε στις πηγές της οικονομής κρίσης:
α) Από τον Μάϊο του 2011 η Κύπρος ευρέθη εκτός διεθνών αγορών με ένα απαγορευτικό επιτόκιο δανεισμού που έφτασε στα μέσα του 2012 στο 16%.
Να σημειωθεί ότι πριν την πρώτη Μαρτίου του 2013 προηγήθηκαν 22 διαδοχικές υποβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης.
(β) Κατά την ανάληψη της εξουσίας τα ρευστά διαθέσιμα αρκούσαν για κάλυψη των υποχρεώσεων του κράτους που δεν υπερέβαιναν τις 30 μέρες.
Οι άμεσες ανέρχονταν σε 3.3 δισεκατομμύρια, πέραν της υποχρέωσης για αποπληρωμή του κρατικού ομολόγου της Λαϊκής Τράπεζας ύψους 1.88δις.
(γ) Η οικονομία ήταν ήδη σε βαθιά και παρατεταμένη ύφεση. Το πρώτο τρίμηνο του 2013 ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης ανερχόταν στο5.7% για να κορυφωθεί στο δεύτερο τρίμηνο στο 6.5%.
(δ) Την ίδια ώρα ο Τραπεζικός τομέας και ιδιαίτερα οι δύο συστημικές Τράπεζες, Λαϊκή και Κύπρου εσυντηρούντο στον αναπνευστήρα, όπως ελέχθη, με έκτακτη οικονομική βοήθεια από την ΕΚΤ που έφτανε τα €11.4 δισεκατομμύρια όταν το πρόγραμμα διάσωσης δεν υπερέβαινε τα 10 (δέκα) δισεκατομμύρια ευρώ.
Να σημειωθεί ότι την ίδια περίοδο οι ανάγκες για ανακεφαλαιοποίηση των εν λόγω Τραπεζών υπερέβαινε τα 7.5 δισεκατομμύρια ευρώ.
Ενδεικτικά αναφέρω πως ο δείκτης κεφαλαιουχικής επάρκειας για το σύνολο το Τραπεζικού Τομέα το τελευταίο τρίμηνο του 2012 είχε πέσει στο 4.5%.
Εξ’ άλλου, σε οριακή κατάσταση ευρίσκετο και ο Συνεργατισμός, ο οποίος χρειάστηκε σημαντική κρατική στήριξη.
(ε) Η αγορά βρισκόταν σε κατάσταση πλήρους ανασφάλειας, με πάγωμα επενδυτικών δραστηριοτήτων, με τις επιχειρήσεις να κλείνουν η μία μετά την άλλη με αποτέλεσμα η ανεργία να φτάσει τον Μάρτιο του 2013 στο 14.3%. με ανοδικές τάσεις.
Το χρεωκοπημένο αλλά σπάταλο κράτος έπρεπε να νοικοκυρευτεί.
Προς τούτο λήφθηκαν τα ακόλουθα μέτρα:
(α) Πιστή τήρηση της απόφασης για μείωση του αριθμού των υπηρετούντων στη Δημόσια Υπηρεσία, που είχε σαν αποτέλεσμα την μείωση της κατά 4,164 υπαλλήλους.
(β) Εξορθολογισμός αναχρονιστικών επιδομάτων
(γ) Κατάργηση αφορολόγητων επιδομάτων
(δ) Έλεγχος και μείωση των υπερωριών
(ε) Εξοικονομήσεις κατά Υπουργείο από επαναδιαπραγμάτευση ενοικίων και άλλων αστόχευτων δαπανών.
(στ) Κατάργηση 5 ζημιογόνων ημικρατικών οργανισμών που εξάντλησαν τον προορισμό τους, χωρίς απολύσεις ή με πλήρη σεβασμό στα κεκτημένα δικαιώματα των εργαζομένων.
(ζ) Επαναδιαπραγμάτευση των όρων του συστήματος παραπομπής σε ιδιωτικά νοσηλευτήρια εσωτερικού και εξωτερικού επιδοτούμενων ασθενών χωρίς να επηρεαστεί ούτε κατά έναν ο αριθμός των επηρεαζόμενων.
Τα πιο πάνω μαζί με τις μειώσεις του μισθολογίου στον δημόσιο τομέα με βάση τις αποφάσεις του 2011 και 2012, οδήγησαν στην εξάλειψη του ελλείμματος και στον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού.
Ενώ στα μέτρα εξυγίανσης και διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών περιλαμβάνονται:
(α) Η υιοθέτηση του περί της Δημοσιονομικής Ευθύνης και του Δημοσιονομικού Πλαισίου Νόμου.
(β) Η σύσταση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, ενός ανεξάρτητου φορέα με εξουσίες τον προληπτικό έλεγχο και τη δημόσια, έγκαιρη και αποτελεσματική παρέμβαση, για την αποτροπή τυχόν δημοσιονομικού εκτροχιασμού.
(γ) Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου διασφαλίστηκε η επάρκεια των ρευστών διαθεσίμων του κράτους προς ικανοποίηση των προβλεπομένων αναγκών και της εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους.
(δ) Η καθιέρωση μιας νέας αυστηρής διαδικασίας για την παραχώρηση, έλεγχο και παρακολούθηση κρατικών εγγυήσεων από το Γενικό Λογιστήριο.
(ε) Η βελτίωση του συστήματος προσφορών για έργα ή προμήθειες του Δημοσίου και οι αυστηρότεροι έλεγχοι που διενεργούνται.
Με την εν λόγω νομοθεσία καθορίζονται αυστηρότεροι όροι διαχείρισης των πόρων, προάγοντας παράλληλα τη λογοδοσία, την υπευθυνότητα και τη διαφάνεια σε όλες τις πτυχές των δημόσιων οικονομικών.
(στ) Η προσπάθεια πάταξης της φοροδιαφυγής μέ:
1. Ενοποιήσης του τμήματος Εσωτερικών προσόδων με το τμήμα Φόρου Προστιθέμενης Αξίας.
2. Σύστασης Μονάδας παρακολούθησης Μεγάλων Φορολογουμένων που συνεισφέρουν το 40% των συνολικών εσόδων. Με νομοθετική ρύθμιση δίνεται η δυνατότητα στο κράτος δέσμευσης και κατάσχεσης τραπεζικών λογαριασμών για επιβεβαιωμένες φορολογικές υποχρεώσεις.
(ζ) Η αξιόπιστη διαχείριση του δημόσιου χρέους απέφερε εξοικονομήσεις ύψους 253 εκ. ευρώ.
(η) Ο διορισμός Επιτροπών Εσωτερικού Ελέγχου κατά υπουργείο με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση των δημοσίων δαπανών και εφαρμογής των κανόνων χρηστής διοίκησης.
(θ) Εξοικονομήσεις από τον τερματισμό λειτουργίας ή μείωσης του προσωπικού σε πρεσβείες όπου η εκπροσώπηση της Κυπριακής Δημοκρατίας επιτυγχάνεται από πρέσβεις της Κύπρου που έχουν την έδρα τους σε γειτονικά κράτη. (7:13)
Ως αποτέλεσμα της δημοσιονομικής εξυγίανσης και των εξοικονομήσεων πετύχαμε:
Από το 2014 το κράτος λειτουργεί ουσιαστικά με ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και με ικανοποιητικό πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 2.5%, ΧΩΡΙΣ να επιβληθεί η όποια πρόσθετη φορολογία ή να υπάρξει η οποιαδήποτε μείωση μισθών συντάξεων ή ωφελημάτων.
(7:20)
Β. Αποκατάσταση αξιοπιστίας του Χρηματοπιστωτικού Τομέα.
Μετά τα γεγονότα του Μαρτίου του 2013 εξαιρετικά σημαντικό για την βιωσιμότητα του κράτους ήταν και η σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, με την επανάκτηση της εμπιστοσύνης και τον τερματισμό της διαρροής καταθέσεων που είχε λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις από τα μέσα του 2011.
Προς τον πιο πάνω σκοπό λήφθηκαν μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα μέτρα:
(α) Προωθήθηκαν και υιοθετήθηκαν από την Βουλή μια σειρά νομοθεσιών και κανονισμών για ενίσχυση του εποπτικού και ρυθμιστικού πλαισίου.
(β) Ένταξη των συστημικών Τραπεζών και του Συνεργατισμού κάτω από την άμεση εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
(γ) Θεσπίστηκαν ισχυρά νομοθετικά εργαλεία που επιτρέπουν και ενθαρρύνουν τις αναδιαρθρώσεις μη εξυπηρετουμένων δανείων.
Ταυτόχρονα θεσπίστηκε ένα ισχυρό πλαίσιο προστασίας των ευάλωτων ομάδων με αποτροπή του κινδύνου απώλειας της πρώτης κατοικίας, ενώ με βάση συγκεκριμένα κριτήρια επιτρέπεται ακόμη και η διαγραφή δανείων προς τις Τράπεζες.
Πιο συγκεκριμένα προωθήθηκαν:
1. Νέες νομοθεσίες που διέπουν τα θέματα αφερεγγυότητας και εκποιήσεων.
2. Θέσαμε σε λειτουργία και ενισχύσαμε τον ρόλο του Τραπεζικού Διαμεσολαβητή.
3. Νομοθετική ρύθμιση της διαδικασίας αλλά και των ασφλαλιστικών δικλείδων για πώληση δανείων από τις τράπεζες.
4. Με νομοθετική ρύθμιση διασφαλίσαμε τα δικαιώματα των ιδιοκτητών απεγκλωβίζοντας χιλιάδες αγοραστές με το δικαίωμα έκδοσης τίτλου ιδιοκτησίας από υποθηκευμένες στις τράπεζες περιουσίες.
(ε) Η Κυβέρνηση αναγνωρίζοντας τον κοινωνικό ρόλο του Συνεργατικού Κινήματος προχώρησε στην διάσωση και ανακεφαλαιοποίηση του, παρέχοντας κρατική στήριξη αρχικά 1,5 δις και εν συνεχεία πρόσθετη στήριξη 175 εκατομμυρίων.
(στ) Προς τον πάνω σκοπό μέσα από την λήψη νομοθετικών μέτρων επιτεύχθηκαν δραστικές αναδιαρθρώσεις των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων, με εφαρμογή επαγγελματικών δομών και διαδικασιών καθώς και ενδυνάμωση του εποπτικού ελέγχου μέσα από αυστηρούς κανόνες.
(7:14)
Ενδεικτικά αναφέρεται πως μέσα από συγχωνεύσεις τα 93 λειτουργούντα το 2013 ΣΠΙ, μειώθηκαν στα 18.
Ενώ ταυτόχρονα τροχιοδρομούνται περαιτέρω διαρθρωτικά και εξορθολογιστικά μέτρα.
(ζ) Με τα μέτρα που λήφθηκαν, την σταδιακή αποκατάσταση της αξιοπιστίας του κράτους και την σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, έγινε κατορθωτή η ανακεφαλαιοποίηση των εμπορικών τραπεζών με προσέλκυση ξένων επενδύσεων και κεφαλαίων ύψους 1.4 δισεκατομμυρίου ευρώ.
Αρκεί να αναφέρω πως ο δείκτης κεφαλαιοποίησης των τραπεζών και του Συνεργατισμού ανέρχεται σήμερα κατά μέσο όρο στο 16.5% έναντι 4.5% τον Δεκέμβριο του 2012.
(η) Η σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος επιβεβαιώθηκε και από τα θετικά αποτελέσματα της Πανευρωπαϊκής άσκησης αξιολόγησης της Ποιότητας του Ενεργητικού και Αντοχής σε ακραίες καταστάσεις.
Πρόσθετη επιβεβαίωση συνιστούν και οι συνεχείς αναβαθμίσεις της ευρωστίας των εμπορικών τραπεζών από διεθνείς οίκους αξιολόγησης, ενώ η ενίσχυση της ρευστότητας επέτρεψε στην Τράπεζα Κύπρου την αποπληρωμή του 70% του δανεισμού μέσω του Μηχανισμού Παροχής Έκτακτης Ρευστότητας (ELA).
Πιο συγκεκριμένα η έκτακτη χρηματοδότηση ρευστότητας που τον Φεβρουάριο του 2013 ανήρχετο σε 11.4 δισεκατομμύρια μειώθηκε στα 3.4 δισεκατομμύρια το πρώτο τρίμηνο του 2016.
Ως αποτέλεσμα των μέτρων που προανέφερα έγινε κατορθωτό τον Απρίλιο του 2015 να αρθούν όλοι οι περιορισμοί στην διακίνηση κεφαλαίων, που είχαν καταστεί αναγκαίοι κατά την κορύφωση της τραπεζικής κρίσης. Αυτό έγινε χωρίς την όποια επίπτωση στη ρευστότητα των τραπεζών. Αντίθετα οδήγησε σταδιακά στην αύξηση της ροής των καταθέσεων.
Να τονίσω πως τα πιο πάνω επιτυχή αποτελέσματα ήσαν πολύ πέραν των προβλέψεων είτε των δανειστών είτε των όποιων εμπειρογνωμόνων.
Ένα άλλο θετικό συνακόλουθο, σημαντικό για την αναθέρμανση της οικονομίας αποτελεί η κάθετη μείωση των δανειστικών επιτοκίων.
Έχουμε σήμερα τα πιο χαμηλά δανειστικά επιτόκια που είχαμε ποτέ στην Κύπρο.
Με τα όσα λέγω και θέλω να το τονίσω, δεν θεωρούμε πως έχουμε επιτύχει το ιδεατό, διαγράφονται όμως οι προοπτικές για επιπλέον μειώσεις, που ως αποτέλεσμα θα έχουν την περαιτέρω αναθέρμανση της κυπριακής οικονομίας.
(7:19)
Αποφάσεις της κυβέρνησης για μέτρα και κίνητρα προς αναθέρμανση της οικονομίας.
Ταυτόχρονα με την εξυγίανση, προαπαιτούμενο για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του κράτους και του χρηματοπιστωτικού τομέα ήταν και η αναθέρμανση της οικονομίας.
Προς τον πιο πάνω σκοπό εξαγγείλαμε και υλοποιήσαμε μέτρα και κίνητρα προς πέντε κατευθύνσεις:
1. Πολεοδομικά κίνητρα
Τον Απρίλιο του 2013 εξαγγέλθηκαν μία σειρά πολεοδομικών κινήτρων με αύξηση του συντελεστή δόμησης, διεύρυνση των επιτρεπομένων χρήσεων ή και αναπτύξεων σε αστικά και περιαστικά κέντρα όπως επίσης και σε τουριστικές ζώνες.
Τα κίνητρα αυτά είχαν διπλό στόχο: πρώτον την ενθάρρυνση και προσέλκυση επενδύσεων και δεύτερο την αναβάθμιση της αξίας ακινήτων προς άρση των στρεβλώσεων που επέφεραν οι εκτιμήσεις του διεθνούς οίκου αξιολόγησης PIMCO.
2. Φορολογικά κίνητρα.
Για ενθάρρυνση των επενδύσεων η κυβέρνηση έχει προωθήσει δέσμη φορολογικών ελαφρύνσεων και κινήτρων όπως φορολογικά κίνητρα προς επιχειρήσεις και επενδυτές καθώς και μειώσεις που αφορούν την κατοχή και μεταβίβαση ακινήτων . Επισημαίνω τα κυριότερα:
α. Παραχωρήθηκε φορολογική έκπτωση, για όλα τα νέα κεφάλαια που επενδύονται στις επιχειρήσεις για επέκταση των δραστηριοτήτων τους.
β. Παραχωρήθηκε αυξημένη κεφαλαιουχική έκπτωση για μηχανήματα, εγκαταστάσεις για βιομηχανικά και ξενοδοχειακά κτίρια.
γ. Παραχωρήθηκαν φορολογικά κίνητρα για δαπάνες που στόχο έχουν τις επιστημονικές έρευνες.
δ. Μειώθηκε ο ΦΠΑ από 19% σε 5% για ανακαινίσεις κτιρίων και κατοικιών. Επιπρόσθετα υιοθετήθηκε μειωμένος φορολογικός συντελεστής ΦΠΑ 5% για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών ευάλωτων ομάδων και για ακριτικές περιοχές.
ε. Μειώθηκαν τα μεταβιβαστικά τέλη για το σύνολο των πωλήσεων ακινήτων στο 50% μέχρι την 31/12/2016.
στ. Δόθηκε εξαίρεση από την καταβολή φόρου κεφαλαιουχικών κερδών, από την πώληση γης με οικοδομή ή γης με οικοδομές που αποκτάται μέχρι το 2016, άσχετα από τον χρόνο πώλησης.
ζ. Για την προσέλκυση ξένων επιχειρηματιών και προσώπων υψηλής εισοδηματικής στάθμης εισήχθηκε ο θεσμός του όρου μη-κάτοικος (Non-Domicile). Το ουσιαστικό κίνητρο που αποκτούν αυτά τα πρόσωπα, νοουμένου ότι επιλέξουν να είναι φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου, είναι η απαλλαγή των υποχρεώσεων τους που προκύπτουν για σκοπούς έκτακτης εισφοράς για την άμυνα, σε τόκους, μερίσματα και ενοίκια.
η. Επεκτάθηκε από πέντε σε 10 χρόνια η απαλλαγή του 50 % του εισοδήματος ατόμου μη κάτοικου Κύπρου με αμοιβή πέραν των €100.000.
θ. Τέλος, θεσπίστηκε πρόσφατα μια ολοκληρωμένη δέσμη φορολογικών ελαφρύνσεων για σκοπούς προώθησης των αναδιαρθρώσεων των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η δέσμη προβλέπει εξαίρεση από φόρους και τέλη κτηματολογίου, φόρους κεφαλαιουχικών κερδών, έκτακτη αμυντική εισφορά, φόρο εισοδήματος και άλλους παρεμφερείς φόρους.
(ι) Παραχωρήθηκε αυξημένη έκπτωση ύψους 20% για έγκαιρη πληρωμή της φορολογίας ακίνητης ιδιοκτησίας.
(7:23)
3. Εξασφάλιση Ευρωπαϊκής στήριξης
Ύστερα από ενέργειες της Κυβέρνησης εξασφαλίστηκε από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί πλέον βοήθεια προς την Κυπριακή Δημοκρατία ύψους 200 εκ. για έργα ανάπτυξης και 20 εκ. για στήριξη της αλιείας.
Πρόσθετα μετά από εντατικές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση επιτεύχθηκε το 2013 αύξηση του ποσοστού της Ευρωπαϊκής συνεισφοράς προς την Κύπρο στα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα μέχρι 95% . Η αυξημένη συνεισφορά θα ισχύει μέχρι τον Ιούνιο 2017 οπότε και θα επαναξιολογηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
4. Στήριξη Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων
Για την αναζωογόνηση και ενίσχυση Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων η Κυβέρνηση ύστερα από συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, εξασφάλισε κατά την τελευταία τριετία προγράμματα χρηματοδότησης με ευνοϊκότατους όρους που απευθύνονται σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ύψους 805 εκ Ευρώ. Από αυτό το ποσό ήδη 217 εκ έχουν διοχετευτεί μέσω των εμπορικών τραπεζών στις επιχειρήσεις.
Τον Μάιο του 2014 ύστερα από ενέργειες της Κυβέρνησης, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης έκανε ομόφωνα αποδεκτή την Κύπρο ως χώρα επέκτασης των δραστηριοτήτων της.
Ως αποτέλεσμα τούτου έχουν εξασφαλιστεί επί πλέον χρηματοδοτικά προγράμματα για Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις ύψους 100 εκ.
(7:27)
5. Αναθέρμανση με αναπτυξιακά έργα.
Μέσα από τον εξορθολογισμό των δημοσίων δαπανών έγινε κατορθωτό να εξαγγελθούν τον Ιούνιο 2015 έργα ανάπτυξης ύψους 610 εκατ. ευρώ, η εκτέλεση των οποίων ευρίσκεται σε εξέλιξη.
Κυρίες και κύριοι
Πέραν των πιο πάνω, θα ήταν παράλειψη μου να μην αναφερθώ:
α. Στην επικαιροποίηση του υφιστάμενου δίκτυου Συμβάσεων Αποφυγής Διπλής Φορολογίας με στόχο την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την προώθηση της Κύπρου ως διεθνούς επιχειρηματικού κέντρου.
Από τον Μάρτιο του 2013 έχουν υπογραφεί 10 νέες Συμβάσεις, καθώς και 2 νέα Πρωτόκολλα που τροποποιούν υφιστάμενες Συμβάσεις.
β. Προς διευκόλυνση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων εταιρειών αλλά και πολιτών με οφειλές προς το δημόσιο, θεσμοθετήθηκε σύστημα συμψηφισμού για εκκρεμούσες οφειλές. Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί συμψηφισμοί πέραν των 85 εκατ. ευρώ.
Δ. Προσέλκυση επενδύσεων και ανάπτυξη.
Το τέταρτο κεφάλαιο τομέα δράσης τη κυβέρνησης αναφέρεται στην προσέλκυση επενδύσεων και στην επιτευχθείσα ανάπτυξη.
Με την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών που επιτεύχθηκε μέσα από την υλοποίηση των μέτρων που ανέφερα , η Κύπρος κατάφερε να αναβαθμιστεί κατά 13 θέσεις στην κατάταξη της Παγκόσμιας Τράπεζας όσον αφορά το επιχειρηματικό περιβάλλον, ενώ βρίσκεται ανάμεσα στις 10 χώρες που έχουν πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη πρόοδο στην προσέλκυση επενδύσεων.
Πιο συγκεκριμένα ενδεικτικά αναφέρω:
(α) Στον τραπεζικό τομέα έχουν πραγματοποιηθεί ξένες επενδύσεις ύψους 1.4 δις ευρώ.
(β) Από την τροποποίηση και εφαρμογή του νέου σχεδίου για πολιτογράφηση μη Κυπρίων επενδυτών και επιχειρηματιών και πιο συγκεκριμένα από τον Ιούνιο του 2013 πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις 2.7 δις Ευρώ.
(γ) Με την αναθεώρηση των κριτηρίων που αφορούν τους μακράν διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών, πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις 770 εκ Ευρώ.
(δ) Από την ολοκλήρωση της συμφωνίας για εμπορικοποίηση των δραστηριοτήτων του Λιμανιού Λεμεσού, προβλέπονται άμεσα οφέλη 44 εκ κατ έτος, σε σύγκριση με 28 εκ που απολάμβανε το κράτος μέχρι σήμερα.
Στο εν λόγω ποσόν δεν υπολογίζεται βραχυπρόθεσμη επένδυση από τις ανάδοχες εταιρείες που αναμένεται να ξεπεράσει τα 130 εκ. ενώ τα έμμεσα οφέλη για την οικονομία θα είναι σημαντικά.
Επενδύσεις
(ε) Επένδυση από ξένο στρατηγικό επενδυτή ύψους 230 εκ Ευρώ για την κατασκευή της Μαρίνας Αγίας Νάπας.
(στ) Οι ξένες και εγχώριες επενδύσεις στους τομείς, ενέργειας, εμπορίου, βιομηχανίας, τουρισμού, κατασκευών και ναυτιλίας ξεπερνούν το ένα δισ.
(ζ) Προχωρούν τάχιστα και σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα που τέθηκαν, οι διαδικασίες για αδειοδότηση ενός πολυθεματικού καζίνο με προβλεπόμενη επένδυση 400-500 εκατ. ευρώ.
(η) Επέκταση και νέα έργα στο τερματικό αποθήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών VTT Vasiliko Ltd με συνολική επένδυση 50 εκ.
(θ) Στον τομέα των αερομεταφορών, έχουν ήδη επενδυθεί πέραν τον 50 εκ. ενώ μέσα από τις νέες αδειοδοτήσεις για πτήσεις προέκυψαν σημαντικά οφέλη στην εργοδότηση με δημιουργία μέχρι σήμερα 380 νέων θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα παρατηρήθηκε αύξηση διακίνησης επιβατών κατά 16% το πρώτο τρίμηνο του 2016.
(η) Ο τομέας κατασκευών σημείωσε τον πρώτο θετικό ρυθμό ανάπτυξης από το 2008.
(7:31)
Οι επενδύσεις βρίσκονται σε άμεση υλοποίηση. Επί πλέον τούτων:
- Ευρίσκεται στο τελικό στάδιο η αξιολόγηση της πρότασης που υποβλήθηκε στο πλαίσιο του Διαγωνισμού για την παραχώρηση της Μαρίνας Παραλιμνίου σε Στρατηγικό επενδυτή. Το ύψος της επένδυσης υπολογίζεται σε 85 με 100 εκ ευρώ.
- Προκηρύχθηκε τον Μάρτιο 2016, ο διαγωνισμός για τη δημιουργία και λειτουργία του Επιστημονικού Τεχνολογικού Πάρκου στο Πεντάκωμο, που αναμένεται το ύψος της επένδυσης να ανέλθει στα 135 εκ.
- Έγινε η αναλυτική καταγραφή της κρατικής περιουσίας του πυρήνα της περιοχής του Τροόδους και προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός για την επιλογή των Συμβούλων για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
Διορίστηκε εξειδικευμένη ομάδα συμβούλων για την ταχύτερη ανάπτυξη του λιμανιού και της μαρίνας Λάρνακας.
(7:34)
Για σκοπούς σύγκρισης:
1.Το πρώτο τρίμηνο του 2013 είχαμε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης που έφταναν το -5.7% που κορυφώθηκε το δεύτερο τρίμηνο του 2013 στο -6.5%.
Μέσα από τις πολιτικές που ακολουθήσαμε, όχι μόνο αναστρέψαμε την αρνητική πορεία αλλά μπήκαμε πλέον στην ανάπτυξη επιτυγχάνοντας ρυθμούς ανάπτυξης που φτάνουν το 1.6%.
2.Τα ρευστά διαθέσιμα του κράτους κατά την πρώτη Μαρτίου του 2013 ανέρχονταν μόλις στα 235.6 εκ Ευρώ.
Κατά την 21 Μαρτίου του 2016 είναι 1 δις και 112 εκ Ευρώ.
1. Κατά την πρώτη Μαρτίου του 2013 οι αποδόσεις των διεθνών ομολόγων της Κυπριακής Δημοκρατίας κυμαίνονταν αρχικά στο 8% και έφταναν μέχρι 26.47%.
Ενώ κατά την πρώτη Μαρτίου του 2016 όλα τα διεθνή ομόλογα της Κυπριακής δημοκρατίας διαπραγματεύονται με αποδόσεις κάτω από 4%
2. Κατά την πρώτη Μαρτίου του 2013 η έκδοση γραμματίων του Δημοσίου 13 εβδομάδων είχε απόδοση 5.3%.
Κατά την 31 Μαρτίου 2016 η πιο πρόσφατη έκδοση γραμματίων του δημοσίου 13 εβδομάδων είχε απόδοση μόλις 0.58%
3. Τον Μάρτιο του 2013 υπολογιζόταν με βάση εκτιμήσεις του Γιουρογκρουπ ότι το πρόγραμμα στήριξης ανερχόταν στα δέκα δις.
Με την ολοκλήρωση του προγράμματος την 31η πρώτη Μαρτίου η Κυπριακή Δημοκρατία άντλησε μόνο 7.3 δις εκ των οποίων το 1.675 δις διατέθηκε για την ανακεφαλαιοποίηση του Συνεργατισμού.
Μέχρι τον Μάρτιο του 2013 το δημοσιονομικό μας έλλειμμα κυμαινόταν μεταξύ 5-6% του ΑΕΠ.
Ενώ την 31η Δεκεμβρίου του 2015 όχι μόνο καλύψαμε το έλλειμμα αλλά καταγράψαμε πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 2.5% επί του ΑΕΠ.
(7:39)
Προκλήσεις
Παρόλες τις προκλήσεις, ανέφερε ο Πρόεδρος, τα ακόλουθα ακόμα παραμένουν απειλές:
- Η υψηλή ανεργία
- Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια
- Άλλοι αστάθμητοι ή εξωγενείς παράγοντες.
