Χωρίς μαγικές λύσεις και ουσιαστικά χωρίς να προτείνεται κάτι καινούργιο, προωθείται από πλευράς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας η νέα οδηγία για διαχείριση των προβληματικών δανείων. Κατ’ ακρίβεια, για την περίπτωση της Κύπρου δεν έχει κάτι σημαντικό να προσφέρει. Αντίθετα, όπως παραδέχθηκαν και τα άτομα που συνέβαλαν στην ετοιμασία της οδηγίας, αυτή περιλαμβάνει τις βέλτιστες υφιστάμενες πρακτικές από διάφορες χώρες της ευρωζώνης.
Ακόμα και το κεφάλαιο «στόχοι» έχει ήδη εφαρμοστεί στην Κύπρο σε συνεννόηση με την Κεντρική Τράπεζα, ωστόσο, η νέα οδηγία που ετοιμάζει η ΕΚΤ έρχεται να θέσει τους στόχους με ακόμα μεγαλύτερη αυστηρότητα, πιο συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και ανά κατηγορία.
Μιλώντας σε δημόσια διαβούλευση την οποία παρακολούθησε η Οικονομική «Κ» η επικεφαλής της ομάδας που ετοίμασε το προσχέδιο της οδηγίας, Shanon Donnery, σχολίασε πως οι προβλέψεις για προβληματικά δάνεια είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που έλαβαν υπόψη τους. «Οι τράπεζες μπορούν και πρέπει να κάνουν περισσότερο για αντιμετώπιση του προβλήματος», σχολίασε, προαναγγέλλοντας ενίσχυση του διαλόγου με τράπεζες μόλις εκδοθεί και επίσημα η οδηγία.
Επεσήμανε, επίσης, πως για ετοιμασία της οδηγίας, λήφθηκαν υπόψη και τα δεδομένα τραπεζών εντός προγράμματος στήριξης (σ.σ. όταν ετοιμαζόταν η Οδηγία η Κύπρος ήταν ακόμα σε πρόγραμμα στήριξης.
Ο Giuseppe Siani, επίσης μέλος της ομάδας, εξήγησε πως η νέα προτεινόμενη οδηγία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία καθαρή αποτύπωση και ενοποίηση των καλύτερων πρακτικών που βρήκαν σε διάφορες τράπεζες. «Ουσιαστικά πρόκειται για το επόμενο βήμα των ευρημάτων των AQRs (σ.σ. αξιολόγηση ποιότητας ενεργητικού στα πλαίσια της άσκησης SREP του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού)».
Όπως παραδέχθηκε, ακόμα και εντός ευρωζώνης, διάφορες χώρες έχουν διαφορετικές πρακτικές προβλέψεων αλλά και υπολογισμού της αξίας των εξασφαλίσεων.
Χαρακτηριστικό ήταν το σχόλιο της Sharon Finn, το οποίο παρέπεμπε και στο κυπριακό μοντέλο διαχείρισης των κόκκινων δανείων: «Είδαμε πως ακόμα και σε μικρές τράπεζες σε μικρές χώρες η δημιουργία εξειδικευμένων μονάδων διαχείρισης των προβληματικών δανείων είναι αποτελεσματική και η Οδηγία βασίζεται σε υφιστάμενες καλές πρακτικές».
Οι στόχοι
Όπως παραστατικά εξήγησε η Sh. Donnery, αναμένεται να τεθούν συγκεκριμένοι στόχοι από τις τράπεζες οι οποίοι θα εξεταστούν μαζί με την ΕΚΤ. «Θέλουμε να δούμε φιλόδοξους στόχους από τις τράπεζες», σχολίασε με νόημα. Όπως εξήγησε, θα τεθούν διαφορετικοί στόχοι για κάθε τράπεζα ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε περίστασης αλλά και τη γεωγραφική περιοχή που βρίσκεται.
Όπως αναφέρεται στο προσχέδιο της Οδηγίας, οι τράπεζες με υψηλά ποσοστά μη εξυπηρετούμενων δανείων, θα πρέπει να καθορίσουν ελάχιστους ποσοτικούς στόχους, οι οποίοι μεσοπρόθεσμα (τρία χρόνια) να καταλήξουν σε μείωση των σχετικών προβλέψεων έναντι των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων. Η Οδηγία μάλιστα σχολιάζει πως οι προβλέψεις για τις μακρο-οικονομικές εξελίξεις, αν και μπορεί να έχουν καθοριστικό ρόλο, δεν θα πρέπει να είναι το μοναδικό κριτήριο που θα καθορίσει τους στόχους που θα τεθούν.
Η ΕΚΤ επιθυμεί όπως οι στόχοι τεθούν στη βάση τριών παραμέτρων:
α. χρονικές : βραχυπρόθεσμες (ένας χρόνος), μεσοπρόθεσμες (τρία χρόνια, μακροπρόθεσμες.
β. ανά χαρτοφυλάκιο δανείου: π.χ. λιανικές υποθήκες, καταναλωτικά δάνεια, για ΜμΕ, μεγάλες επιχειρήσεις, ανάπτυξης γης).
γ. ανά κατηγορία ανάκτησης: μέσω μετρητών από διατήρηση των δανείων, απόκτηση εξασφαλίσεων, νομικές διαδικασίες, έσοδα από πώληση δανείων.
Ειδική μνεία γίνεται για περιουσιακά στοιχεία που αποκτούνται για να διατεθούν προς εκποίηση. Σημειώνεται χαρακτηριστικά πως η μείωση των κόκκινων δανείων μπορεί να συνεπάγεται αύξηση των περιουσιακών στοιχείων προς εκποίηση, ωστόσο, και για αυτή τη διαδικασία πρέπει να τεθούν συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα, με περιορισμούς, αφού στόχος είναι τα όποια περιουσιακά στοιχεία να πωληθούν νωρίς.
Πάντως, στελέχη τραπεζών και άλλων οργανισμών που παρευρέθηκαν στην παρουσίαση, γενικότερα σχολίασαν πως η νέα προτεινόμενη οδηγία πηγαίνει τα όρια των προβλέψεων πέραν των αναμενόμενων, αναφέροντας πως από τη μία η ΕΚΤ και ο Εποπτικός Μηχανισμός σχολιάζουν πως οι τράπεζες έχουν λάβει επαρκείς προβλέψεις και από την άλλη, η ομάδα εργασίας ανέφερε πως πρέπει να αυξηθούν τα επίπεδά τους.
Περί ακινήτων
Στην οδηγία ειδική μνεία γίνεται και για ακίνητα που έρχονται στην κατοχή των τραπεζών και τα οποία είναι ακόμα υπό ανέγερση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, αν η τράπεζα θέλει να προχωρήσει με την ολοκλήρωση τους, θα πρέπει πρώτα να διασφαλίζει πως το συνολικό κόστος, περιλαμβανομένης της διαδικασίας πώλησης, δεν θα υπερβαίνει τη δίκαιη αξία του. Γενικότερα, τονίζεται πως όταν ένα ακίνητο συντηρείται για πάρα πολύ καιρό από την τράπεζα, αποτελεί ένδειξη πως δεν μπορεί να διατεθεί, τότε οι τράπεζες θα πρέπει να προχωρήσουν σε περαιτέρω μείωση της αξίας του, βασισμένες στη μειωμένη ζήτηση που υπάρχει στην αγορά.
Συχνές εκτιμήσεις
Όσον αφορά τις εκτιμήσεις των ακινήτων, προβλέπεται να γίνεται κάθε χρόνο για εμπορικά ακίνητα και κάθε τρία χρόνια για οικιστικά που οι τράπεζες έχουν στην κατοχή τους. Όσον αφορά δάνεια που αποτελούν εξασφαλίσεις, θα πρέπει να εκτιμούνται από τη στιγμή που το δάνειο γίνεται μη εξυπηρετούμενο. Γενικότερα, προτείνεται στις τράπεζες να θέσουν κριτήρια για τις πολιτικές και τις διαδικασίες που θα ακολουθούν για αναδιαρθρώσεις.
Τι χαρακτηρίζεται ως κόκκινο δάνειο
Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί για τα κόκκινα δάνεια. Για παράδειγμα, υπάρχει ο ορισμός που περιλαμβάνεται στα διεθνή λογιστικά πρότυπα, ο ορισμός της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών ενώ παλαιότερα χρησιμοποιούνταν ευρέως ο ορισμός NPLs (Non Performing Loans). Η Οδηγία αναφέρει πως προτιμά οι τράπεζες να χρησιμοποιούν τον όρο NPEs (Non Performing Exposures) όπως τον εξηγεί η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών. Τα βασικά κριτήρια, όμως, όπως καθορίζονται από την Οδηγία, είναι δύο: ανοίγματα που έχουν καθυστέρηση πέραν των 20 ημερών και περιπτώσεις στις οποίες ο δανειζόμενος αξιολογείται ως μη ικανός να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις του χωρίς να χρησιμοποιηθεί και η σχετική εξασφάλιση. Κι αν για τα δάνεια που παρουσιάζουν καθυστέρηση, υπάρχουν απτά στοιχεία, το ίδιο δεν ισχύει για τις περιπτώσεις δανειοληπτών που ενδέχεται να μην μπορούν να αποπληρώσουν τις οφειλές τους. Γι΄ αυτές τις περιπτώσεις, η Οδηγία προτείνει τακτικές αξιολογήσεις του αξιόχρεου των πελατών της, συνοδευόμενες από χρηματοοικονομικές πληροφορίες και βαθμολογία του πελάτη.
Σημειώνεται, επίσης, πως οι όποιες προβλέψεις πρέπει να λαμβάνονται χωρίς να υπολογίζονται οι όποιες εξασφαλίσεις, ακόμα κι αν υπάρχουν ενδείξεις πως ο δανειζόμενος είναι διατεθειμένος να τις παραδώσει εθελοντικά και να αποφευχθεί η εφαρμογή του νόμου.
