Τα καθήκοντα που ανατίθενται στις Επιτροπές Ελέγχου σημαντικών εταιρειών έχουν επεκταθεί με διάφορους τρόπους. Η καινούργια ευρωπαϊκή νομοθεσία, ουσιαστικά, αλλάζει τον τρόπο διακυβέρνησης (δικαιώματα και ευθύνες των Συμβουλίων και Επιτροπών), τον τρόπο διορισμού των ελεγκτών, τον τρόπο που κρίνεται η ανεξαρτησία τους, τη διαδικασία ετοιμασίας έκθεσης των ελεγκτών και την εποπτεία. Αποτελείται από οδηγία, η οποία ισχύει για όλους τους ελέγχους των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων και από Κανονισμό, ο οποίος ισχύει μόνο για τον έλεγχο των οντοτήτων δημοσίου συμφέροντος (ΟΔΣ).
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η νομοθεσία έχει ως στόχο να βελτιώσει την ποιότητα των ελέγχων και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών στις χρηματοπιστωτικές πληροφορίες. Το τελευταίο αναμένεται να διεκπεραιωθεί με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας του ορκωτού ελεγκτή, συμβάλλοντας έτσι σε μια πιο δυναμική αγορά λογιστικού ελέγχου στην ΕΕ και με την ενίσχυση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της επιτροπής λογιστικού ελέγχου.
Η οδηγία και κανονισμός της ΕΕ για τα Audits, είναι επί του παρόντος στο στάδιο της μεταφοράς τους στην τοπική νομοθεσία της Κύπρου. Έχει, εξάλλου, ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση σχετικά με το σχέδιο νόμου, με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η Επιτροπή Δημόσιας Εποπτείας Ελεγκτικού Επαγγέλματος (CyPAOB) ενεργεί ως η αρμόδια εθνική αρχή που είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά της σχετικής νομοθεσίας και την εποπτεία εφαρμογής της.
Διακυβέρνηση
Όσον αφορά στη διακυβέρνηση, σε πρόσφατη παρουσίαση της, η PwC εξήγησε ότι ένα νέο στοιχείο που εισάγεται είναι ότι η Επιτροπή Ελέγχου (Audit Committee - AC), στο σύνολό της, θα έχει αρμοδιότητα σχετική με τον τομέα στον οποίο δραστηριοποιείται η ελεγχόμενη οντότητα. Επίσης νέο στοιχείο, είναι ότι η πλειοψηφία των μελών πρέπει να είναι ανεξάρτητη από την ελεγχόμενη οντότητα.
Προσθέτως, πέραν των νέων στοιχείων, υπήρξαν και τροποποιήσεις. Κατά αρχήν, η AC οφείλει να ενημερώνει το διοικητικό ή εποπτικό όργανο της ελεγχόμενης οντότητας για το αποτέλεσμα του υποχρεωτικού ελέγχου και να εξηγεί τη συμβολή της στην ακεραιότητα των οικονομικών καταστάσεων. Παράλληλα, απαιτείται από την AC, η παρακολούθηση της διαδικασίας χρηματοοικονομικής πληροφόρησης και να υποβάλει προτάσεις για τη διασφάλιση της ακεραιότητας της, όπως επίσης και η παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης του εσωτερικού ελέγχου ποιότητας (internal quality control) και των συστημάτων διαχείρισης κινδύνου (risk management systems) της επιχείρησης.
Επιπρόσθετα, ανάλογα με την περίπτωση, θα πρέπει να παρακολουθείται και ο εσωτερικός έλεγχος (internal audit), σχετικά με τη χρηματοοικονομική πληροφόρηση της ελεγχόμενης οντότητας, χωρίς να παραβιάζεται η ανεξαρτησία της. Επίσης, απαιτείται η παρακολούθηση του υποχρεωτικού ελέγχου των ετήσιων και των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων, λαμβάνοντας υπόψη οποιαδήποτε ευρήματα ή τα συμπεράσματα από την αρμόδια αρχή. Τέλος, οι επιτροπές θα πρέπει να παρακολουθούν και να ελέγχουν την ανεξαρτησία του ελεγκτικού γραφείου, και την καταλληλότητά του για την παροχή μη ελεγκτικών υπηρεσιών.
Διορισμός ελεγκτών
Προτείνεται επίσης να υποβάλει σύσταση προς το διοικητικό συμβούλιο για το διορισμό του ελεγκτικού γραφείου αφού είναι υπεύθυνη για τη διαδικασία επιλογής.
Η ελεγχόμενη οντότητα είναι ελεύθερη να επιλέξει οποιοδήποτε ελεγκτικό γραφείο για να υποβάλει προτάσεις, υπό τους όρους ότι: 1) οι ελεγκτικές εταιρείες με μερίδιο αγοράς μικρότερο του 15% δεν αποκλείονται (ο κατάλογος αυτός θα καταρτίζεται ετησίως από το αρμόδιο σώμα). 2) Τα έγγραφα του διαγωνισμού θα περιέχουν διαφανή και αμερόληπτα κριτήρια επιλογής, και 3) τα νομικά απαιτούμενα πρότυπα ποιότητας θα περιλαμβάνονται στα έγγραφα του διαγωνισμού.
Αν και η ίδια η εταιρεία θα είναι πλέον ελεύθερη να καθορίζει τη διαδικασία επιλογής και τη διεξαγωγή άμεσων διαπραγματεύσεων με τους ενδιαφερόμενους προσφοροδότες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, εντούτοις, η Επιτροπή πρέπει να επικυρώνει την έκθεση σχετικά με τα συμπεράσματα της διαδικασίας επιλογής, λαμβάνοντας υπόψη δεδομένο σε παγκύπριο επίπεδο ή τα συμπεράσματα των εκθέσεων της Επιτροπής Δημόσιας Εποπτείας Ελεγκτικού Επαγγέλματος.
Η ελεγχόμενη οντότητα πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξει, κατόπιν αιτήματος, στην αρμόδια αρχή ότι η διαδικασία επιλογής διεξήχθη με δίκαιο τρόπο. Η πρόταση του Διοικητικού Συμβουλίου προς την Ετήσια Γενική Συνέλευση θα πρέπει να περιλαμβάνει τη σύσταση της αρμόδιας Επιτροπής και εάν η σύστασή του διαφέρει, πρέπει να αιτιολογεί τους λόγους. Τέλος, όσον αφορά νέες προσθήκες περί διακυβέρνησης, οι συμβατικές ρήτρες που περιορίζουν την επιλογή της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης είναι άκυρες. Η ελεγχόμενη οντότητα πρέπει να ενημερώνει την αρμόδια αρχή σχετικά με απόπειρες να επηρεαστεί η απόφαση της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης.
Ανεξαρτησία
Οι ελεγκτές θα συζητούν με την Επ. Ελέγχου τις απειλές για την ανεξαρτησία της διαδικασίας και θα παραθέτουν προτάσεις για εφαρμόσιμες δικλίδες ασφαλείας. Επίσης, θα επανεξετάζει και θα παρακολουθεί την ανεξαρτησία του νόμιμου ελεγκτή, συμπεριλαμβανομένης της πρόσθετης ετήσιας έκθεσης από τον ελεγκτή και συζήτησης μαζί του επί των βασικών θεμάτων και δράσεων μετριασμού (τροποποιείται, ουσιαστικά το άρθρο 39 της οδηγίας).
Η ενίσχυση του ρόλου των Επ. Ελέγχου διαφαίνεται και από το γεγονός πως θα μπορούν να προ-εγκρίνουν επιτρεπτές, μη ελεγκτικές υπηρεσίες για παροχή από τους ελεγκτές, αφού εκτιμήσουν ορθά τις απειλές για την ανεξαρτησία και τις διασφαλίσεις που εφαρμόζονται. Επίσης, θα αναπτύσσουν κατάλληλη πολιτική όσον αφορά την παροχή των φορολογικών υπηρεσιών σχετικά με την προετοιμασία των φορολογικών εντύπων, την ταυτοποίηση των κρατικών επιδοτήσεων και φορολογικών κινήτρων, της υποστήριξης σχετικά με φορολογικούς ελέγχους από τις φορολογικές αρχές, τον υπολογισμό των άμεσων και έμμεσων φόρων, τις φορολογικές συμβουλές ή για την αποτίμηση των υπηρεσιών.
Ο ελεγκτής από την πλευρά του θα εκτιμά και θα τεκμηριώνει την ακεραιότητα των μελών του εποπτικού, και των άλλων διοικητικών οργάνων. Επίσης, ο ίδιος θα επιβεβαιώνει κάθε χρόνο γραπτώς ότι ο έλεγχος διεξάγεται ανεξάρτητα από την ελεγχόμενη οντότητα.
Εκθέσεις και εποπτεία
Με τη νέα νομοθεσία, εισάγεται και η υποβολή ακόμα μίας επιπλέον έκθεσης από τον ελεγκτή. Η AC, επιπλέον, θα επιβλέπει κατά πόσο οι ελεγκτές τηρούν τις επιπρόσθετες απαιτήσεις για αναφορές τόσο σε επίπεδο ελεγμένων αποτελεσμάτων όσο και σε σχέση με εκθέσεις που υποβάλλονται στην Επιτροπή.
Σε περίπτωση παραβίασης των διατάξεων της οδηγίας ή του κανονισμού, θα επιβάλλεται προσωρινή απαγόρευση, διάρκειας έως τριών ετών, αποβάλλοντας μέλη ή μέλος της επιτροπής. Οι εθνικές αρμόδιες αρχές και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανταγωνισμού θα παρακολουθεί τις εξελίξεις στην αγορά ελεγκτικών υπηρεσιών και θα συντάσσει έκθεση κάθε τρία χρόνια. Η απόδοση των ΑC θα είναι ένας από τους τομείς που πρέπει να αξιολογούνται - άλλοι τομείς περιλαμβάνουν τα επίπεδα συγκέντρωσης της αγοράς, καθώς και οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την υψηλή συχνότητα της ποιότητας του ελέγχου ελλείψεων.
Εταιρείες που έχουν συσταθεί εκτός ΕΕ, δεν θεωρούνται ως ΟΔΣ
Όσον αφορά στις ΟΔΣ, αυτές είναι οντότητες που διέπονται από το δίκαιο ενός κράτους μέλους των οποίων οι κινητές αξίες (transferable securities) έχουν εισαχθεί προς διαπραγμάτευση σε οργανωμένη αγορά οποιουδήποτε κράτους μέλους. Επίσης, οι ΟΔΣ μπορεί να είναι πιστωτικά ιδρύματα, η δραστηριότητα των οποίων είναι να δέχονται καταθέσεις ή άλλα επιστρεπτέα κεφάλαια από το κοινό και να χορηγούν πιστώσεις για ίδιο λογαριασμό. Προσθέτως, μπορεί να είναι ασφαλιστικές επιχειρήσεις οι οποίες είναι ουσιαστικά οποιαδήποτε επιχείρηση που ασκεί νομοθετικά κατοχυρωμένες, ασφαλιστικές δραστηριότητες,συμπεριλαμβανομένων ζωής, γενικής ασφάλισης, αντασφαλίσεις και ασφάλειες υγείας.
Οι εταιρείες που έχουν συσταθεί εκτός της ΕΕ και είναι εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά εντός της ΕΕ δεν θα πρέπει γενικά να χαρακτηριστούν ως «ευρωπαϊκές εταιρείες».
Τα κράτη μέλη, όμως, έχουν τη δυνατότητα να διευρύνουν τον ορισμό κατά τον οποίο οι συγκεκριμένες οντότητες θα θεωρούνται ΟΔΣ. Η ισχύουσα νομοθεσία στην Κύπρο ορίζει ως ΟΔΣ τις τρεις κατηγορίες που αναφέρονται, αλλά και επιπλέον τους δημόσιους φορείς, όπως η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρος και το ΡΙΚ, και τις εταιρείες που ελέγχονται από την κεφαλαιαγορά (audit clients) που έχουν καταχωρηθεί στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ. Το νέο νομοσχέδιο, που ακόμα δεν έχει περάσει από τη Βουλή, συμπεριλαμβάνει μόνο τις τρεις προαναφερθείσες κατηγορίες ως ΟΔΣ.
