Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Παρά τη θετική αναθεώρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το διαρθρωτικό υπόλοιπο της Κύπρου που αφορά τη διετία 2017-18, παραμένει, έστω και μειωμένος, ο κίνδυνος ενεργοποίησης του μηχανισμού διόρθωσης και λήψης νέων μέτρων μέσα στον επόμενο χρόνο. Στην τελευταία της έκθεση η Επιτροπή θεώρησε ότι ο Μεσοπρόθεσμος Δημοσιονομικός Στόχος της Κύπρου, δηλαδή το διαρθρωτικό της έλλειμμα (έλλειμμα) θα πρέπει να είναι μηδενικό. Η Επιτροπή βασίζει τη θέση αυτή στη νομοθεσία μας, κάτι που αν ισχύει την καθιστά αυστηρότερη από τους ευρωπαϊκούς κανόνες που επιτρέπουν έλλειμμα 0,5%. Ομως και η νομοθεσία μας επιτρέπει έλλειμμα έως 0,5% του ΑΕΠ. Οι νέες προβλέψεις αναφέρονται σε έλλειμμα 0,7% φέτος και 0,9% το 2018, ενώ οι προηγούμενες προβλέψεις ήταν 1,3% και 1,8% αντίστοιχα.
Ο Πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου Δημήτρης Γεωργιάδης, σε συνέντευξη στην «Κ», εφιστά την προσοχή στα δημόσια οικονομικά. Εξηγεί πως όταν το 2018 οι Ευρωπαίοι δουν τα αποτελέσματα του 2017 και διαπιστώσουν ότι δεν υπάρξει αλλαγή, έχουν το δικαίωμα να αρχίσουν τις διαδικασίες ενεργοποίησης του μηχανισμού διόρθωσης που θα απαιτεί και τη λήψη μέτρων, με το πιθανότερο να γίνει κάτι τέτοιο το 2018.
- Είχατε πει στις αρχές Δεκεμβρίου πως υπάρχει κίνδυνος απόκλισης από τον κανόνα δημοσιονομικής θέσης. Υπάρχει ακόμα;
- Βεβαίως υπάρχει κίνδυνος απόκλισης από το κανόνα του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου ανεξάρτητα με το αν κάποιος πιστεύει ότι οικονομικά μπορεί να υπάρχει περιθώριο βελτίωσης του ίδιου του κανόνα. Πρέπει να αντιληφθούμε όλοι ότι ζούμε και συνεργαζόμαστε σε μια ομάδα 28 κρατών μελών και πρέπει να υπάρχουν κανόνες που να ρυθμίζουν αυτή τη συμπεριφορά και να τυγχάνουν σεβασμού. Διαφορετικά θα πληγεί η αξιοπιστία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος με αρνητικές συνέπειες για όλους. Αν υπάρχει τρόπος βελτίωσης κάποιου κανόνα βεβαίως να γίνει, αλλά η παραβίαση δεν μπορεί να είναι η απάντηση. Συνεχώς γίνονται προσπάθειες σε ευρωπαϊκό επίπεδο να αναγνωρίζονται αυτές οι αδυναμίες και να βελτιώνονται. Αν δεν διαφοροποιηθεί το θεσμικό πλαίσιο και αν δεν γίνουν οποιεσδήποτε άλλες αλλαγές στη δημοσιονομική πολιτική της Κύπρου, υπάρχει πιθανότητα μέσα στο 2018 να απαιτηθεί η λήψη μέτρων βάσει του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου.
- Δηλαδή το 2018 μπορεί να έρθει ένα μίνι – μνημόνιο;
- Δεν θα είναι μνημόνιο. Και εξηγώ. Ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος που δουλεύει μαζί με το expenditure bench mark rule, ανήκει στο προληπτικό μέρος του θεσμικού πλαισίου και όχι στο διορθωτικό. Το προληπτικό είναι για να προστατεύει το «σπάσιμο» των άλλων κανόνων. Επί της ουσίας είναι κανόνες που λειτουργούν προληπτικά και είναι λιγότερο αυστηροί. Έρχονται λοιπόν και θέτουν ένα μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο που οφείλει το κάθε κράτος να στοχεύει σε αυτόν. Αν σπάσεις αυτό τον δημοσιονομικό στόχο λοιπόν, τότε ζητούνται μέτρα. Εμείς στην Κύπρο δεν σπάσαμε ακόμα τον στόχο. Μας λένε ότι θα τον σπάσουμε. Βάσει του προϋπολογισμού που έστειλε η Κύπρος το 2017, θα σπάσει ο στόχος και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Να έχουμε στο νου ότι οι μηχανισμοί της Ευρώπης, δεν μπορούν να εφαρμόσουν μέτρα εάν δεν σπάσεις πρώτα αυτό το δημοσιονομικό στόχο, το λεγόμενο ex - post. Το 2018 όταν δουν οι Ευρωπαίοι τα αποτελέσματα του 2017 και δεν αλλάξει η κατάσταση, δηλαδή πετύχεις το έλλειμμα που πρόβλεψες και είναι κάτω από το στόχο, τότε δικαιούνται να αρχίσουν τις διαδικασίες ενεργοποίησης του μηχανισμού διόρθωσης που θα απαιτεί και τη λήψη μέτρων. Το πιθανό είναι να γίνει κάτι τέτοιο το 2018.
- Θα ήθελα να μου αξιολογήσετε τη συμφωνία Πλαίσιο μεταξύ Υπουργού Οικονομικών και ΠΑΣΥΔΥ για το δημόσιο τομέα
- Ως Δημοσιονομικό Συμβούλιο, έχουμε τοποθετηθεί ότι οι αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων θα πρέπει να καθορίζονται για κάθε θέση, για κάθε υπάλληλο με επιστημονικό τρόπο. Να ακολουθηθεί μια μεθοδολογία, ίσως σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς, στην οποία θα γίνεται σύγκριση με τον ιδιωτικό τομέα και τις αμοιβές που υπάρχουν σε ανάλογες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόσθετα, προωθείται η μετακίνηση των υπαλλήλων, ώστε για κάποια επαγγέλματα, αργά ή γρήγορα θα μπορεί ένας υπάλληλος να μετακινείται από μια χώρα σε άλλη. Επιπρόσθετα θα πρέπει να γίνεται αξιολόγηση και σε ατομικό επίπεδο, όχι μόνο της θέσης, αλλά και της παραγωγικότητας του υπαλλήλου. Κάποιος ο οποίος παράγει αρκετά, θα πρέπει να αμείβεται αναλόγως. Αυτός πρέπει να είναι ο μηχανισμός, πάντα βέβαια, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του κράτους να πληρώσει τα ποσά. Αποψή μου είναι πως αυτός πρέπει να είναι ο μηχανισμός που καθορίζει τις αμοιβές. Τη συμφωνία της ΠΑΣΥΔΥ με την Κυβέρνηση και τον αντίστοιχο κανόνα που υπάρχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο – το expenditure rule bench mark – δεν πρέπει να τα βλέπουμε ως μηχανισμό καθορισμού μισθών. Θα πρέπει να το βλέπουμε ως ένα δίχτυ προστασίας που μετά από τη λειτουργία του μηχανισμού θα βάζει ένα φραγμό σε τυχόν παρεκτροπές. «Ως εδώ, βρες άλλη λύση», έτσι πρέπει να το βλέπουμε, που με αυτή τη σκοπιά, είναι θετικό βήμα. Ακόμα υπάρχει ο κανονισμός της ευρωπαϊκής επιτροπής στο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, ο οποίος περιορίζει το ρυθμό αύξησης των συνολικών κρατικών δαπανών και όχι του μισθολογίου. Αυτός ο κανονισμός βασίζεται στο δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης και στο δυνητικό ΑΕΠ μιας χώρας, ενώ στην Κύπρο βασίζεται στον Ονομαστικό Ρυθμό Ανάπτυξης. Υπάρχει το ενδεχόμενο σε κάποια φάση οι δύο να δείχνουν διαφορετικά σημάδια, με την έννοια ότι κάποιος μπορεί να επιτρέπει αυξήσεις και ο άλλος να μην τις επιτρέπει. Θα ήταν καλύτερα με την πάροδο του χρόνου να ομογενοποιηθούν τα δύο, αλλά αυτό θα το δούμε στην πορεία. Υπάρχει περιθώριο να διορθωθούν αυτά και δεν είναι σε καμία περίπτωση καταστροφικά.
- Ποια είναι η άποψη σας για τα μεταρρυθμιστικά νομοσχέδια του δημοσίου που απέρριψε η Βουλή;
- Την οικονομία της Κύπρου πρέπει να τη βλέπουμε ως σύνολο. Η κρατική μηχανή είναι τα διαχειριστικά έξοδα της οικονομίας. Αν αυτά τα έξοδα είναι αυξημένα, τότε θα υπάρχει αντίκτυπος στην ανταγωνιστικότητα όλης της οικονομίας. Επιπρόσθετα, αν μιλάμε για μεταρρύθμιση που θα βελτιώσει τη λειτουργικότητα, τη γραφειοκρατία, θα καταστήσει πιο φιλικό το περιβάλλον προς τον επιχειρηματία για να έρθουν και επενδύσεις, θα είναι ακόμη θετικότερο. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις είναι άκρως απαραίτητες. Πρέπει άλλωστε να συμπεριφερόμαστε όπως ένα νοικοκυριό. Προτού δαπανήσεις κάτι, αξιολογείς κατά πόσο μπορείς να το πληρώσεις. Διερωτάσαι δηλαδή, αξίζει να το πληρώσω, μπορώ να βρω κάπου αλλού καλύτερη αναλογία συσχετισμού κόστους και ποιότητας της υπηρεσίας ή του προϊόντος που θα αγοράσω; Έτσι πρέπει να σκεφτόμαστε και στο δημόσιο. Η μεταρρύθμιση ταυτόχρονα, δεν είναι μια διαδικασία, ένα σχέδιο που υλοποιείται και τέλος. Είναι μια συνεχής διαδικασία και η οποία πρέπει να γίνει δεύτερη φύση μας. Ο κάθε πολιτικός, ο κάθε υπεύθυνος Υπουργείου, την κάθε μέρα που μπαίνει στο γραφείο του θα πρέπει να σκέφτεται πώς θα βελτιστοποιείται η παραγωγικότητα των υπαλλήλων, αλλά και να προσφέρει περισσότερα. Για παράδειγμα, δεν έχω τους κανόνες της πολεοδομίας και του κτηματολογίου για να με εμποδίζουν, υπάρχουν για να με προστατεύσουν και να χτίσω σωστά το σπίτι μου, μια πιο όμορφη πόλη και να βελτιστοποιηθεί το περιβάλλον γύρω μου. Εάν κάποια κόμματα απέρριψαν αυτή την προσπάθεια μεταρρύθμισης διότι πιστεύουν ότι μπορεί να πετύχουν περισσότερα με κάποιες τροποποιήσεις ή κάτι διαφορετικό πολύ ευχαρίστως να τις εφαρμόζουν. Εάν όμως απορρίπτονται τα νομοσχέδια απλώς για ιδεολογικούς λόγους ή για σκοπούς αντιπολίτευσης, τότε είναι αρνητικό για όλη την κοινωνία.
- Είστε ικανοποιημένος με το δημοσιονομικό πλεόνασμα που επιτεύχθηκε το 2016;
- Σίγουρα το ότι υπάρχει πλεόνασμα είναι θετικό στοιχείο. Αυτό που μας ανησυχεί όμως είναι ότι λόγω αυτών των θετικότερων αποτελεσμάτων, βλέπουμε να υπάρχει κάποια χαλάρωση, βλέπουμε κάποιες προσλήψεις, την κατάργηση του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας χωρίς τη λήψη αντισταθμιστικών μέτρων. Είναι καθαρά πολιτικές αποφάσεις αν θα αυξηθούν οι φόροι και θα αυξηθούν οι μισθοί, ή εάν μειωθούν οι φόροι και θα περιοριστούν οι δαπάνες. Αυτό που τονίζουμε σε όλες τις εκθέσεις μας, είναι ότι το ύψος τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού χρέους είναι τόσο υψηλό που η οικονομία μας – και όχι μόνο τα δημόσια οικονομικά – είναι ευάλωτη. Για τρία – τέσσερα χρόνια έχουμε ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον για την Κύπρο με αυξημένο τουρισμό και υπηρεσίες, φθηνή χρηματοδότηση, αλλά και άφθονη και από αγορές και από Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος πως θα συνεχιστεί αυτό. Κάποτε πιθανό να γίνει μια κρίση, κάποτε η ΕΚΤ θα αλλάξει νομισματική πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης. Ήδη βλέπουμε πιέσεις από χώρες όπως τη Γερμανία που ζητούν να τερματιστεί η ποσοτική χαλάρωση και να αυξηθούν τα επιτόκια. Εάν γίνει αυτό και το χρέος παραμείνει πάνω από 100% που είναι σήμερα, τότε οι επιπτώσεις στην οικονομία θα είναι τεράστιες. Γι΄ αυτό θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη μείωση του χρέους.
- Η μείωση του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας δηλαδή πώς θα επηρεάσει τα δημόσια οικονομικά; Για τα χρήματα τα οποία δεν θα εισπραχθούν φέτος, δεν πρέπει να βγουν ισοδύναμα;
- Όλοι οι υπάλληλοι σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα θα έχουν αύξηση του πραγματικού τους εισοδήματος για φέτος που καταργείται η έκτακτη εισφορά. Στον δημόσιο τομέα θα παραχωρηθούν και οι προσαυξήσεις. Ο πολίτης θα δει βελτίωση στα οικονομικά του. Εμείς θεωρούσαμε πως αν υπήρχε αυτό το πλεόνασμα από το φόρο ακίνητης ιδιοκτησίας, θα ήταν καλύτερο να δοθεί έμφαση στη μείωση του χρέους. Αυτή είναι ουσιαστικά η θέση μας. Οι αποφάσεις είναι πολιτικές, ο Υπουργός Οικονομικών έκρινε ότι με αυτό τον τρόπο θα ενισχύσει περισσότερο την οικονομία, θα κριθούμε όλοι από την ιστορία.
Η προεκλογική περίοδος φουσκώνει τις δαπάνες
- Σας ανησυχεί το γεγονός πως οι κρατικές δαπάνες μπορεί να αυξηθούν ενόψει των προεδρικών εκλογών για το 2018;
- Βεβαίως και μας ανησυχεί, δεν είναι κυπριακό φαινόμενο μόνο, όλη η βιβλιογραφία ακαδημαϊκών του Διεθνούς νομισματικού Ταμείου καταγράφει ότι σε προεκλογικές περιόδους υπάρχει μια τάση χαλάρωσης. Αυτό το είδαμε και παλαιότερα στην Κύπρο, ενώ βλέπουμε ότι υπάρχουν πολλές απαιτήσεις, με οργανωμένα σύνολα να προετοιμάζονται. Οφείλει η Κυβέρνηση να αξιολογεί, να αντιστέκεται, και να βρίσκεται στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της. Γίνεται μια προεκλογική εκστρατεία και βεβαίως θα έχουν την τάση οι πολιτικοί έστω και με πλασματικό τρόπο να δεσμεύονται, να υπόσχονται και στο τέλος να δημιουργούνται προβλήματα. Δηλαδή να λάβεις δεσμεύσεις που δεν μπορείς να υλοποιήσεις. Υπάρχουν χώρες όπως η Ολλανδία, που είναι εφάμιλλες του ρόλου του δημοσιονομικού συμβουλίου. Είναι και ρόλος του να αξιολογεί, όχι μόνο νομοσχέδια, αλλά και πολιτικές προτάσεις. Κάνουν αξιολόγηση μιας πρότασης όσον αφορά στην επίπτωση των δημόσιων οικονομικών. Γνωρίζει εκ των προτέρων ο πολίτης το τι σημαίνει για τα δημόσια οικονομικά. Τέτοιο πράγμα δεν μπορούμε βέβαια να εφαρμόσουμε στην Κύπρο.
Δωρεάν μετοχές Συνεργατισμού
- Συμφωνείτε με τις σκέψεις της Κυβέρνησης να δώσει δωρεάν μετοχές του Συνεργατισμού σε πελάτες του και άτομα που επηρεάστηκαν από το κούρεμα και τις αποφάσεις του 2013;
- Δεν το έχουμε συζητήσει στο Συμβούλιο, αλλά προσωπική μου άποψη είναι ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν ίση μεταχείριση. Εάν το κράτος πιστεύει ότι μια ομάδα πρέπει να αποζημιωθεί για συγκεκριμένο λόγο, δεν έχει σημασία αν θα είναι από μετοχές του Συνεργατισμού ή με αυξημένη φορολογία των υπολοίπων. Είναι δύο ξεχωριστά ζητήματα. Αν δεν υπάρχει λόγος αποζημίωσης, δεν βλέπω το λόγο γιατί κάποιοι να λάβουν μετοχές και κάποιοι να μην πάρουν. Εντούτοις, εξαρτάται και από τους όρους που θα λάβουν. Εάν θα δοθούν δωρεάν, θα είναι μια τιμή με κάποια έκπτωση, είναι πρόωρο να πει κάποιος, αλλά βασική αρχή είναι ότι όλοι οι πολίτες θα πρέπει να έχουν ίση μεταχείριση.
