Η εμβάθυνση της οικονομικής κρίσης άνοιξε τον δρόμο για πρόωρες εκλογές στην Τουρκία, οπότε ο Ερντογάν και το κόμμα του δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να προλάβουν τις εξελίξεις, κυρίως της επιδείνωσης της γενικής εικόνας της οικονομίας, με τις πρόωρες εκλογές-κεραυνός. Αυτή είναι η άποψη και του ηγέτη των Γκρίζων Λύκων, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος υποστηρίζει την υποψηφιότητα του Ρετζέπ Ταγγίπ Ερντογάν για την προεδρία της Τουρκίας. Αυτή την άποψη εκφράζουν επίσης έμπειροι Τούρκοι οικονομολόγοι και αναλυτές, οι οποίοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον της τουρκικής οικονομίας. Εστιάζουν δε στα αίτια της κρίσης και τονίζουν ότι στη νέα περίοδο οι επιλογές της τουρκικής κυβέρνησης είναι ιδιαίτερα περιορισμένες. Η κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), εάν καταφέρει να βγει νικηφόρα από τις πρόωρες εκλογές, θα κληθεί να δρομολογήσει ένα νέο οικονομικό και αναπτυξιακό μοντέλο. Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, το αποτέλεσμα της νέας προσπάθειας της κυβέρνησης δεν είναι δεδομένο και εάν εξακολουθήσει η επιδείνωση της οικονομίας τότε η Τουρκία δεν αποκλείεται να οδηγηθεί εκ νέου σε πρόωρες εκλογές, κατά τα επόμενα δυο ή τρία χρόνια.
Τι έφταιξε
«Για πολλά χρόνια τα φτηνά εξωτερικά δάνεια τροφοδότησαν την οικονομική ανάπτυξη στην οικονομία. Οι εταιρίες εξασφάλισαν μεγάλα δάνεια σε ευρώ ή δολάριο ΗΠΑ. Ωστόσο, σήμερα η τουρκική λίρα χάνει αξία και με αυτόν τον τρόπο περιορίζονται οι δυνατότητες για την πληρωμή των χρεών».
Αυτή η επισήμανση η οποία συζητείται στο εσωτερικό της Τουρκίας, έρχεται από την Financial Times λίγο πριν τις πρόωρες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Τούρκοι αναλυτές και οικονομολόγοι οι οποίοι τη συμμερίζονται, θεωρούν ότι «η χρεωκοπία του τουρκικού οικονομικού θαύματος» στα χρόνια της διακυβέρνησης του ΑΚΡ είχε ως αποτέλεσμα τη συντόμευση της θητείας του Ερντογάν στην προεδρία της χώρας και τις πρόωρες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Σύμφωνα με τους αναλυτές, μια σειρά παραγόντων περιγράφουν την κατάρρευση του τουρκικού οικονομικού θαύματος. Στο εσωτερικό επικρατούν συνθήκες πόλωσης και έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης. Στο Κουρδικό, η κυβέρνηση επιλέγει την ένοπλη αντιπαράθεση με το κίνημα. Στην Συρία, η Τουρκία έχει εμπλακεί σε πολεμικές περιπέτειες που δημιουργούν νέα προβλήματα για την οικονομία. Η τουρκική εξωτερική πολιτική, κυρίως η στρατηγική της Άγκυρας απέναντι στη Δύση δεν διευκολύνει τους ελιγμούς των τουρκικών οικονομικών παραγόντων. Εν ολίγοις, αυτές οι αρνητικές εξελίξεις φαίνεται να δίνουν το τελευταίο χτύπημα στην τουρκική οικονομία. «Το κόστος των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο νότιο κομμάτι της Τουρκίας είναι πολύ μεγάλο. Ξοδεύτηκαν μεγάλα ποσά για τους εξοπλισμούς», επισημαίνει ο Τούρκος οικονομολόγος Φαρούκ Σεν, ο οποίος προσθέτει τα εξής: «Την ίδια στιγμή, οι εξελίξεις στο πεδίο της διπλωματίας, τα προβλήματα με την Συρία, το Ιράκ, την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, η κρίση με την Ελλάδα και η ένταση στην Κύπρο επηρεάζουν με αρνητικό τρόπο την τουρκική οικονομία. Σε μια περίοδο όπως αυτή η Τουρκία οδηγείται σε εκλογές. Σε μια περίοδο που μεγάλες επιχειρήσεις αποχωρούν από την τουρκική αγορά και το εγχώριο κεφάλαιο αναζητεί νέους προορισμούς, στην Αγγλία, στον Καναδά ή στην Γερμανία. Το μεγάλο κεφάλαιο αποχαιρετά την Τουρκία, την στιγμή που εδώ και έναν χρόνο, δεν έχουν έρθει στην χώρα ξένες επενδύσεις. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, συνεχίζεται η τρελή κούρσα του ευρώ και του δολαρίου στην τουρκική αγορά».
Βαρύς ο απολογισμός της κρίσης
Έτσι ο απολογισμός της νέας οικονομικής κρίσης είναι ιδιαίτερα βαρύς για την Τουρκία. Κάποιοι αναλυτές προχωρούν ένα βήμα πιο πέρα και προειδοποιούν ότι η νέα οικονομική κρίση είναι μεγαλύτερη από αυτές του 1994 και του 2001. «Η ακρίβεια πλήττει σε καθημερινή βάση τους πολίτες. Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία του Ιδρύματος Στατιστικής Τουρκίας, τον Μάρτιο, ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 10%. Ο πληθωρισμός στις τιμές των τροφών αυξήθηκε κατά δυο μονάδες (2%). Σε άλλους τομείς ο πληθωρισμός ξεπερνά το 12%», υπογραμμίζει ο αναλυτής Σεμίχ Γκιουβέν. Προβλήματα κατά τον ίδιο, παρατηρούνται και σε άλλα πεδία της τουρκικής οικονομίας. Η ανεργία παρουσιάζει ανοδικές τάσεις την στιγμή που ο τομέας των οικοδομών, μια από τις κινητήριες δυνάμεις του μοντέλου οικονομίας του ΑΚΡ, δέχεται απανωτά, ισχυρά πλήγματα. Την ίδια στιγμή, ανοίγει η ψαλίδα εισαγωγών-εξαγωγών και ο προϋπολογισμός εκπέμπει σήμα κινδύνου. Επίσης, μεγάλοι οικονομικοί κολοσσοί φτάνουν στο χείλος της καταστροφής. Πριν από λίγο καιρό, η «Κ» αναφέρθηκε στην περίπτωση του Ομίλου Ντογούς, ο οποίος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα για τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η τουρκική οικονομία. Ο συγκεκριμένος όμιλος αναζητεί απεγνωσμένα δάνεια στο εσωτερικό και το εξωτερικό για να σταθεί στα πόδια του, αναζήτηση που δυσχεραίνει η πτώση της τουρκικής λίρας. «Τα χρέη των εταιρειών στην Τουρκία αντιστοιχούν πλέον στο 70% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Το μεγαλύτερο κομμάτι αυτών των χρεών είναι σε ξένα νομίσματα», μας υπογραμμίζει ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Οικονομικού Ινστιτούτου, με έδρα την Ουάσιγκτον, Ουγράς Ουλκιού. Ο Τούρκος οικονομολόγος προσθέτει τα εξής: «Όσο αποδυναμώνεται η λίρα και τα ξένα νομίσματα καταγράφουν ανοδική πορεία, τόσο εκμηδενίζονται τα κέρδη των εταιρειών και ομίλων. Με μια Τουρκική λίρα, η οποία φέτος έχασε το 7% της αξίας της απέναντι στο δολάριο ΗΠΑ, η κρίση ενδέχεται να λάβει νέες διαστάσεις κατά το επόμενο διάστημα». Παρόμοια είναι και η άποψη του αναλυτή Μπαχαντίρ Οζγκιούρ, ο οποίος συγκρίνει τη νέα οικονομική κρίση στην τουρκική οικονομία με τις προηγούμενες κρίσεις του 1994 και του 2001: «Η κρίση που αρχίζει να εμφανίζεται στο τέλος του τούνελ δεν μοιάζει με αυτήν του 1994, ούτε και με αυτήν του 2001. Αυτή η κρίση δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί με ιδιωτικοποιήσεις και μέτρα οικονομικής λιτότητας. Για αυτό τον λόγο ήρθαν στο προσκήνιο οι πρόωρες εκλογές. Το κυβερνών κόμμα επιχειρεί να διαιωνίσει την πολιτική του εξουσία πριν από την επιδείνωση της κρίσης. Οι εκλογές δρομολογούνται την στιγμή που ο Ερντογάν αρχίζει να αναφέρεται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο».
Περιορισμένες οι επιλογές
Τι επιλογές έχει στην διάθεσή της η τουρκική κυβέρνηση εν όψει της επιδείνωσης της συνολικής εικόνας της τουρκικής οικονομίας; Για τους έμπειρους οικονομολόγους και αναλυτές η απάντηση του συγκεκριμένου ερωτήματος είναι απλή. Η Τουρκία δεν διαθέτει πολλές επιλογές.
«Σε περίπτωση που επικρατήσει η συμμαχία του λαού (το εκλογικό μέτωπο του κ. Ερντογάν) θα εντατικοποιηθούν οι παρεμβάσεις του κράτους στην οικονομία. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα 15 χρόνια του φιλελευθερισμού, το επόμενο διάστημα θα εντατικοποιηθεί ο κρατικός έλεγχος στην οικονομία. Οι ιδιωτικοποιήσεις δεν θα τερματιστούν. Θα συνεχιστούν. Το κράτος δεν θα φτιάξει δικά του εργοστάσια. Ωστόσο, θα εντατικοποιηθούν οι παρεμβάσεις του κράτους σε όλους τους οικονομικούς τομείς», υπογραμμίζει ο καθηγητής Αλιχάν Λιμοντζούογλου. Τι θα συμβεί εάν δεν αποδώσουν καρπούς οι μελλοντικές παρεμβάσεις του τουρκικού κράτους στην οικονομία; Σε αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με τον κ. Σεν, θα εμφανιστούν εκ νέου στον ορίζοντα της Τουρκίας οι πρόωρες εκλογές. «Την επόμενη περίοδο παράλληλα με την άνοδο του ευρώ και του δολαρίου ενδέχεται να αυξηθούν οι τιμές των αγαθών και συνεπώς θα αυξηθεί και ο πληθωρισμός. Σε αυτήν την περίπτωση, σε 2 ή 3 χρόνια, η Τουρκία ενδέχεται να οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές», προσθέτει ο έμπειρος οικονομολόγος.
