Το ναυάγιο της συζήτησης επί των κριτηρίων του εδαφικού στο Μοντ Πελερέν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία. Κι αυτό γιατί, νοουμένης και της εντύπωσης της σύγκλισης θέσεων που είχε καταγραφεί στην πρώτη φάση της συζήτησης και πριν τη διακοπή για μια εβδομάδα, υπήρχε και από αρμόδιες πηγές η πεποίθηση πως το θετικό αποτέλεσμα ήταν λίγο ως πολύ δεδομένο. Παρόλα αυτά, την Τρίτη το βράδυ επιβεβαιώθηκαν εκείνες οι διπλωματικές πηγές που έλεγαν στην «Κ» ότι η διαπραγμάτευση με την Τουρκία είναι πάντα αναπάντεχη και το στοιχείο της έκπληξης, «θετικό ή αρνητικό, δεν πρέπει να εκλείπει».
Εκ του αποτελέσματος προκύπτει πως δεν υπήρχε θετικό στοιχείο από τουρκικής και τ/κ πλευράς. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης «έκανε το χατίρι στον Ακιντζί να μεταβούν στην Ελβετία ώστε η συζήτηση να γίνει ελεύθερα», όπως τόνισαν πηγές στην «Κ» και μέσα σε αυτά τα πλαίσια: την πρώτη εβδομάδα έγινε η γενικότερη συζήτηση επί των 8 θεμάτων όπως μετεφέρθησαν από την Κύπρο στην Ελβετία, με εκκρεμότητες που άπτονταν των κεφαλαίων του περιουσιακού (τέσσερα θέματα με διαφορές) της ΕΕ, της διακυβέρνησης και της οικονομίας.
Μάλιστα, κατατέθηκε και το σχετικό έγγραφο με τα μπλε και τα κόκκινα σημεία, με την ελπίδα αυτά να γίνουν μαύρα, ως προς τα κριτήρια του εδαφικού. Στη δεύτερη εβδομάδα στην Ελβετία, και ενώ το πρόγραμμα των ΗΕ προνοούσε παραμονή 48 ωρών στο Μοντ Πελερέν για να «κλείσει» το εδαφικό, η πρώτη μέρα αναλώθηκε και πάλι σε γενική συζήτηση επί πολλών θεμάτων του Κυπριακού, με τις δυο πλευρές να υπεισέρχονται στην ουσία, ήτοι στη συζήτηση των τριών βασικών κριτηρίων την Τρίτη. «Και εκεί φάνηκε πως ο Ακιντζί δεν είχε να δώσει κάτι παραπάνω», όπως είπαν στην «Κ» αρμόδιες πηγές. Ωστόσο, η στάση αυτή του Μουσταφά Ακιντζί, δεν κρίνεται ως υπαναχώρηση από αρμόδιες πηγές, εφόσον υπήρχαν ενδείξεις την προηγούμενη φορά.
Το ερώτημα είναι, ποιες ήταν λοιπόν οι ενδείξεις που είχε καταδείξει η τ/κ πλευρά κατά την πρώτη συνάντηση στο Μοντ Πελερέν και οι οποίες τροφοδότησαν τα σενάρια περί του ότι οι δυο πλευρές βρίσκονταν κοντά σε συμφωνία επί των κριτηρίων, που τώρα χαρακτηρίζονται ως ενδείξεις που δεν επαληθεύτηκαν. Μια εξ αυτών, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», άπτεται του αριθμού των προσφύγων που θα επέστρεφαν σε περίπτωση λύσης υπό ε/κ διοίκηση, με το περιθώριο να φτάνει τις 80-90.000. Σε αυτό, η τ/κ πλευρά φαινόταν να είναι θετικά διακείμενη μέχρι και την επανέναρξη των συνομιλιών στο δεύτερο μέρος του Μοντ Πελερέν, που εκεί ο αριθμός αυτός από την τ/κ πλευρά κατέβηκε στις 55 με 60 χιλιάδες.
Γιατί η Μόρφου
Η βασική στόχευση της ε/κ πλευράς παρέμεινε αταλάντευτη και στις δυο συναντήσεις στο ελβετικό θέρετρο και αφορούσε τη συζήτηση γύρω από τα τρία βασικά κριτήρια του εδαφικού. Αριθμός προσφύγων που θα επιστρέψουν υπό ε/κ διοίκηση, ακτογραμμή και εδαφικό ποσοστό. Από τη συζήτηση και την κοινή κατάληξη σε αυτό, θα προέκυπτε το επόμενο σημαντικό βήμα που θα ήταν η αποτύπωση σε χάρτη. Στη δεύτερη φάση του Μοντ Πελερέν, υπήρξε συζήτηση γύρω και από τα τρία, σύμφωνα όμως με τις πληροφορίες από διπλωματικές πηγές, «από την αρχή λέγαμε πως είναι διαφορετικό να συμφωνήσεις σε ποσοστό και διαφορετικό αυτό να αποτυπωθεί σε χάρτη».
Όπως προκύπτει, αν και υπήρχε στο κριτήριο που αφορά το εδαφικό ένα ποσοστιαίο εύρος που ήταν αρκετά καλό (28,2%-29,2%), εντούτοις υπήρξε καταφανής δυσκολία από την τ/κ πλευρά να καθορίσει τον αριθμό των προσφύγων που θα επέστρεφε. Σε αυτό το σημείο μπήκε στη συζήτηση η Μόρφου, στοιχείο επί του οποίου, όπως κρίνεται από αρμόδιες διπλωματικές πηγές, φαινόταν πως ο Ακιντζί «δεν είχε το πράσινο φως για να συνεχίσει». Με τη Μόρφου, ικανοποιούνταν ο αριθμός των προσφύγων που είχε σαν στόχο η ε/κ πλευρά και μάλιστα, πληροφορίες λένε πως υπήρξε ειλικρινής προσπάθεια τόσο του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη όσο και της ομάδας γενικότερα, ο αριθμός αυτός να βγει με άλλους τρόπους και σενάρια, κάτι το ποίο δεν κατέστη εφικτό.
Την ώρα μάλιστα, που όλο το προηγούμενο διάστημα, για την ε/κ πλευρά το συγκεκριμένο κριτήριο από τα τρία ήταν το πλέον βασικό, γεγονός που επαναλαμβανόταν σε όλους τους τόνους. Εκεί, προκλήθηκε σύμφωνα και με πληροφορίες από αρμόδιες πηγές, το ερώτημα από την ε/κ πλευρά ότι η μετάβαση στην Ελβετία αφορούσε αυτή ακριβώς την κατάσταση που είχαν μπροστά τους οι δυο πλευρές να συζητήσουν, κάτι όμως που δεν κατάφερε να υπερκεράσει τη δυστοκία όπως λέγεται που έδειχνε ο Μουσταφά Ακιντζί στο να κάνει πίσω στο θέμα της Μόρφου.
Καμιά παραχώρηση
Ακόμη ένα στοιχείο που αξίζει της προσοχής, είναι πως η ε/κ πλευρά είχε δηλώσει τις προηγούμενες μέρες πως υπήρχε η πιθανότητα να μεταφερθούν δυο χάρτες σε ενδεχόμενη πολυμερή, με την προϋπόθεση όμως αυτοί να είναι κοντά και σε ακτίνα συμφωνίας. Παράλληλα, όμως, κατά τη δραματική συνάντηση της Τρίτης, τονίστηκε από την ε/κ πλευρά πως τα τρία κριτήρια του εδαφικού πρέπει να αντιμετωπιστούν τώρα και μάλιστα προς επίρρωση αυτού, διπλωματικές πηγές τόνιζαν πως η ε/κ πλευρά έδωσε πράγματα κατά τη συζήτηση των τεσσάρων κεφαλαίων το προηγούμενο διάστημα και τώρα ήταν η σειρά της τ/κ πλευράς να κάνει παραχωρήσεις στο εδαφικό.
Αυτό δεν κατέστη εφικτό, «μιλούσε και η γλώσσα του σώματος ότι ο Ακιντζί δεν είχε άλλο περιθώριο πέραν των όσων έλεγε» είπε χαρακτηριστικά αρμόδια πηγή, με αποτέλεσμα να περιέλθει το αδιέξοδο. Η ε/κ πλευρά, παρέμεινε στη γραμμή της ως προς την πολυμερή, μην μεταφέροντας εκεί δηλαδή τη συζήτηση για το εδαφικό και διασύνδεσή του με την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, θέση με την οποία ήρθε στο Μοντ Πελερέν, γιατί τότε τα διαπραγματευτικά περιθώρια θα ήταν ασφυκτικά. Το σημείο αυτό, και από εδώ φαίνεται και ο τρόπος που κινήθηκε η τ/κ πλευρά, γινόταν αντιληπτό από τους τελευταίους κατά τη διάρκεια της συζήτησης την Τρίτη, αφενός, αφετέρου όμως παρέμεινε στη θέση της.
Κρίνεται δε επιπρόσθετα, πως στο ποσοστό του 28,2%-29,2% που ξεκίνησε σαν βάση συζήτησης, είχε δοθεί από το Μουσταφά Ακιντζί την προηγούμενη φορά, τώρα δεν μπορούσε να το πάρει πίσω αν και είχε δεύτερες σκέψεις, οπότε και παρέμεινε στη θέση του αναφορικά με τον αριθμό των προσφύγων. Στόχος ήταν να πέσει σε διαφορά 0,5-6% για να προχωρήσει η διαδικασία, δηλαδή να υπάρξει αποτύπωση σε χάρτη και να δοθεί και ημερομηνία για σύγκληση πολυμερούς από την ε/κ πλευρά. Μάλιστα, σε αυτό το πνεύμα γινόταν λόγος από ε/κ πηγές ότι ήταν σχεδόν ουτοπικό να λέμε πως θα υπάρξει σύγκληση πολυμερούς χωρίς ανοιχτά θέματα. «Αρκεί τα θέματα να μην είναι πολλά για να μπούμε σε ένα μεγάλο παζάρι και να είναι σε ακτίνα συμφωνίας», όπως τόνιζαν αρμόδιες πηγές. Κρίνεται δε τέλος, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, πως ήταν έτοιμος να δώσει χάρτη ο Ακιντζί αλλά όχι εκείνον που θα ικανοποιούσε την ε/κ πλευρά.
Η «επένδυση» από τα ΗΕ
Την Τρίτη το βράδυ και ενώ όλα είχαν πια ξεκαθαρίσει με το ναυάγιο στη συζήτηση επί των κριτηρίων να είναι μια πραγματικότητα, η πρώτη επίσημη αντίδραση ήρθε από τα ΗΕ που εξέδωσαν σχετική ανακοίνωση. Σε αυτή, ήταν διάχυτος ο προβληματισμός τόσο για το αποτέλεσμα στο Μοντ Πελερέν, όσο και για τη συνέχεια. Τα ΗΕ τόσο κατά την πρώτη συνάντηση στο ελβετικό θέρετρο όσο και στη δεύτερη, άφηναν με έντεχνο τρόπο να διαφανεί πως υπήρχε πρόοδος τέτοια η οποία σύντομα θα μετουσιωνόταν σε αποτέλεσμα. «Για εμένα είναι όλα ανοιχτά.
Ακόμη και η περίπτωση του να ανοίξουν χάρτες», είχε πει στην «Κ» υψηλά ιστάμενη πηγή. Πρόσθετε δε τότε, πως υπήρχε ανάλογη πρόοδος και στα μπλε και κόκκινα σημεία. Χαρακτήριζαν δε τα όσα έγιναν ανάμεσα στις δυο πλευρές στο Μοντ Πελερέν ως μια εξαιρετική διαδικασία που θα αποτελούσε «επένδυση για το μέλλον». Από την άλλη, και στη συζήτηση επί των κριτηρίων, ο αριθμός των 90.000 προσφύγων που θα επέστρεφαν υπό ε/κ διοίκηση ήταν ισχυρή ένδειξη και για τα ΗΕ. Η δε ανακοίνωση που εκδόθηκε όμως τη Δευτέρα το βράδυ, κυρίως για τη συνέχεια, αποκαλύπτει τον προβληματισμό που επικρατεί πλέον, ενώ πληροφορίες λένε πως θα ετοιμαστεί συναφής έκθεση που θα δοθεί και θα παρουσιαστεί στον ΓΓ των ΗΕ.
Το blame game
«Δεν προέρχεται από εμάς. Δεν το ελέγχουμε εμείς από εδώ». Αυτή ήταν η πρώτη αντίδραση από την τ/κ πλευρά αναφορικά με την ανακοίνωση της «προεδρίας» στα κατεχόμενα ότι επίκειται ναυάγιο στο Μοντ Πελερέν, κατά τη διάρκεια της συζήτησης τη Δευτέρα το βράδυ. Κατόπιν, και διά του εκπροσώπου του Μουσταφά Ακιντζί και κατά την ενημέρωση προς τ/κ δημοσιογράφους. «Δεν βρήκαμε απέναντί μας επιμελή εργασία και αν έδειχναν τη μισή βούληση από αυτή που έδειξε ο Τ/κ ηγέτης, ο Τ/Κ διαπραγματευτής και η διαπραγματευτική ομάδα, δεν θα ήμασταν σήμερα εδώ», είπε ο Μπαρίς Μπουρτζιού. Η ε/κ πλευρά, ανέφερε επιπρόσθετα ο κ. Μπουρτζιού, ήθελε να τελειώσει με το εδαφικό, και από την άλλη η τ/κ πλευρά προσδοκούσε ότι τα θέματα που είχαν απομείνει στα 4 πρώτα κεφάλαια και το θέμα των εγγυήσεων και της ασφάλειας θα αφήνονταν για το τελευταίο στάδιο.
Ο λόγος του κωλύματος, είπε, ήταν ότι «η ε/κ πλευρά ακόμη και την εκ περιτροπής προεδρία την κρατούσε στην τσέπη της ως ζήτημα παζαρέματος σε μια πενταμερή διάσκεψη». Στο εδαφικό, ανέφερε, η τ/κ πλευρά ήρθε αντιμέτωπη με ένα παζάρι με τον πήχη πολύ ψηλά. Από την άλλη πλευρά, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Νίκος Χριστοδουλίδης ήταν ξεκάθαρος ως προς το blame game που είχε ήδη αρχίσει να αναπτύσσεται από τ/κ πληγές. «Δεν είναι βραδιά επίρριψης ευθυνών. Όταν είσαι σε μια τόσο κρίσιμη διαδικασία και είσαι τόσο κοντά σε ένα τόσο πολύ σημαντικό κεφάλαιο που η πρόοδος, η κατάληξη θα επέτρεπε να είμαστε πολύ κοντά στη λύση του Κυπριακού, θεωρώ ότι η όποια προσπάθεια επίρριψης ευθυνών είναι άστοχη», ανέφερε και πρόσθεσε πως τα ΗΕ παρακολουθούν αυτή τη διαδικασία εδώ και 18 μήνες και γνωρίζουν πάρα πολύ καλά πώς έχουμε φθάσει στην παρούσα κατάσταση πραγμάτων. Ερωτηθείς τι είναι εκείνο που μπορεί να θεωρεί η τ/κ πλευρά ως μαξιμαλιστικές θέσεις της ε/κ πλευράς, ο κ. Χριστοδουλίδης είπε πως κάτι τέτοιο σε καμία απολύτως περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Η επικοινωνία Τσίπρα-Αναστασιάδη
Ένα από τα θέματα που προκάλεσαν «κρίση» στις συνομιλίες στο Μοντ Πελερέν και αναμεταδόθηκαν και από τ/κ ΜΜΕ, ήταν η στάση της Αθήνας ως προς το κεφάλαιο των εγγυήσεων. Διπλωματικές πηγές τόνιζαν πως η επικοινωνία Τσίπρα-Αναστασιάδη είναι διαρκής και μάλιστα ότι έλαβε χώρα παραπάνω από μια φορές. Οι ίδιες πηγές τόνιζαν πως είναι κοινή η γραμμή των δυο πλευρών στο θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Να προϋπάρξει δηλαδή μια συζήτηση για το θέμα πριν την πολυμερή για να μη γίνει συζήτηση από το μηδέν.
Από την άλλη πλευρά, αρμόδιες ε/κ πηγές τόνιζαν πως η Αθήνα δεν έχει λόγο στα πέντε κεφάλαια που διαπραγματεύεται η ε/κ πλευρά και ως εκ τούτου δεν υπήρχε λόγος να δημιουργείται κλίμα από την τ/κ πλευρά. Από την άλλη πλευρά, από την εξίσωση δεν βγήκε η Τουρκία και η επιρροή πάνω στον Μουσταφά Ακιντζί, κάτι που φάνηκε όπως λένε οι πληροφορίες, και από τη στάση που είχε στην πρώτη συνάντηση στο Μοντ Πελερέν σε σύγκριση με τη δεύτερη.
Το χρονικό του Μοντ Πελερέν ΙΙ
Κυριακή 21-11
Η μετάβαση των δημοσιογράφων στο ξενοδοχείο Le Mirador έγινε νωρίς το πρωί. Κι ενώ υπήρχε η πληροφορία για οικογενειακή φωτογραφία και χειραψία που τυπικά θα σηματοδοτούσε την επανεκκίνηση της διαδικασίας, κάτι τέτοιο δεν έγινε. Κατά την είσοδο των δημοσιογράφων οι Αναστασιάδης-Ακιντζί ήταν ήδη στις θέσεις τους, απέναντι ο ένας από τον άλλο, οπότε και δεν υπήρχε τρόπος να προσεγγίσουν για τη χειραψία.
Η συζήτηση ξεκίνησε το πρωί, με αποφασισμένο το λεγόμενο format και για το υπόλοιπο της μέρας. Δηλαδή, επαναλαμβάνοντας τη διαδικασία, ο κάθε ηγέτης θα πλαισιωνόταν και από το μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας του, καθώς και τους εκπροσώπους του. Βασικά θέματα της Δευτέρας ήταν μεταξύ άλλων η ανασκόπηση τόσο της επίσκεψης Αναστασιάδη στην Αθήνα, όσο και η γενικότερη συζήτηση επί θεμάτων που αφορούν στο σύνολό τους το Κυπριακό. Σημαντική λεπτομέρεια της πρώτης μέρας, η επικοινωνία Αναστασιάδη-Τσίπρα, που τελικά έγινε γνωστό πως ήταν συνεχής και η σύνθεση του δείπνου.
Στην παρουσία των δύο ηγετών, Νίκου Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί, των διαπραγματευτών, Ανδρέα Μαυρογιάννη και Οζντίλ Ναμί, του Κυβερνητικού Εκπροσώπου, Νίκου Χριστοδουλίδη και του εκπροσώπου του Τ/κ ηγέτη, Μπαρίς Μπουρτζιού. Συμμετείχαν επίσης ο Ειδικός Σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ, Εσπεν Μπαρθ Άιντε και η Ειδική Αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο, Ελίζαμπεθ Σπέχαρ. Ωστόσο δύομιση περίπου ώρες μετά την έναρξη του δείπνου εργασίας αποχώρησαν οι διαπραγματευτές και οι κ.κ. Χριστοδουλίδης και Μπουρτζιού. Το δείπνο συνεχίστηκε στην παρουσία των δύο ηγετών του κ. Άιντε και της κ. Σπέχαρ. Είχε γίνει δε γνωστό την πρώτη μέρα, πως όποια και να ήταν η κατάληξη θα υπήρχε ενημέρωση από τα ΗΕ.
Δευτέρα 22-11
Η δεύτερη μέρα στο Μοντ Πελερέν ξεκίνησε με τη συζήτηση να φτάνει στα τρία κριτήρια του εδαφικού. Οι δυο πλευρές αντάλλασαν γενικές απόψεις, παραθέτοντας τους στόχους της. Πληροφορίες έκαναν λόγο για εκτενή συζήτηση δυο εκ των τριών βασικών κριτηρίων όπως τα τοποθετούσε η ε/κ πλευρά, δίχως να έχουν μπει στη συζήτηση τα ομοσπονδιακά πάρκα ενώ κρινόταν πως το να υπάρξει συμφωνία εκείνη τη μέρα «ήταν δύσκολο αλλά ρεαλιστικό». Η συζήτηση διακόπηκε για γεύμα το μεσημέρι, ενώ δεν εξέλιπαν τα σενάρια για την πολυμερή.
Η νύχτα αναμενόταν σύμφωνα με τις πληροφορίες να είναι μακρά εφόσον μετά το δείπνο, επανήρχισαν με τουλάχιστον μια ώρα καθυστέρηση. Εντούτοις, νωρίτερα είχε γίνει γνωστό πως μόνο με συμφωνία στα κριτήρια και χωρίς αποτύπωση σε χάρτη δεν θα υπάρξει συμφωνία, κάτι που άρχισε να γίνεται αντιληπτό κατά τις 12.30 μετά τα μεσάνυχτα στην Κύπρο, όπου πηγές τόνιζαν ότι είναι δύσκολο να υπάρξει τότε χάρτης. Περίπου δέκα λεπτά μετά βγήκε η ανακοίνωση της «προεδρίας» από τα κατεχόμενα για τις μαξιμαλιστικές θέσεις της ε/κ πλευράς όπως είπαν, ενώ στη 1.05π.μ. πηγές τόνιζαν πως οι συνομιλίες φτάνουν σε ολοκλήρωση και ότι ετοιμάζεται ανακοίνωση.
Στη 1.25π.μ., είχε πια οριστικοποιηθεί το ναυάγιο. Με ανάρτησή του στο Twitter ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Νίκος Χριστοδουλίδης ανακοίνωσε το αδιέξοδο για κατάληξη σε συμφωνία ως προς τα κριτήρια. Στη 1.40π.μ. τα ΗΕ εκδίδουν την ανακοίνωση αναγγέλλοντας αδιέξοδο.
