Του Απόστολου Τομαρά
Η 16η Ιουνίου 2017 θα γραφτεί στις πρώτες σελίδες του κεφαλαίου της Δημόσιας Υγείας αυτού του τόπου ως η ημερομηνία κατά την οποία καρποφόρησαν, προσπάθειες 56 ετών ώστε η Κύπρος να αφήσει πίσω της το αποικιοκρατικό σύστημα δημόσιας περίθαλψης, που κληρονόμησε από τους Βρετανούς το 1960. Ένα σύστημα που χώριζε τους πολίτες σε δυο κατηγορίες.
Τους δημόσιους υπαλλήλους και τους άπορους οι οποίοι απολάμβαναν δωρεάν ιατρικές και νοσοκομειακές υπηρεσίες και όλους τους υπολοίπους. Η ομόφωνη στάση των κομμάτων της Βουλής απέναντι σε ένα Σχέδιο που δεν διαχωρίζει τους πολίτες αποτελεί ισχυρή παρακαταθήκη για το ζητούμενο που είναι η επιτυχία του ΓεΣΥ, στην πράξη.
Το ΓεΣΥ ξεκινά την παρουσία του με την ισχυρή βούληση των πολιτώνm έτσι όπως αυτή εκφράζεται μέσω των πολιτικών κομμάτων. Από εδώ και πέρα το βάρος πέφτει στις πλάτες όλων όσων θα το υπηρετήσουν και θα κληθούν να του δώσουν σάρκα και οστά. Σημαντικό ρόλο στην υπερψήφιση από την Ολομέλεια τους κορμού που αφορά το ΓεΣΥ, διαδραμάτισε η αποφασιστικότητα της κυβέρνησης και προσωπικά του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη, που κατάφερε να δημιουργήσει ένα κλίμα ομοφωνίας με κομβικό σημείο τη σύναξη του Προεδρικού το καλοκαίρι του 2015.
Μερίδιο επιτυχίας έχει και ο νυν υπουργός Υγείας Γιώργος Παμπορίδης ο οποίος πέτυχε εκεί που «απέτυχαν» 21 προηγούμενοι ομόλογοί του. Τεράστια συμβολή έχουν όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα παρά της κατά καιρούς εντάσεις και διαφωνίες.
Παρά τα 56 χρόνια διεργασιών όλες οι κυβερνήσεις από το 1966 όταν ξεκίνησε η πορεία του ΓεΣΥ πρόσθεσαν στο γενικό στόχο. Το ΓεΣΥ δεν θα μπορούσε να αποτελεί μια πραγματικότητα εάν δεν υπήρχε η συναίνεση όλων αυτών που θα το στηρίζουν οικονομικά. Των πολιτών. Το πνεύμα συναίνεσης που επέδειξε η συντριπτική πλειοψηφία των κοινωνικών φορέων και οργανώσεων αποτέλεσε ισχυρό όπλο.
ΠτΔ: Ιστορική η μέρα για το ΓεΣΥ
Η πρώτη αντίδραση του Προέδρου της Δημοκρατίας στην απόφαση της Βουλής αντικατοπτρίζει το τεράστιο βήμα που έγινε στον Τομέα της Δημόσιας Υγείας.
Ο Νίκος Αναστασιάδης παραλλήλισε τη ψήφιση του ΓεΣΥ με την εισαγωγή των Κοινωνικών Ασφαλίσεων. «Θεωρώ πως η σημερινή υπερψήφιση των τριών νομοσχεδίων που θεμελιώνουν το Γενικό Σχέδιο Υγείας είναι ανάλογης ιστορικής σημασίας με την υιοθέτηση και την εισαγωγή του συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης που επιτεύχθηκε τη δεκαετία του 1960. Πρόκειται για μια ριζοσπαστική καινοτομία που επιτέλους κατατάσσει την Κυπριακή Δημοκρατία μαζί με τις άλλες ευρωπαϊκές και ανεπτυγμένες χώρες που εφαρμόζουν καθολική ασφάλιση υγείας για το σύνολο των πολιτών τους».
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αφού απένειμε τα εύσημα σε υπουργό Υγείας κόμματα αλλά και οργανώσεις αναφέρθηκε στις δυσκολίες που ενδεχομένως να προκύψουν με την διαβεβαίωση ότι θα αντιμετωπιστούν με την ανάλογη ευελιξία και αποφασιστικότητα.
Βήμα προς βήμα η εφαρμογή του ΓεΣΥ
Η ψήφιση από τη Βουλή των δυο νομοσχεδίων και των κανονισμών βάζει το ΓεΣΥ σε διαδικασία υλοποίησης. Ένας οδικός χάρτης που θα έχει ως κατάληξη το 2020 όταν το ΓεΣΥ θα βρίσκεται σε πλήρη εφαρμογή.
-Πριν από το τέλος του χρόνου έγκριση των υπολοίπων μεταρρυθμιστικών νομοσχεδίων δηλαδή του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων της ηλεκτρονικής υγείας και των πανεπιστημιακών κλινικών.
-Σταδιακή υλοποίηση του λογισμικού του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας που υπεγράφη πριν από δύο εβδομάδες.
-Έναρξη λειτουργίας του αυτόνομου οργανισμού του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου αρχές του 2018 που θα αναλάβει τη διαχείριση όλων των υπηρεσιών υγείας του Δημοσίου.
-Λειτουργία του λογισμικού, περί τα μέσα του 2018, η οποία θα επιτρέψει τη σταδιακή εισαγωγή πτυχών του ΓεΣΥ.
-Εάν δεν συμβεί οτιδήποτε άλλο νωρίτερα υλοποίηση της ηλεκτρονικής υγείας εντός του 2018 με την έκδοση κάρτας υγείας σε κάθε πολίτη.
-Λειτουργία μέσα στο 2018 του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων.
-Υλοποίηση των πτυχών της νομοθεσίας για τις πανεπιστημιακές κλινικές που θα επιτρέψει επιτέλους την αγαστή συνεργασία μεταξύ Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου και Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας ή άλλων δημόσιων νοσοκομείων.
-Εισαγωγή της εξω-νοσοκομειακής πλευράς του ΓεΣΥ. Γενικοί γιατροί, ειδικοί γιατροί, εξωτερικά ιατρεία, διαγνωστικές εξετάσεις πριν από την πρώτη Ιουνίου του 2019.
-Εισαγωγή του ΓεΣΥ στην πλήρη διάταξή του περιλαμβανομένης και της ενδονοσοκομειακής μέχρι την πρώτη Ιουνίου 2020.
-Καταβολή εισφορών για το ΓεΣΥ από τον Μάρτιο του 2019 όχι στο πλήρες ποσοστό, για να καλύψουν την εξωνοσοκομειακή, και στην πλήρη διάταξή τους δηλαδή στο ποσοστό 2,7% με 2,9% την πρώτη Μαρτίου του 2020.
Οι προσπάθειες, τα σχέδια και οι μελέτες
Η πρώτη αναφορά για την ανάγκη ενός συγκροτημένου Σχεδίου Δημόσιας Υγείας, όπως έχει καταγραφεί στα αρχεία του ΓΤΠ, ξεκινά από το 1962 επί υπουργού Υγείας του Τουρκοκύπριου Νιαζί Μανιέρα. Στις 23 Μαρτίου 1962 είχαν αφιχθεί στην Κύπρο δύο υψηλόβαθμα στελέχη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας επί θεμάτων Δημόσιας Υγείας. Ουσιαστικά, όμως, η εκκίνηση του ΓεΣΥ δόθηκε από τον Τάσσο Παπαδόπουλο. Τότε ζητήθηκε η συνδρομή του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας, το οποίο έκανε την πρώτη μελέτη. Από το 1966 ξεκινά μία μακρά περίοδος στο χρονικό εισαγωγής Σχεδίου Υγείας, με κύριο χαρακτηριστικό μελέτες, εκθέσεις και κοστολόγηση του σχεδίου, χωρίς κατάληξη. Η μελέτη του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας κινείτο σε δύο άξονες:
-Την εθνική Υπηρεσία Υγείας, που θα παρείχε δωρεάν υπηρεσίες Υγείας σε όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως εισοδηματικών κριτηρίων.
-Τριμερή συνεισφορά (εργαζομένου, εργοδότη, κράτους).
Η δεύτερη μελέτη για το ίδιο θέμα έγινε από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας επί υπουργίας Μιχάλη Γλυκύ. Κύριο χαρακτηριστικό της νέας μελέτης η αναδιοργάνωση των υπηρεσιών Υγείας. Ο συντάκτης της μελέτης διαπίστωνε ότι με τις συνθήκες της τότε εποχής θα έπρεπε να γίνει επανάσταση για την ίδρυση Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας. Ως προς το μοντέλο, επιλέγεται το σκανδιναβικό, συνδυασμός κρατικού και μη συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.
Η τρίτη, αυτή τη φορά έκθεση, συντάσσεται το 1977 και προτείνει την εισαγωγή Σχεδίου Κοινωνικής Ασφάλισης Υγείας, το οποίο θα είναι ανεξάρτητο από το κράτος. Το 1980 ετοιμάζεται νέα έκθεση, αυτή τη φορά για το ύψος της εισφοράς που υπολογίζεται στο 6% του ασφαλιστέου εισοδήματος.
Το 1982 στις σχετικές διεργασίες εμπλέκεται και πάλι η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Οι νέες εισηγήσεις που έγιναν αμφισβητούν το ποσοστό εισφοράς 6% της προηγούμενης έκθεσης, θεωρείται ότι το κόστος του σχεδίου έχει υποτιμηθεί και θα ανερχόταν στο 9-10% του ασφαλιστέου εισοδήματος. Η πρόταση τότε ήταν η εισαγωγή ενός Σχεδίου που σε πρώτη φάση θα κάλυπτε τη γενική ιατρική και φάρμακα.
Με τον τρόπο αυτό, η εισφορά των εργαζομένων θα ήταν στο 1% και των εργοδοτών στο 2%. Όπως και σήμερα, έτσι και στις εισηγήσεις του 1982, κατεγράφη η ανάγκη για ένα εθνικό Σχέδιο ανάπτυξης των νοσοκομείων. Η έκτη μελέτη εκπονήθηκε το 1988 και αφορούσε στο νέο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας.
Ορόσημο για το ΓεΣΥ, όπως είναι γνωστό σήμερα, είναι το 1991 επί προεδρίας του Γιώργου Βασιλείου. Μετά από 24 χρόνια μελετών, εκθέσεων και εισηγήσεων, αποφασίζεται να ζητηθεί από ξένους εμπειρογνώμονες να μελετήσουν την εισαγωγή ενός Γενικού Σχεδίου Υγείας. Ως σύμβουλος επελέγη η Τράπεζα Αναπτύξεως και για τη μελέτη επελέγησαν καθηγητές από τρία πανεπιστήμια, δύο βρετανικά και το Harvard. Το 1992 παραδίδονται τέσσερις εκθέσεις, με τον Παγκύπριο Ιατρικό Σύλλογο να διαβουλεύεται με τους εμπειρογνώμονες.
Η σύναξη της Πάφου
Το 1994 τίθενται σε πολιτικό επίπεδο οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές για το ΓεΣΥ. Άπαντες οι ενδιαφερόμενοι συμμετείχαν σε ευρεία σύσκεψη στην Πάφο. Το 1996 γίνεται η τρίτη κοστολόγηση του ΓεΣΥ, τα ευρήματα της οποίας επιβεβαιώνουν την κοστολόγηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας το 1982.
Το κόστος υπολογίζεται στο 9,2 του ασφαλιστικού εισοδήματος. Η μελέτη επανελήφθη το 2003 και τα ευρήματα ήταν τα ίδια. Το 2001 είναι η χρονιά ορόσημο στις πολύχρονες προσπάθειες. Μετά από 41 χρόνια τίθενται οι νομοθετικές βάσεις και η Βουλή ψηφίζει τον νόμο για το ΓεΣΥ. Ιδρύεται ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας, ο οποίος ως αποστολή έχει την εφαρμογή του ΓεΣΥ.
Οι βασικές πρόνοιες του σχεδίου είναι:
-Υποχρεωτική ασφάλιση
-Τριμερής κατανομή εισφορών
-Σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης
-Διαχωρισμός ιατρών της πρωτοβάθμιας από τις άλλες βαθμίδες περίθαλψης
-Αγορά υπηρεσιών από ιδιωτικό τομέα
-Ταμείο παροχής υπηρεσιών
-Χονδρική αγορά φαρμάκων
Πέντε χρόνια μετά, εγκρίνεται το Σχέδιο Στρατηγικής και Καθοδήγησης για την ετοιμασία του πλαισίου του νέου σχεδίου που αφορά:
-Προσωπικό Ιατρό
-Ειδικό Γιατρό
-Κλινικά Εργαστήρια
-Φαρμακευτικές Υπηρεσίες
Την ίδια χρονιά, το 2006, οι σύμβουλοι του οίκου McKinsey & Co παραδίδουν τις τελικές τους εισηγήσεις, που μεταξύ άλλων προτείνουν τροποποίηση του νόμου για το ΓεΣΥ. Κατάληξη όλων των προσπαθειών διαβουλεύσεων και εισηγήσεων ήταν το 2012, όπου ενώπιον της κυβέρνησης υποβάλλεται τελική πρόταση για εφαρμογή του ΓεΣΥ. Στις 20 Ιουλίου 2012, το τότε Υπουργικό Συμβούλιο αποφασίζει την εισαγωγή του ΓεΣΥ στη βάση συγκεκριμένου οδικού χάρτη.
ΤΟ ΓεΣΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
1966 Μελέτη Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO)
1972 Μελέτη Dr R.F.Bridgman, συμβούλου του WHO
1977 Έκθεση H.O.Theile για Σχέδιο Κοινωνικής Ασφάλισης Υγείας
1980 Εκθεση Dr Detler Zoellner
1982 Εισηγήσεις από σύμβουλο του WHO
1988 Μελέτη οίκου Llewelyn-Davies Weeks
1991-1993: 4 μελέτες για το ΓεΣΥ
1996 Κοστολόγηση ΓεΣΥ
2001 Ψήφιση βασικού νόμου για το ΓεΣΥ
2003 • Οικονομική μελέτη Dr Hsiao
•Έναρξη λειτουργίας εργασιών ΟΑΥ
2006 Στρατηγική εφαρμογής του ΓεΣΥ των McKinsey
2007 • Έναρξη υλοποίησης της Στρατηγικής των McKinsey
• Κατάθεση τροποποιητικού νομοσχεδίου του ΓεΣΥ στη Βουλή
2008 Αναλογιστική μελέτη των Mercer
2009 Έναρξη Ανταγωνιστικού Διαλόγου για το Σύστημα Πληροφορικής
2011 Αντιμετώπιση προκλήσεων για την εφαρμογή του ΓεΣΥ
2012 Λήψη απόφασης Υπουργικού Συμβουλίου για την εφαρμογή του ΓεΣΥ
