Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΜΑΓΚΛΙΝΗ
Ο κύριος Γκρι κρατάει ένα ξένο εκδοτικό κομψοτέχνημα: το εξαιρετικά καλαίσθητο τομίδιο με τον τίτλο «Τι ώρα είναι;» (What Time Is It?, εκδ. Notting Hill Editions, 2019) με κείμενα του μεγάλου σύγχρονου Βρετανού στοχαστή, τεχνοκριτικού και συγγραφέα Τζον Μπέργκερ και εικόνες του σημαντικού Τούρκου εικονογράφου Σελτζούκ Ντεμιρέλ, πάνω σε ένα κοινό θέμα: τον χρόνο.
Ο Μπέργκερ πέθανε τον Ιανουάριο του 2017 και η Μαρία Ναντότι, η οποία επιμελήθηκε την έκδοση, αποφάσισε μαζί με τον Ντεμιρέλ να ολοκληρώσουν ένα πρότζεκτ που είχαν αφήσει στη μέση σκαλίζοντας τα αρχεία του συγγραφέα: οτιδήποτε είχε σχέση με τον χρόνο «ως φιλοσοφική έννοια που μεταβάλλεται ανάλογα με τις πολιτικές και ιστορικές περιόδους, τον χρόνο ως μνήμη και πένθος, ως έρωτα και ελπίδα, ως βιολογικό σώμα εγκλωβισμένο στους αδυσώπητους ρυθμούς του, τον χρόνο της φύσης, του Κεφαλαίου, του ονείρου και της τέχνης, καθώς και τον αιώνιο χρόνο της συνείδησης».
«Ο χρόνος δημιουργείται από τα γεγονότα», γράφει ο Μπέργκερ. «Σε ένα σύμπαν χωρίς γεγονότα δεν θα υπήρχε χρόνος. Τα διαφορετικά συμβάντα δημιουργούν διαφορετικούς χρόνους. Υπάρχει ο γαλαξιακός χρόνος των αστέρων, υπάρχει ο γεωλογικός χρόνος των ορέων, υπάρχει η διάρκεια ζωής μιας πεταλούδας. Δεν υπάρχει τρόπος να συγκρίνεις αυτούς τους διαφορετικούς χρόνους εκτός και αν χρησιμοποιήσεις μια μαθηματική αφαίρεση. Ηταν ο άνθρωπος που επινόησε αυτή την αφαίρεση. Επινόησε έναν κανονικό χρόνο “εκεί έξω”, όπου λίγο-πολύ χωρούν τα πάντα».
Καθώς ο κύριος Γκρι διαβάζει τους αφορισμούς και τα ποιήματα του Μπέργκερ, και ονειροπολεί με τις εικόνες του Ντεμιρέλ, στην οθόνη του κινητού του έρχεται η είδηση ότι η διαστημοσυσκευή Βόγιατζερ ΙΙ ταξιδεύει πλέον και αυτή, μετά τον Βόγιατζερ Ι, στην αχανή περιοχή του γαλαξία, στο μεσοαστρικό Διάστημα, σχεδόν 120 φορές την απόσταση Γης - Ηλίου. Ο Βόγιατζερ ΙΙ έχει περάσει σε αυτό που ονομάζεται ηλιόπαυση: το εξωτερικό όριο όπου σταματούν τα φορτισμένα σωματίδια του ηλιακού «ανέμου».
Αλήθεια, τι ώρα να είναι άραγε στην ηλιόπαυση; Ή στο άψυχο εσωτερικό του Βόγιατζερ ΙΙ; Εκεί όπου δεν υπάρχουν συμβάντα.
Ο κύριος Γκρι σκέφτεται: ο χρόνος παύει σε έναν άνθρωπο που πεθαίνει (τότε που παύουν οριστικά τα συμβάντα της ζωής του), ο χρόνος σταματά για μια σχέση που έληξε ή για έναν αγώνα ποδοσφαίρου που έληξε, αλλά ο χρόνος στον Βόγιατζερ ΙΙ ίσως να ισχύει μόνο και μόνο επειδή συνεχίζει να επικοινωνεί με τη Γη: στέλνει σήματα, πληροφορίες, εικόνες.
Οι επιστήμονες εκτιμούν πως οι «Βόγιατζερ» Ι και ΙΙ θα ζήσουν περισσότερο και από τη Γη, ταξιδεύοντας στον γαλαξία μας για τουλάχιστον πέντε δισεκατομμύρια χρόνια. Κάποια στιγμή, όμως, θα πάψουν να στέλνουν στοιχεία στη Γη. Ισως τότε, όταν οι Βόγιατζερ σιωπήσουν, η έννοια του χρόνου να πάψει όντως να έχει το παραμικρό νόημα. Οταν παύει κάθε «ομιλία», κάθε επαφή. Ρωτάς ποτέ τη σιωπή «τι ώρα είναι»;
