Με αφορμή τον διαγωνισμό 2020 iPhone Photography Awards και με τα ερωτήματα που προκύπτουν στο θέμα της φωτογραφίας και της Τέχνης, η «Κ» μίλησε και τέσσερις φωτογράφους που ασχολούνται με διαφορετικά είδη φωτογραφίας αλλά κάτω από το ευρύτερο φάσμα της «καλλιτεχνικής φωτογράφισης». Το κατά πόσο, λοιπόν, η φωτογραφία αποτελεί μια μορφή τέχνης είναι θέμα διφορούμενο. Ένας από τους λόγους είναι γιατί κανείς μέχρι τώρα δεν μπορεί να δώσει μια ξεκάθαρη εξήγηση για το τι είναι η Τέχνη. Η φωτογραφία, ως μορφή τέχνης, προέκυψε μέσα από τις εξελίξεις στην τεχνολογία, οι οποίες επέτρεψαν στους φωτογράφους να χειριστούν τις εικόνες τους, έτσι ώστε να ταιριάζουν στην καλλιτεχνική τους έκφραση. Ο Πλάτων Ριβέλης στο βιβλίο του, «Μονόλογος για τη Φωτογραφία», έγραψε πως, «όταν προσπαθούμε να καταλάβουμε πότε αυτή η μηχανική αναπαραγωγή του κόσμου γίνεται Τέχνη. Το ερώτημα είναι ταυτόσημο με οποιαδήποτε άλλη τέχνη: Μουσική, λόγος, κινηματογράφος, χορός, ζωγραφική. Ο θεατής στη φωτογραφία, αντιμετωπίζει τη συγκλονιστική αληθοφάνεια της εικόνας και αναγκάζεται να επιστρατεύσει όλη του την ευαισθησία και γνώση για να ξεπεράσει το εικονιζόμενο. Δε θα ήταν ποτέ δυνατόν να καθορίσει κανείς λεκτικά τι είναι Τέχνη, με ένα είδος κανόνα αποκρυπτογράφησης, ο οποίος εφαρμοζόμενος θα έδινε έτοιμη τη θετική ή αρνητική απάντηση». Μια φωτογραφία είναι ικανή όχι μόνο να συλλαμβάνει μια σύντομη χρονική στιγμή, αλλά μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα ολόκληρο κοινωνικό κίνημα ή να είναι καταλύτης για την αλλαγή, όπως και οι υπόλοιπες μορφές Τέχνης. Ο Aaron Hertzmann, κύριος επιστήμονας στην Adobe Research, τοποθετήθηκε στο θέμα κατά πόσο η φωτογραφία μπορεί να θεωρηθεί ως μορφή τέχνης, «Φαίνεται πιθανό, στην πραγματικότητα, ότι η φωτογραφία ήταν ένας από τους κύριους καταλύτες του κινήματος Σύγχρονης Τέχνης: η επιρροή του οδήγησε σε δεκαετίες ζωτικότητας στον κόσμο της ζωγραφικής, καθώς οι καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από φωτογραφίες και ωθήθηκαν πέρα από τον ρεαλισμό. Χωρίς φωτογραφία, ίσως η σύγχρονη τέχνη να μην υπήρχε ποτέ».
Ένας κώδικας επικοινωνίας
Ο φωτογράφος Πέτρος Νικολαΐδης στο ερώτημα κατά πόσο η φωτογραφία είναι μια μορφή Τέχνης μάς είπε πως πρώτα θα πρέπει να αναλύσουμε το τι θεωρούμε Τέχνη, «χωρίς να ακυρώνω τα πιστεύω του κάθε ειδικού, είναι ότι Τέχνη αποτελεί η δημιουργία, η οποία προέρχεται από τον άνθρωπο-δημιουργό και απευθύνεται στον συνάνθρωπό του. Συγκεκριμένα, Τέχνη είναι η δημιουργική έκφραση του ανθρώπου δημιουργού, η οποία παρουσιάζεται με τη μορφή ενός πίνακα ζωγραφικής, μιας φωτογραφίας, ενός γλυπτού, μιας σύνθεσης ενός τραγουδιού, ενός ποιήματος με σκοπό τη διέγερση και δημιουργία συναισθημάτων του ανθρώπου-θεατή ή ακροατή. Εν κατακλείδι, η Φωτογραφία δεν αποτελεί μόνο ένα είδος Τέχνης, αλλά αποτελεί επίσης και ένα κώδικα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων».
Στη συνέχεια πρόσθεσε πως «ο καθένας μπορεί να επικαλεστεί οποιαδήποτε στιγμή τη λέξη καλλιτέχνημα, για το έργο του. Και το κάνει συνήθως με σκοπό να ωραιοποιήσει-εξυψώσει με ένα πλάγιο τρόπο τη δική του δημιουργία, τη δική του φωτογραφία σε σχέση με τις υπόλοιπες. Κατά την προσωπική μου άποψη, η λέξη καλλιτεχνική κακώς χρησιμοποιείται, γιατί η Φωτογραφία γενικότερα εμπίπτει στην ομάδα των Καλών Τεχνών σήμερα».
Ο ίδιος, ως φωτογράφος, επιλέγει να αποτυπώνει τα φυσικά τοπία του πλανήτη μας. «Κάποιες φορές συλλαμβάνω με τη μηχανή μου τοπία, τα οποία δεν επηρεάστηκαν από τον ανθρώπινο παράγοντα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Κάποιες άλλες φορές αποτυπώνω τοπία στα οποία παρεμβαίνει ο ανθρώπινος παράγοντας, είτε με την παρουσία του ιδίου, είτε με κάποιο είδος δημιουργήματός του, το οποίο συνάδει και ολοκληρώνει το τοπίο και κατ’ επέκταση τη σύνθεση του φωτογραφικού κάδρου».
Συμπληρώνοντας δήλωσε, «Η σύνθεση στη Φωτογραφία διακατέχεται από πολλούς κανόνες. Για να μπορέσει κάποιος φωτογράφος να ξεχωρίσει, πρέπει να γνωρίζει καλά αυτούς τους κανόνες, ώστε να τους υπερβεί, να δημιουργήσει μια δική του ταυτότητα. Όσο πιο απλά πλησιάσεις την τελική σου δημιουργία, τόσο πιο αποτελεσματική και κατανοητή θα είναι σε αυτόν στον οποίο απευθύνεται».
Φωτογραφία από τον Γιώργο Πανταζή
Ο φωτογράφος Γιώργος Πανταζής σημείωσε ότι ο καλλιτέχνης φωτογράφος είναι αυτός που είναι απελευθερωμένος από κανόνες, «δίνει μορφή στα ερεθίσματα που λαμβάνει, φιλτραρισμένα όμως από το είναι του, και παράλληλα έχει την ικανότητα να διεγείρει με το έργο του συναισθήματα και να προκαλεί σκέψεις και πάθος. Η μαγεία της καλλιτεχνικής φωτογραφίας έγκειται στη διαφορετική διάσταση, τη μη αναμενόμενη, που προσδίδει ο φωτογράφος σε ένα αντικείμενο και ‘αναγκάζει’ το κοινό να τον ακολουθήσει στη συγκινησιακή και γοητευτική ερμηνεία του». Επιπρόσθετα στο ερώτημα εάν η φωτογραφία είναι αποτίμηση μιας στιγμής ή σκηνοθετική και αισθητική άποψη σημείωσε: «Η ψηφιακή εποχή που ζούμε έχει καταστήσει τη φωτογραφία σαν ένα είδος λαϊκής τέχνης, κατακτώντας το ενδιαφέρον της σημερινής κοινωνίας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βουλιάζουν καθημερινά από άπειρες φωτογραφίες, σε έναν καθ’ όλα αποδεκτό ανταγωνισμό. Για κάποιους είναι αποτίμηση στιγμής, για άλλους καταγραφή μνήμης. Προσωπικά για μένα η φωτογραφία είναι τρόπος ανάτασης , κατάσταση έντονης όξυνσης του μυαλού και της όρασης, μια υπέροχη μοναχική διαδικασία που κινητοποιεί ταυτόχρονα το σώμα, το μυαλό, την αίσθηση.» Ο ίδιος, ξεκινώντας ως αρχιτέκτονας, η φωτογραφία ήταν ανέκαθεν στη ζωή του αλλά στη συνέχεια μεταλλάχτηκε και εξελίχτηκε, «η αποτύπωση του τεμαχίου/οικοπέδου μετεξελίχτηκε σε φωτογραφία τοπίου - γης και θάλασσας, η λεπτομέρεια της σιδεροσύνδεσης ή της οποιασδήποτε κατασκευής σε αφηρημένη και αφαιρετική φωτογραφία, η επιλογή των χρωματισμών της οικοδομής και όλων των στοιχείων που την αποτελούν σε αναζήτηση χρωμάτων στη φύση και τη χλωρίδα, ο σχεδιασμός όγκων σε αναζήτηση αντιθέσεων φωτός, η αρμονία στη αρχιτεκτονική σύνθεση σε αρμονία στη φωτογραφική σύνθεση. Και βέβαια η ίδια η αρχιτεκτονική σαν επάγγελμα, στην αρχιτεκτονική φωτογραφία».
Τα πράγματα γύρω μου
«Into the mystic» 2000, φωτογραφία από τον Χάρη Πελλαπαϊσιώτη
Ακολούθως, μιλώντας με τον φωτογράφο Χάρη Πελλαπαϊσιώτη δήλωσε στο ερώτημα εάν η φωτογραφία είναι αποτίμηση στιγμής ή σκηνοθετική και αισθητική άποψη, «Όλες οι φωτογραφίες περιέχουν κάτι από αυτά τα στοιχεία μέσα τους, είναι μέρος του DNA της φωτογραφίας, αλλά αυτά είναι κλισέ που έχουν εφαρμοστεί σε είδη κατηγοριών φωτογραφίας. Σκέψου το. Πώς μετράς τη στιγμή της φωτογραφίας, είναι 1/30 του δευτερολέπτων ή 1/500; Η φωτογραφία επίσης καταστρέφει τη μνήμη και όλες οι φωτογραφίες συντάσσονται. Ο Ρούσσα αναφέρεται επίσης στην αισθητική της φωτογραφίας. Οι προθέσεις δεν είναι πρότυπα».
Όπως επεξηγεί ο φωτογράφος, «Μου αρέσει να χρησιμοποιώ τη φωτογραφία ως έναν τρόπο να ασχολούμαι με πράγματα γύρω μου, πράγματα που με αγγίζουν με κάποιον τρόπο. Η πρόκληση είναι πώς να μεταφράσεις αυτό που βλέπεις, νιώθεις, αισθάνεσαι και σκέφτεσαι σε μια φωτογραφική μορφή με τέτοιο τρόπο ώστε να μεταδίδεις κάτι πραγματικό. Ο Bill Brand το κάνει αυτό και το ίδιο κάνει και ο Ed Ruscha, αλλά με τους δικούς τους ιδιαίτερους τρόπους».
Η φωτογραφία είναι μνήμη
«Dasha», Φωτογραφία από τον Δημήτρη Μηνά
Ο φωτογράφος Δημήτρης Μηνά τοποθετήθηκε στην «Κ» λέγοντας ότι «Η φωτογραφία θεωρήθηκε μορφή τέχνης, λίγα χρόνια μετά την εφεύρεσή της. Φωτογράφοι όπως ο Henri Cartier Bresson, ο Robert Frank, ο Joseph Kudelka χρησιμοποίησαν τη φωτογραφία για να εξερευνήσουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και έχουν σχηματίσει κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά κινήματα στην ιστορία. Παρά τα πολύ τεχνικά μέρη που διαμορφώνουν μια κάμερα, η φωτογραφία είναι ένα πολύ εύπλαστο μέσο που έχει χρησιμοποιηθεί για να εξερευνήσει την ανθρώπινη κατάσταση, είτε μέσω άμεσης αναπαράστασης του αντικειμένου, είτε μέσω συνθέσεων. Αυτό μπορεί μερικές φορές να θεωρηθεί «ρεπορτάζ» ή «τέχνη». Το σημαντικό είναι η επίδρασή του στο άτομο. Όχι ο τίτλος του» και πρόσθεσε πως όλη η φωτογραφία είναι μνήμη, «Το φωτογραφικό μέσο είναι ένας τρόπος δημιουργίας του ‘memento mori’. Η τεχνική της αμβροτυπίας ενισχύει αυτήν την ικανότητα, καθώς το αποτέλεσμα ambrotype είναι ένα μοναδικό κομμάτι γυαλιού όπου το ασήμι τυπώνεται ως εικόνα - και είναι ανεξίτηλο. Επομένως, όπως κι αν το κοιτάξετε, θα είναι μια ανάμνηση. Έτσι, κάθε έργο που μπορεί να σκηνοθετείται, θα έλθει ακούσια προς την καταγραφή της μνήμης. Πηγαίνουν μαζί.»
Ο ίδιος ασχολείται με τη φωτογραφία πορτρέτων, «το αντικείμενο της δουλειάς μου ήταν μια εξερεύνηση πορτρέτων ατόμων που με έχουν γοητεύσει, είτε μέσω των εμπειριών τους είτε της προσωπικότητάς τους και των τοπίων. Βλέπω τη δουλειά μου ως αναπτυσσόμενη και έτσι θα ήθελα να υιοθετήσω μια κατεύθυνση που θα περιλαμβάνει όχι μόνο τις εμπνεύσεις μου - κυρίως τον Joel Peter Witkins και τη μετά θάνατό του φωτογραφία, αλλά και τη δική μου εσωτερική κατεύθυνση. Με την κάμερα που κατασκευάζω αυτήν τη στιγμή, η φωτογραφία μου θα μεταμορφωθεί αναπόφευκτα, καθώς η κάμερα δεν θα μπορεί να μετακινηθεί από τοποθεσία σε τοποθεσία, και επομένως, οποιαδήποτε φωτογραφία θα πρέπει να γίνει σε ένα στούντιο».
