ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Η εκρηκτική παρουσία του Τάσου Στεφανίδη

Εκατό ένα χρόνια μετά τη γέννησή του σημαντικού λογοτέχνη: Ένα αφήγημα από τη Μαρίνα Στεφανίδου

Της ΜΑΡΙΝΑΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ

Η άγρια εφηβεία μου είχε φέρει τον Τάσο και μένα σε μια κατάσταση αντιπαράθεσης σχεδόν πολεμική. Ένα μεσημέρι είχε αρχίσει πάλι ο «Τρωικός πόλεμος», όπως αποκαλούνταν στο σπίτι οι καβγάδες μας. Ο Τάσος δραματοποιούσε το σκηνικό, φωνάζοντας και φυσώντας τη σβησμένη του πίπα, ενώ οι Rolling Stones – το βινύλιο των οποίων απειλούσε ότι θα έστελνε στο πυρ το εξώτερον – τραγουδούσαν στη διαπασών «I can’t Get No Satisfaction».

«Ο Τάσος στο στοιχείο του», έλεγε σαρδόνια ο Δώρος Χρίστης που τότε πόζαρε στη μητέρα μου (σ.σ την Καίτη Στεφανίδου Φασουλιώτη). Εκείνη έβρισκε ότι το κεφάλι του Δώρου ήταν εξαιρετικό για ζωγραφική κι αποφάσισε να κάνει το πορτραίτο του. Ο Δώρος ήταν το μοναδικό ζωντανό μοντέλο εκείνης της περιόδου. Στα υπόλοιπα έργα η Καίτη καταπιάστηκε με νεκρές φύσεις. Την ενδιέφεραν τα υφάσματα, στα οποία προσέδιδε την υφή και την παραστατικότητα της πέτρας, ενώ τα μικροαντικείμενα και τα σπασμένα κεφάλια (από αγάλματα) που τοποθετούσε ως μέρος της νεκρής φύσης προσέδιδαν στον πίνακα μια αλληγορία και στον χώρο μια αυτοτέλεια.

Μέχρι να τελειώσει το πορτραίτο, ο Δώρος περνούσε τα πρωινά του στο σπίτι μας, ποζάροντας. Ήταν οι διακοπές του Πάσχα και το σπίτι ήταν ολημερίς γεμάτο από τους ενοίκους του. Τα μεσημέρια η μητέρα μου έφτιαχνε κάτι πρόχειρο για μεσημεριανό. Τότε μεταφερόμασταν όλοι στην κουζίνα και κάναμε όσο χώρο χρειαζόταν για να φάμε πάνω στο μεγάλο κίτρινο τραπέζι που ήταν γεμάτο από ακρυλικά σε μικρά μπουκάλια και πινέλα.

Στο μέσο της κουζίνας υπήρχε ένα καβαλέτο και πάνω σε αυτό ήταν το έργο που ζωγράφιζε ο πατέρας μου. Ήταν η πρώτη δεκαετία μετά τον πόλεμο που είχε συνταράξει την καλλιτεχνική και λογοτεχνική έκφραση της εποχής, δίνοντάς της μια νέα κατεύθυνση, πιο δραματική, πιο εξομολογητικά θνητή. Ο πατέρας μου ζωγράφισε τότε τον εμβληματικό «Ανάποδο Πενταδάκτυλο» και τους δραματικούς ουρανούς που συχνά συμπίεζαν τον άνθρωπο κάτω από το βάρος ενός ανθρωποφάγου, τιμωρητικού σύμπαντος.

«...Ο Ιερέας των μαύρων νάρκισσων είναι ένοχος...»

Εκείνη τη περίοδο εκτός από τη ζωγραφική είχε πιάσει και πάλι την πένα του. Ζωγράφιζε μέχρι αργά τη νύχτα και το πρωί το σπίτι ξυπνούσε στους ήχους της γραφομηχανής. Κι έτσι, ενώ η «ήρεμη» Καίτη «πέτρωνε» το ρευστό ύφασμα για να μελετήσει τη μεταφυσική διάσταση του ζωγραφικού χώρου, ο εκρηκτικός Τάσος απελευθέρωνε το συναίσθημά του σε δραματικά αφηγήματα και συμπαντικά παραναλώματα στα οποία η ψυχή του πρωταγωνιστούσε και νικιόταν κάθε φορά πάνω στους εξπρεσιονιστικούς καμβάδες και στα υπέροχα γραπτά του, όπου το συναίσθημα καταλύει τον λόγο και ανεβαίνει ως ύβρις και προσευχή στα άστρα.

Ο Τάσος υπήρξε πολύπλευρος και πολυτάλαντος, ευφυής και εγκυκλοπαιδικός, δραματικός και αριστοφανικός. Ζωγράφος, πολιτικός αρθρογράφος, επιθεωρησιογράφος, ποιητής, συγγραφέας, στοχαστής, κριτικός και ... αδικαίωτος. Επαναστάτης απέναντι στον εαυτό του πρώτιστα, αλλά και απέναντι στο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον της εποχής του. Μη συγχωρός και μη συγχωρημένος. Προφήτης. Η σειρά έργων «Νήσος τις Έστιν» (Ήταν ένα νησί) είναι μια ελεγεία των τραγικών γεγονότων για την επέλαση των οποίων είχε προειδοποιήσει πάμπολλες φορές στα άρθρα του σε εφημερίδες και στις συζητήσεις του.

Ο Τάσος ήταν καλλίφωνος, βροντερός και λάτρης της κλασικής μουσικής. Ένα κυριακάτικο πρωινό όταν εγώ κι ο Πάνος ήμασταν μικροί μυηθήκαμε από τον πατέρα μου στον «Πέτρο και το Λύκο» του Προκόφιεφ. Μας εισήγαγε στο κάθε όργανο, στους ήχους και στα βήματα του λύκου που παραμόνευε, καθώς εμένα και τον Πάνο είχε καταλάβει ένας θριλερικός φόβος.

Εκείνη η μύηση, ανακατεμένη με περιέργεια για την πλοκή, υπάρχει σε όλο το λογοτεχνικό και ποιητικό έργο του Τάσου μέσα στο οποίο το συναίσθημα γίνεται ήχος και δύναμη, ενώ μέχρι το τέλος η πλοκή σε παρασέρνει σε σκοτεινότερο μυστήριο. Το γραπτό έργο του είναι λυτρωτικό, γεμάτο ήχους, πάθος και αυτοσαρκασμό. Ειρωνεύεται το σύμπαν κι ύστερα πέφτει στο γόνατα και το προσκυνά. Είναι αυστηρά προσωπικό ενώ παράλληλα παραπλανητικό, συχνά κωδικοποιημένο, σχεδόν μυητικό.

Είναι τα λιμάνια που φεύγουν

Σε μένα και στον Πάνο ο πατέρας μου διάβαζε τα πάντα εξόν από τα δικά του γραπτά. Ο Σωκράτης, ο Νίτσε, ο δυσκολότατος Κίγκεργκαρντ και η «Ενοχή του Υπάρχειν», ο Χάισενμπεργκ και ο Αϊνστάιν, ο Αναξαγόρας και ο Αισχύλος ήταν τόσο παρόντες στο σπίτι όσο ήταν και οι συχνοί επισκέπτες όπως ο Τηλέμαχος Κάνθος, ο Παντελής Μηχανικός, ο Κώστας Μόντης, ο Θεοκλής Κουγιάλης, ο Δώρος Χρίστης, ο Κλείτος Ιωαννίδης, ο Αντρέας Κάραγιαν, ο Στέλιος Βότσης και άλλοι πολλοί και αγαπημένοι.

Με τον τεράστιο Ρένο Αποστολίδη, καθηγητή και αγαπημένο φίλο, μιλούσαμε συχνά για τους πατεράδες μας και τις κοινές μας εμπειρίες. Μια εμπειρία ίδια με αυτή που θα διηγηθώ πιο κάτω είχε κι ο Ρένος. Ήμουν δεν ήμουν δέκα χρονών, όταν ο δάσκαλος μάς έβαλε να γράψουμε έκθεση στο σπίτι. Τη διάβασα στο πατέρα μου, ο οποίος μου είπε ότι υπήρχαν πολλές παρομοιώσεις και έπρεπε να απλοποιηθεί. Την ξανάγραψα και του τη διάβασα, αλλά με έστειλε πίσω στο δωμάτιό μου να την ξαναγράψω. Την τρίτη φορά που του τη διάβασα, εκνευρισμένος άρχισε να φωνάζει: «Σου είπα εκατό φορές ότι η μοντέρνα γραφή είναι αφαιρετική».

Κι ενώ εκείνο το απόγευμα φώναζε ότι δεν είχα κατανοήσει τις ιδιότητες της μοντέρνας γραφής εκείνος ποτέ δεν διάβασε σε μένα και στο Πάνο τον «Υιό των Υδάτων», την πρώτη του νουβέλα και πρότυπο μοντέρνας γραφής για την εποχή της. Συζητώντας με τον Πάνο χρόνια μετά τον θάνατο του Τάσου συμφωνήσαμε ότι ο λόγος που δεν μας προέκρινε να διαβάσουμε τα γραπτά του ήταν αμυντικός απέναντι σ’ εκείνον γιατί ήξερε ότι θα διαπερνούσαμε την ψυχή του και προστατευτικός απέναντι σε μας για τον ίδιο λόγο, ήξερε ότι θα διαπερνούσαμε την ψυχή του. Ο υπαρξιστής Κίγκεργκαρντ και τα ζητήματα της ύπαρξης στα οποία μας είχε εισαγάγει ήταν ο τρόπος του να μας μυήσει σε εκείνο που κάποτε θα ερχόταν η ώρα να αντιληφθούμε μόνοι μας κι ήταν παράλληλα ο πειρασμός του Παραδείσου που ως άλλος Αδάμ δεν είχε τη δύναμη να αντιπαλέψει.

Ο χωρόχρονος είναι μια μπαλίτσα ζυμάρι

Εκείνες τις διακοπές του Πάσχα, όταν εγώ επαναστατημένη χοροπηδούσα στους ύπουλους ερωτικούς ρυθμούς του Jagger και του «Ι Can’t Get No Satisfaction» ο Τάσος, όταν δεν ήταν θυμωμένος. γιατί πρόδωσα όσα με είχε διδάξει, σκάρωνε στίχους τραγουδώντας στους ρυθμούς των Stones δεν αντέχω, θα σε σφάξω. Συγχώρεσε την «προδοσία» μου απέναντι στην κλασική μουσική και το πνεύμα, όταν ο Λέανδρος Σίταρος τον καθησύχασε, λέγοντας του «Τάσο, να ξέρεις ότι αυτή η μουσική είναι εξαιρετικά δύσκολη». Έτσι, ηρεμώντας που διάλεξα ένα δύσκολο δρόμο, όπως επέβαλε το ήθος του σπιτιού και παρότι δεν ήταν της αρεσκείας ή της επιλογής του, κι επειδή τέλος πάντων δεν είχε άλλες επιλογές, συγχώρεσε εν τέλει και τους δύο μας, αποδίδοντας στην οντολογική ματαιότητα ένα κωμικό τέλος.

*Η κ. Μαρίνα Στεφανίδη είναι νομικός, δημοσιογράφος και σύμβουλος Επικοινωνίας.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Εικαστικά: Τελευταία Ενημέρωση

Στο Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στα Πλατανίσκια θα παρουσιαστούν χαρακτικές εικονογραφήσεις μιας περιόδου 46 χρόνων, από το ...
Του Απόστολου Κουρουπάκη
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Το κοινό προσκαλείται να παρακολουθήσει τη δημιουργική διαδικασία του καλλιτέχνη από τις 28 Φεβρουαρίου, ενώ η μεγάλη τελετή ...
Kathimerini.com.cy
 |  ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
X