Του Βασίλη Νέδου
Η «έξοδος» του πλωτού γεωτρύπανου με το συμβολικό όνομα «Φατίχ» (Πορθητής, το προσωνύμιο του Μωάμεθ Β΄) από τα Δαρδανέλλια το βράδυ της Παρασκευής και ο χθεσινός πλους του στο Αιγαίο, ίσως αποτελέσει ένα επεισόδιο μιας περιόδου έντασης στην ανατολική Μεσόγειο. Το «Φατίχ» (το οποίο βαπτίστηκε από «Deep SeaMetroII» για να ταιριάζει περισσότερο) θα βρίσκεται, εκτός απροόπτου τις αμέσως επόμενες ώρες στην Αττάλεια.
Το ενδιαφέρον δεν έγκειται, βέβαια, τόσο στην Αττάλεια όσο στον στόχο που θα επιλέξει η Άγκυρα να κάνει γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο. Θα είναι βόρεια της Κύπρου, άρα ανάμεσα στα Κατεχόμενα και την Τουρκία; Ή θα κλιμακώσει, προχωρώντας σε γεωτρήσεις στα δυτικά της Κύπρου, ώστε να προβάλει έμπρακτα τη θέση αμφισβήτησης ότι οι θαλάσσιες ζώνες Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας και, κυρίως, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) δεν εφάπτονται πουθενά; Εύλογα, το δεύτερο ενδεχόμενο προκαλεί ανησυχία, όχι μόνο σε Αθήνα και Λευκωσία, αλλά σε ευρύτερους περιφερειακούς και διεθνείς παράγοντες.
Η μετατροπή του ενεργειακού σε μείζον στοιχείο των συζητήσεων ανάμεσα στη Λευκωσία και το ψευδοκράτος προέκυψε ανάγλυφα και στις τελευταίες επαφές που είχαν ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Ένα ζήτημα το οποίο μέχρι πρότινος ήταν δευτερευούσης σημασίας, έχει αναχθεί σε σημείο ύψιστης σημασίας. Και τούτο, βεβαίως, διότι ο κ. Ακιντζί δεν μπορεί παρά να προωθήσει την τουρκική ατζέντα, τουλάχιστον στο συγκεκριμένο σημείο. Διότι, κατά τα λοιπά, οι αποκλίσεις ανάμεσα στον κ. Ακιντζί και την Άγκυρα σε ορισμένες λεπτομέρειες του Κυπριακού παραμένουν ευδιάκριτες αν όχι έντονες.
Κοινές περιπολίες
Για τη Λευκωσία και την Αθήνα, αλλά και την Ιερουσαλήμ, η απλή αναμονή της εκδίπλωσης των τουρκικών πρωτοβουλιών στην ανατολική Μεσόγειο δεν συνιστά επιλογή. Μετά την τελευταία τριμερή σε επίπεδο κορυφής συμφωνήθηκε να υπάρξει εμβάθυνση της αμυντικής συνεργασίας όχι μόνο σε επίπεδο ασκήσεων, αλλά και σε επίπεδο επιχειρήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, και σε τεχνικό επίπεδο, υπογράφηκε συμφωνία για κοινές περιπολίες πολεμικών πλοίων Ελλάδας και Ισραήλ στην ανατολική Μεσόγειο. Το Ισραήλ θα συνεισφέρει σε αυτή τη συνεργασία με κάποια κορβέτα, ενώ η Ελλάδα με φρεγάτα. Μάλιστα, η φρεγάτα αυτή θα είναι το πλοίο που ούτως ή άλλως παραχωρεί το Πολεμικό Ναυτικό (Π.Ν.) για της ανάγκης της ναυτικής δύναμης του ΟΗΕ που επιτηρεί τα χωρικά ύδατα του Λιβάνου (UNIFIL), ακριβώς απέναντι από το νησί της Κύπρου.
Είναι απολύτως σαφές ότι μέρος των συνεκπαιδεύσεων που θα κάνουν οι δυνάμεις Ελλάδας και Ισραήλ, θα περιλαμβάνουν και την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στην περιοχή, ούτως ή άλλως, περιπολούν πια σημαντικές ναυτικές μονάδες μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες έχουν συμφέροντα. Το μέγεθος των πλοίων που έχουν προσεγγίσει τα λιμάνια της Κυπριακής Δημοκρατίας τους τελευταίους δύο μήνες, αποτελεί ένα προφανές γεγονός με αυταπόδεικτη αξία (αεροπλανοφόρα, ελικοπτεροφόρα, αμφίβια κ.ά.). Το ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στη διατήρηση της έντασης σε χαμηλά επίπεδα στην περιοχή, αφενός λόγω των ενεργειακών, αφετέρου διότι η Συρία είναι πολύ κοντά και ο ρωσικός στόλος δρα σε εκείνο το μέρος της Μεσογείου. Στην κυπριακή ΑΟΖ συμφέροντα έχουν οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Ιταλία. Μάλιστα, φαίνεται ότι οι δύο τελευταίες ευρωπαϊκές χώρες έχουν συμφωνήσει στον συντονισμό των δυνάμεών τους, προκειμένου να κατορθώσουν να αστυνομεύσουν τα συμφέροντά τους ικανοποιητικά. Στην ευρύτερη περιοχή δρουν και αιγυπτιακές ναυτικές δυνάμεις. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα και το Π.Ν. συνεργάζονται στενότατα με το αιγυπτιακό Ναυτικό και πραγματοποιούν τουλάχιστον μια μεσαίου μεγέθους άσκηση κάθε χρόνο, στην περιοχή μεταξύ της Αφρικής και του άξονα Κρήτης-Καρπάθου-Ρόδου.
Ραντάρ
Η δημιουργία ενός κοινού αμυντικού χώρου, ο οποίος εκτείνεται από την Κρήτη ώς την Κύπρο και από εκεί ως τις ακτές του Ισραήλ, δεν είναι μια νέα ιδέα. Ωστόσο, οι ενεργειακοί πόροι, οι διεθνείς πιέσεις για την αξιοποίησή τους, αλλά και η ισχυρή πολιτική βούληση σε Αθήνα, Λευκωσία και Ιερουσαλήμ επιταχύνουν ορισμένες εξελίξεις.
Μία από αυτές είναι η λειτουργία ενός ραντάρ στα ανατολικά της Κρήτης, με την ενεργό σύμπραξη του Ισραήλ (και με τεχνολογία), ώστε να υπάρχει επαρκής παρακολούθηση της δυτικής θαλάσσιας λεκάνης που ανοίγεται από τη Ζάκρο και φτάνει ώς το Τελ-Αβίβ. Η εμβέλεια του ραντάρ εκτιμάται ως ιδιαίτερα αυξημένη. Οι κοινές αεροπορικές ασκήσεις έχουν δοκιμάσει την επιχειρησιακή λειτουργικότητα αυτού του χώρου. Η έναρξη κοινών περιπολιών στην ανατολική Μεσόγειο θα προσθέσει στην ελληνο-ισραηλινή αμυντική συνεργασία μια επιπλέον διάσταση και θα εμβαθύνει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στις Ένοπλες Δυνάμεις των δύο κρατών, που τα τελευταία χρόνια είναι τακτική και ολοένα διευρυνόμενη.
