ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ο επιχειρηματίας που λάτρεψε τον ποιητή

Ο Φώτος Φωτιάδης σε μία εκ βαθέων συζήτηση στην «Κ» μίλησε για τον Δημήτρη Λιπέρτη και την Κύπρο μιας άλλης εποχής

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Συνάντησα τον Φώτο Φωτιάδη στο σπίτι του, τον Ιούλιο του 2017, στο γραφείο-βιβλιοθήκη, και αν και Κυριακή ο Φ.. Φωτιάδης εργαζόταν. Η συνέντευξη έμεινε στο δημοσιογραφικό μου κασετοφωνάκι για πολύ καιρό, αφού η συζήτηση με τον Φώτο Φωτιάδη έγινε με σκοπό να γνωρίσω τον άνθρωπο που είχε γνωρίσει τον Δημήτρη Λιπέρτη, και ήπιε λεμονάδα με νερό από την κούζα του ποιητή. Φιλοπερίεργος εγώ, ευγενής εκείνος δέχθηκε να με συναντήσει. Δεν μιλήσαμε για δημοσίευση της συνέντευξης, δεν το ζήτησε, οι υποχρεώσεις μου και οι ρυθμοί της καθημερινότητας άφησαν σε μία κάρτα μνήμης… την κουβέντα μας… Επιβάλλεται, θεωρώ, τώρα, εις μνήμη του ανδρός, τουλάχιστον, να δει το φως της δημοσιότητας.

 

Εκείνο το κυριακάτικο απόγευμα του Ιουλίου μετά τις απαραίτητες συστάσεις ξεκίνησα αμέσως να ρωτώ για τον Λιπέρτη, ο Φώτος Φωτιάδης, ωστόσο, ήθελε να μου δώσει πλήρη εικόνα, να με πάρει από το χέρι και να με ξεναγήσει στη ζωή του. Άρχισε, λοιπόν, να μου μιλάει για την επιχειρηματική του πορεία, πώς ξεκίνησε, ποια ήταν τα πρώτα του βήματα και φυσικά πώς και πότε ήρθε η μπύρα «Carlsberg» στην Κύπρο. Η συζήτησή μας κυλούσε, όμως εγώ αγωνιούσα να ακούσω για τη γνωριμία του με τον Δημήτρη Λιπέρτη, για τη σχέση του με τον Κώστα Προυσή, για τον Λιασίδη, τον Κώστα Μόντη και όλους αυτούς τους θρύλους της πνευματικής Κύπρου. Έστρεψα τότε τη συζήτηση στις απαρχές της οικογένειας του Φώτου Φωτιάδη, «ο πατέρας μου, ο Ιάκωβος Κουμής ήταν φτωχός, αλλά άξιος άνθρωπος και κατάφερε με τον τζισβέ, στην Αγκαστίνα της Αμμοχώστου να φτιάξει έναν αυτοσχέδιο εμπορικό οίκο, μια μικρή επιχείρηση», επέμεινε ο Φ. Φωτιάδης στον «τζισβέ», διότι από το τίποτα δημιούργησε πολλά, «κατάφερε, αγαπητέ μου, να συστήσει μια εμπορική επιχείρηση που εφοδίαζε την Αγκαστίνα αλλά και τις γύρω περιοχές με όλα τα χρειώδη», τον θαυμάζατε γι’ αυτό τον πατέρα σας, που από το μηδέν δημιούργησε μία περιουσία, τον ρώτησα «Ναι, φυσικά και πάντοτε ήθελα να ακολουθήσω τα βήματά του στο εμπόριο, κάτι που θα έπρεπε να γίνει φυσικά, αφότου τελείωνα τις σπουδές μου. Δυστυχώς ο πόλεμος (ο Β΄ Παγκόσμιος) δεν μου το επέτρεψε». Μετά το δημοτικό στην Αγκαστίνα, πού συνεχίσατε για γυμνασιακές σπουδές, τον ρώτησα, βιαζόμενος εγώ να φτάσουμε στον Δημήτρη Λιπέρτη και στον Κώστα Προυσή, ανεκτίμητα κεφάλαια για την Κύπρο. Ο Φ. Φωτιάδης όμως έχει μάθει να μη βιάζεται και πήγαινε βήμα-βήμα… «όταν τελείωσα το δημοτικό στην Αγκαστίνα, το 1933, πήγαμε μαζί με τον πατέρα μου να εγγραφώ, στο Παγκύπριο ήταν καθηγητής και ο μακρινός συγγενής μου Κώστας Προυσής, ο οποίος ανέλαβε τον ρόλο κηδεμόνα μου. Αφού τελειώσαμε τα διαδικαστικά ο πατέρας μου με πήρε στο εργοστάσιο Διανέλλου-Βεργόπουλου, όπου συναντήσαμε τους φίλους του Γεώργιο Πούλια και Φώτη Μοδινό, οι οποίοι θέλησαν να μάθουν πού θα έμενα. Στο άκουσμα της οδού Ξάνθης Ξενιέρου, ο αδελφός του Φώτη, ο Μιχαλάκης Μοδινός είπε στον πατέρα μου ότι είμαι ευπρόσδεκτος στο σπίτι τους για φαγητό όποτε ήθελα, μιας και εκεί κοντά μένει κι εκείνος με την οικογένειά του».

 

 

Η συνάντηση με τον Δ. Λιπέρτη

Η διήγηση του περιστατικού για τον Φ. Φωτιάδη συνεχίζει να είναι απλή, και εμείς περιμένουμε με αγωνία τη στιγμή που μπαίνει στο πλάνο ο σπουδαίος Λιπέρτης «εγώ, εκ φύσεως ντροπαλός δεν πήγαινα, οπότε μια μέρα ο Μιχαλάκης Μοδινός ήλθε ο ίδιος να με πάρει για να πάμε για φαγητό, όπως και έγινε», και εκεί γνωρίσατε τον Δημήτρη Λιπέρτη, ρωτώ ανυπόμονα εγώ; «Ναι, αλλά περίμενε μισό λεπτό», με υπομονή με παρότρυνε ο Φ. Φωτιάδης «καθίσαμε για φαγητό, και μου σύστησαν κάποιον κύριο που τον έλεγαν Δημήτρη, η στιβαρή παρουσία του προσώπου, με το περιποιημένο γένι αμέσως μου έκαμαν εντύπωση. Αμέσως ο κ. Δημήτρης έδειξε ενδιαφέρον για μένα, για τις σπουδές μου και μάλιστα, μετά το γεύμα με πήρε στο γραφείο του, όπου με νουθέτησε για το μέλλον μου και την αξία των γνώσεων που επρόκειτο να λάβω από το Παγκύπριο Γυμνάσιο», είχατε καταλάβει βέβαια, του είπα με σιγουριά, ότι αυτός ο Δημήτρης ήταν Λιπέρτης, και ο Φ. Φωτιάδης γελώντας μου απάντησε «όχι, πέρασαν κάμποσες μέρες πριν μάθω ότι ο κ. Δημήτρης με τον οποίο συνομίλησα για αρκετή ώρα ήταν ο σπουδαίος ποιητής μας Δημήτρης Λιπέρτης, δεν φανταζόμουν ποτέ ότι το μυθικό για μένα πρόσωπο Λιπέρτης ήταν εκείνος ο ευπροσήγορος άνθρωπος που γνώρισα σε ένα μεσημεριάτικο τραπέζι». Η έκπληξή μου ήταν ικανή για να κάνει τον Φ. Φωτιάδη να συνεχίσει «έκτοτε, αναπτύξαμε πολύ στενούς δεσμούς, πάντοτε ενδιαφερόταν για μένα και για την πρόοδό μου. Μέχρι που πέθανε, το 1937 είχαμε πολλές σχέσεις, είχα και πολλά ενθυμήματα από εκείνες τις μέρες, που δυστυχώς έμειναν στην κατεχόμενη Λευκωσία, όταν έπρεπε τάχιστα να εγκαταλείψουμε τα εκεί γραφεία μας». Ο Φώτος Φωτιάδης την εποχή που φοιτούσε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, λόγω της σχέσης που είχε αναπτύξει και με τον Δημήτρη Λιπέρτη, γνώρισε πολλές σημαντικές προσωπικότητες. Στο σπίτι του Δημήτρη Λιπέρτη ο Φ. Φωτιάδης γνώρισε τον Σίμο Μενάρδο, τον Λοΐζο Φιλίππου, τον Παύλο Ξιούτα, τον Άντη Περνάρη, τον Αθανάσιο Σακελλάριο. Στο Παγκύπριο Γυμνάσιο είχε δασκάλους τον Αδαμάντιο Διαμαντή, τον κηδεμόνα του Κώστα Προυσή. Η πνευματική ελίτ της Κύπρου της εποχής εκείνης ήταν συντροφιά του νεαρού Φώτου, και μια κουβέντα από τον καθένα ήταν αρκετή για παντοτινή πνευματική παρακαταθήκη.

Ο Φώτος Φωτιάδης μού είπε με υπερηφάνεια και συγκίνηση «Τέσσερις άνθρωποι ενδιαφέρθηκαν για την πρόοδό μου και με φρόντισαν ιδιαίτερα, ο Γεώργιος Πούλιας, ο Κώστας Προυσής, ο Δημήτρης Λιπέρτης και ο δάσκαλός μου στην Αγκαστίνα Σοφοκλής Πουλλής από τη Λάπηθο, ένας ακαταπόνητος εκδρομικός που ερχόταν μαζί μας στις πεζοπορίες μας μέχρι τα 100 του χρόνια».

  

Η λεμονάδα του Δημ. Λιπέρτη

Ο Φ. Φωτιάδης μου διηγήθηκε για την προσπάθεια του Δημήτρη Λιπέρτη να ενοικιάσει το σπίτι που σήμερα στεγάζεται η Αχίλλειος Βιβλιοθήκη, που τελικά τα κατάφερε γιατί συγγένεψε, μέσω του Μιχαλάκη Μοδινού, με την ιδιοκτήτρια, «της είπε που λες ο Δημήτρης, όταν πια έκλεισε η υπόθεση του γάμου, ‘Τόσο καιρό κυρά μου, με τον παρά μου μού αρνιόσουν ένα δωμάτιο, τώρα όμως που συγγενέψαμε δεν θα μου το αρνηθείς πιστεύω’ και έτσι κατάφερε να μείνει σε εκείνο το σπίτι μέχρι που πέθανε», και συνέχισε λέγοντάς μου «ο Λιπέρτης αρεσκόταν να κερνάει τους καλεσμένους του τη δική του σπιτική λεμονάδα, και αντί ζάχαρη έβαζε έψιμα που του έστελναν από τη Βάσα. Για κρύο νερό είχε τη δική του παγωνιέρα, όπως έλεγε, από την ‘κουκκουμάρα του, που την άφηνε στο παράθυρο για να κρυώνει». Ο Φώτος Φωτιάδης κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για να αγοραστεί το σπίτι του Δημ. Λιπέρτη και να μην γκρεμιστεί, προτείνοντας μάλιστα επιτακτικά πολλές φορές διάφορες λύσεις για να ξεπεραστούν νομικά και γραφειοκρατικά εμπόδια.

 

 Ο φίλος μου Κώστας Μόντης

«Ευτυχισμένοι τώρα αντάμα/ χειμώνα καλοκαίρι θα περνάμε /
Στης Αφροδίτης τις μεριές και στον Ακάμα /
της Αφροδίτης που όστρακο αν δεν έβρισκε/
θα κολυμπούσε για ναρθεί/ στις γειτονιές αυτές να γεννηθή».

Για το έργο ποίημα στη Φοντάνα Αμορόζα, Κώστας Μόντης

 

Είχα ακούσει για τη σχέση που συνέδεε τον Φώτο Φωτιάδη με τον Κώστα Μόντη, αλλά ήθελα να ακούσω από τον ίδιο το χρονικό της γνωριμίας τους και ο Φ. Φωτιάδης, με το εντυπωσιακό του θυμητικό ξεκίνησε να μου διηγείται «Ο Κώστας ήρθε στο γραφείο μου στα τέλη του 1942, τον είχε στείλει ο φίλος μου Γιώργος Καμιντζής από τη Μόρφου, ο οποίος με προμήθευε τα περίφημα μορφίτικα φασόλια. Με τις καλές συστάσεις του Γιώργου ήμουν σίγουρος ότι το άτομο που μου σύστηνε ήταν αξιόλογο. Σύντομα με τον Κώστα Μόντη αναπτύξαμε μεγάλη φιλία που διήρκησε μέχρι τον θάνατό του. Μάλιστα, ο Μόντης είχε αγαπήσει και το μεγάλο μου σχέδιο στη Φοντάνα Αμορόζα, που όταν άκουσε σε κάποια συνέντευξή μου να το παρομοιάζουν ως ‘έργο-ποίημα’ μου έστειλε την επομένη το πρωί χειρόγραφο ποίημα. Τον Κώστας Μόντη, αν και δεν γνώριζε τα εμπορικά πράγματα, πολύ συχνά τον συμβουλευόμουν, γιατί πίστευα στην ορθή κρίση του. Ήταν μια αγαπημένη φιλία και θεώρησα χρέος μου να χρηματοδοτήσω τη φιλοτέχνηση προτομής του, από τον σπουδαίο γλύπτη μας Γιώργο Μαυρογένη».

 

Ο δάσκαλος Φωτιάδης

Ο Φώτος Φωτιάδης ήταν και πνευματική μνήμη αυτού του τόπου. Ως καθηγητής σχολείων μέσης παιδείας, αρχικά στο ιδιωτικό ελληνο-αγγλικό English High School Αμμοχώστου, με μισθό 4 λίρες τον μήνα για 10 μήνες και αργότερα δίδαξε στο Γυμνάσιο Λευκονοίκου. Ξεκίνησε, λοιπόν, ως καθηγητής αρχαίων και νέων ελληνικών, ιστορίας, αγγλικών αλλά και γυμναστικής. Μπορεί ο οξυδερκής Φωτιάδης να πήρε πολλά από τη διδασκαλία, αλλά ο ανήσυχος χαρακτήρας του ζητούσε περισσότερα. Έτσι, μεθοδικά και αρπάζοντας ευκαιρίες δημιούργησε αυτό που σήμερα όλοι γνωρίζουμε, τον Όμιλο Επιχειρήσεων «Φώτος Φωτιάδης». Ο πατέρας του Ιάκωβος από έναν τζισβέ και ο υιός Φώτος με 66 λίρες των οικονομιών δεν ξέχασαν ποτέ από πού ξεκίνησαν, και όπως μου είπε κλείνοντας την πολύωρη κουβέντα μας «τα χρήματα για εμένα είναι απλώς το μέσον για να υλοποιήσω καλούς στόχους» και πολλούς από αυτούς τους στόχους τους πέτυχε και μάλιστα διάπρεψε πρώτα ως άνθρωπος και μετά ως επιχειρηματίας.

 

Πολιτιστικό Ίδρυμα «Φώτος Φωτιάδης»

Η «Carlsberg Κύπρου» και το Συγκρότημα Εταιρειών Φώτος Φωτιάδης ίδρυσαν το 1994 το Κοινωφελές, Επιστημονικό και Πολιτιστικό Ίδρυμα «Φώτος Φωτιάδης». Το Κοινωφελές, Επιστημονικό και Πολιτιστικό Ίδρυμα «Φώτος Φωτιάδης» δραστηριοποιείται σε διάφορους τομείς, δείχνοντας έμπρακτα την πίστη και την αγάπη της οικογένειας του Φώτου Φωτιάδη για τον τόπο. Από το Ίδρυμα παραχωρούνται υποτροφίες, υποστηρίζονται φιλανθρωπικά, πολιτιστικά, εκπαιδευτικά, αθλητικά σωματεία. Πραγματοποιούνται επίσης δράσεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Με πρωτοβουλία του και δαπάνη του Ιδρύματος Φωτιάδη έχουν φιλοτεχνηθεί οι προτομές των Παύλου Ξιούτα, Νέαρχου Κληρίδη, Μάριου Τόκα, Κώστα Μόντη, Βασίλη Μιχαηλίδη, Δημήτρη Λιπέρτη, Παύλου Λιασίδη, αλλά και της Αλίκης Βουγιουκλάκη. Συνεισφέρει στην έκδοση διαφόρων βιβλίων και πρωτοστατεί σε ενέργειες για τη προαγωγή της εθνικής μας οικονομίας διεθνώς. Ένα από τα πρώτα έργα του Ιδρύματος ήταν η δημιουργία του Κυπριακού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, στους κήπους της Carlsberg, λίγο έξω από τη Λευκωσία, που εγκαινιάστηκε το 1996 από τον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκο Κληρίδη. 

 

Οι φωτογραφίες του αφιερώματος προέρχονται από το Αρχείο του Φ. Φωτιάδη.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Πρόσωπα: Τελευταία Ενημέρωση