Του Ανδρέα Ανδρέου
Πολλά δόθηκαν από κυβερνητικής πλευράς τα τελευταία πέντε χρόνια για να επανεκκινήσει η οικονομία. Κάποια μέτρα έπιασαν τόπο και βλέπουμε την οικονομία να μεγεθύνεται, τους δημοσιονομικούς δείκτες να βελτιώνονται και την ανεργία να μειώνεται. Άλλα μέτρα ήταν πιο ουδέτερα ή δεν είχαν τόση επιτυχία όση αναμενόταν και θα πρέπει να βελτιωθούν, αλλά η γενική οικονομική εικόνα – κατά τον αντικειμενικό κριτή – είναι θετική.
Αν η θέση είναι κατά πόσο τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι καλύτερα, η αντικειμενική απάντηση είναι πως σαφώς και μπορούν να είναι καλύτερα και προσωπικά πιστεύω πως είμαστε ακριβώς σε αυτό το σημείο. Το σημείο που μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα να είναι πολύ καλύτερα για πολλά χρόνια ακόμα. Εγώ είμαι από αυτούς που βλέπουν τα τελευταία 3-4 χρόνια ως τα χρόνια που έπρεπε να γίνουν τέτοιες κινήσεις και να ληφθούν τέτοια μέτρα που να βοηθούσαν το αυτοκίνητο που ονομαζόταν οικονομία να ξεκολλήσει από τον βάλτο στον οποίο είχε μπει μετά από αμελέστατη οδήγηση. Έστω να ξεκολλήσει επειδή ήμουν σίγουρος πως μετά θα μπορούσε να πάρει μπρος. Όπως και πήρε. Το αν στην προσπάθεια να το ξεκολλήσουμε λασπώσαμε τα ρούχα μας ή αν προκαλέσαμε ζημιά σε διάφορα μέρη του κατά την ώρα που διενεργούσαμε την προσπάθεια ήταν δευτερεύον επειδή πρωτεύον ήταν να βγει από τον βάλτο.
Το θέμα είναι από εδώ και μπρος σε τι πορεία θα το οδηγήσουμε. Και αυτό πρέπει να το δούμε προσεκτικά, αλλά και γρήγορα επειδή ο χρόνος δεν μας παίρνει. Κατ’ αρχήν από προχθές έχουμε ένα συρρικνωμένο τραπεζικό τομέα. Μπορεί να είναι σε πιο υγιή βάση αλλά δεν παύει να είναι μικρότερος. Έχουμε πιο μεγάλες τράπεζες μεν, αλλά επικίνδυνα πιο μικρές σε αριθμό δε και ο κίνδυνος δημιουργίας ολιγοπωλίων επικρέμεται πάνω από το κεφάλι μας. Ως απλοί πολίτες απλά ελπίζουμε και ευχόμαστε πως οι εποπτικές αρχές θα διενεργούν αποτελεσματικό έλεγχο έτσι ώστε το υγιές του συστήματος να μην είναι μόνο με το βλέμμα στραμμένο προς τις τράπεζες, αλλά και προς τους καταναλωτές/ καταθέτες/ δανειολήπτες. Επίσης ευχόμαστε στην πορεία του χρόνου να ωριμάσουν οι συνθήκες για αύξηση του ανταγωνισμού με πολυάριθμες μικρές και ευέλικτες τράπεζες.
Κατά δεύτερον, δεν είναι μόνο ο τομέας της Παιδείας και της Υγείας που χρειάζονται εξορθολογισμό. Είναι ολόκληρο το κράτος. Το μοντέλο του κράτους που αναπτύξαμε μας έφερε ώς εδώ και είδαμε πού κατέληξε. Και όλα αυτά επειδή επί σειρά δεκαετιών και διαδοχικών κυβερνήσεων, η πελατειακή σχέση πολιτικών κομμάτων – οργανωμένων συνόλων – συντεχνιών – κράτους – πολιτών δημιούργησε άπειρες αγκυλώσεις που πνίγουν τελικά όλους και όλα. Κατά τρίτον, ο πιο πάνω περιγραφόμενος φαύλος κύκλος ως αποτέλεσμα της πελατειακής σχέσης των παραγόντων, δεν έχει καμία ελπίδα να διαρρηχθεί και να τερματιστεί αν δεν καταλάβουν οι παράγοντες αυτοί και ιδιαίτερα τα πολιτικά κόμματα, πως αν κατ’ ευχή διαρρηχθεί και τερματιστεί, το πολιτικό όφελος δεν θα περιοριστεί στους νυν κυβερνώντες, αλλά θα επεκταθεί και προς όλους τους επόμενους κυβερνώντες. Πρώτιστα όμως θα βελτιώσει τη ζωή όλων μας και θα θέσει γερές βάσης ευμάρειας σε βάθος χρόνου. Ένα κράτος που λειτουργεί με σωστές δομές, τυγχάνει του σεβασμού όλων, τόσο εντός της χώρας όσο και εκτός της χώρας. Και το κράτος μας έχει πολλά να ελπίζει μιας και ακόμα το σεβασμό των ιδίων του των πολιτών πολλές φορές δεν τον έχει. Αυτό το αόριστο και πολλές φορές αόρατο «σύστημα» που όλοι επικαλούμαστε, πρέπει επιτέλους να αλλάξει. Αν τα πολιτικά κόμματα, η κυβέρνηση, τα οργανωμένα σύνολα και φορείς καθίσουν εποικοδομητικά γύρω από ένα τραπέζι με πραγματική θέληση να βρουν πραγματικές και λειτουργικές λύσεις και διεξόδους από τις αγκυλώσεις, τότε θα είναι η καλύτερη υπηρεσία που μπορούν να προσφέρουν στον τόπο τους. Κατά τέταρτον, ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να σταματήσει να είναι της «αρπακτής». Χωρίς να μέμφομαι ολόκληρο τον ιδιωτικό τομέα, ας αναλογιστούν διάφοροι φορείς επαγγελμάτων για το επιχειρηματικό μοντέλο που εφάρμοζαν τα τελευταία τριάντα χρόνια και ας κάνουν μιαν αυτοκριτική. Για κάποιους σε προσωπικό επίπεδο μπορεί να λειτούργησε άψογα. Ναι, αλλά σε συλλογικό επίπεδο η ίδια ενασχόληση να φέσωσε την οικονομία κάτι δισ., να δυσφήμησε την Κύπρο διεθνώς, σε βαθμό που ο αγώνας να καθαρίσουμε το όνομά της να φαντάζει άνισος και αδυσώπητος. Και το ζωνάρι πιάνει πολλές κατηγορίες: δικηγόρους, λογιστές, τραπεζίτες, γιατρούς, εκτιμητές, κτηματομεσίτες, developers κ.λπ.
Κατά πέμπτον, εστιάζω στη νέα οικοδομική ανάπτυξη. Το μοντέλο του «πουλώ σε ξένους δίνοντάς τους το κόκκαλο του διαβατηρίου», δεν μπορεί να αποτελεί βάση για συνέχεια.
Ήταν καλό στο να ξεκολλήσει η συγκεκριμένη βιομηχανία, αλλά ώς εκεί. Πρέπει άμεσα να εξορθολογιστεί όμως και αυτή. Ήδη παίζουμε σε διεθνές επίπεδο με άσχημο τρόπο, ότι δηλαδή πουλάμε διαβατήρια σε άτομα αμφιβόλου ηθικής για να πιάνουμε χρήματα. Αλλά το τι πιστεύουν οι Βρυξέλλες για εμένα είναι δευτερεύον προς το παρόν επειδή αν εστιάζουν μόνο σε εμάς, τότε εθελοτυφλούν εφόσον πολλές είναι οι χώρες και μάλιστα εντός Ε.Ε. που έχουν παρόμοια προγράμματα πολιτογραφήσεων μέσω επενδύσεων. Πρέπει να μπει όμως ένα φρένο επειδή η αλόγιστη αδειοδότηση ψηλών κτηρίων ή/ και μεγάλων αναπτύξεων δημιουργεί άτακτη ανάπτυξη με επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην πολεοδόμηση και στην καθημερινότητα των πολιτών. Επηρεάζει καθαρά από σπόντα την υπόλοιπη κτηματαγορά με αποτέλεσμα οι τιμές και τα ενοίκια να εκτινάσσονται στα ύψη και να είναι εκτός οικονομικής εμβέλειας των ντόπιων χρηστών. Επιπλέον, από ένα σημείο και μετά, παρατηρούμε συγκέντρωση πλούτου σε μεμονωμένα άτομα με μεγάλες αμφιβολίες κατά πόσον αν ένα λογικό έστω ποσοστό κεφαλαίων επανεντάσσεται στην οικονομία για να πριμοδοτήσει περαιτέρω πραγματική ανάπτυξη. Θα πρέπει, λοιπόν, να εξευρεθούν οι τρόποι έτσι ώστε από εδώ και μπρος να υπάρχει πραγματική μεγέθυνση της οικονομίας που να έχει εύρος και βάθος και να τη βιώνει και ο τελευταίος πολίτης.
