Στη δύση της ζωής του

Τον βρήκα να κάθεται στην ίδια πολυθρόνα. Εκείνη την κόκκινη, που την έχει τοποθετημένη απέναντι από την τηλεόραση. Κάπνιζε την πίπα του, ενώ στο τραπεζάκι δίπλα του είχε καμιά δεκαριά άδειους αναπτήρες. Στην τηλεόραση έπαιζε μία παλιά ελληνική ταινία. «Γιατί δεν βάζεις καμιά ενημερωτική εκπομπή να δούμε τους υποψηφίους;» του λέω, εκείνος δεν απαντάει, σπάνια μιλάει πια για την επικαιρότητα, κάποτε έγραφε γι’ αυτήν καθημερινά, κάποτε η υπογραφή του ήταν σημείο αναφοράς της σοβαρής πολιτικής δημοσιογραφίας. «Τις προάλλες έψαχνα τις παλιές εφημερίδες» του λέω, εκείνος συνεχίζει να μην ανταποκρίνεται, «βρήκα τις συνεντεύξεις που έκανες στον Ντενκτάς, το 1968, θες να στις φέρω;» ρωτάω, «να τις έχεις φυλαγμένες», «όχι» μου απαντάει, «δεν χρειάζεται» και δεν ξέρω τι ακριβώς εννοεί, δεν ξέρω δηλαδή σε τι πια βρίσκει κάποια χρησιμότητα. «Γιατί δεν γράφεις;» του λένε συχνά φίλοι και παλιοί του αναγνώστες. «Κουράστηκα» απαντά, αλλά δεν είναι αυτή η αλήθεια. Η αλήθεια είναι πως το βρίσκει μάταιο και παρότι δεν το ομολογεί το αναγνωρίζω στο βλέμμα του κάθε φορά που προσπαθώ να τον προκαλέσω σε πολιτική συζήτηση. Δεν λέει καν την άποψή του, με παρατηρεί με ένα ύφος το οποίο δεν προδίδει αδιαφορία, ούτε και παραίτηση, αλλά αποστροφή.

Μία ζωή μόνο για πολιτικά μιλούσε, ακόμα κι αν η συζήτηση δεν είχε να κάνει, εκείνος έβρισκε τον τρόπο να γυρίσει την κουβέντα στην πολιτική, σε βαθμό που κάποιες φορές καταντούσε κουραστικό. Δεν το έκανε από εμμονή, αλλά από ρομαντική, θα έλεγα, πεποίθηση πως αυτός ο τόπος αξίζει περισσότερα. Κάποτε έγραφε τις ομιλίες πολιτικών αρχηγών. Κάποτε ήταν αναμεμειγμένος ενεργά στο κόμμα. Κάποτε ύψωνε τον τόνο της φωνής του και γινόταν αντιπαθής για τις πολιτικές του τοποθετήσεις. Και τώρα; Κάθεται στην κόκκινη πολυθρόνα και αποφεύγει την επικαιρότητα. Στη δύση της ζωής του δεν έχει πια τη διάθεση να δίνει ελαφρυντικά, ούτε και να ανέχεται την «αμορφωσιά», όπως την αποκαλεί των πλείστων πολιτικών μας. Στη δύση της ζωής του προτιμά να θυμάται και να απαγγέλλει φωναχτά τους στίχους του Μόντη και να αφηγείται τους περιπάτους του με τον Διαμαντή στον περίβολο της Αγίας Παρασκευής. Και όταν του τελειώνουν οι στίχοι και οι νοεροί περίπατοι, προτιμά τη σιωπή, μία βαριά σιωπή, μία σιωπή σαν βαρίδι δεμένο στα γερασμένα του πόδια και υπαίτια, υποθέτω, της βραδυκινησίας του. «Γιατί φτάσαμε σ’ αυτή την κατάντια;» τον ρωτάω όχι τόσο γιατί προσδοκώ σε μία απάντηση, όσο γιατί θέλω να μάθω ποιες διαψεύσεις τον βαραίνουν προσωπικά.

Εκείνος, ωστόσο, επιλέγει και πάλι τη σιωπή, υποδεικνύοντάς μου πως μόνο όταν φτάσω στην ηλικία του θα μπορέσω ίσως να κατανοήσω τι πάει να πει να μην έχεις ούτε τον χώρο ούτε τον χρόνο να ανέχεσαι την πολιτική υποκρισία ως συστατικό της πολιτικής πρακτικής και εν τέλει της ιστορίας μας. Στη δύση της ζωής του, δεν υπάρχει κανένας από όλους αυτούς που στρογγυλοκάθονται στις επικαιρικές εκπομπές, προασπίζοντας το κόμμα και την υποψηφιότητά τους, που να τον πείσει πως αξίζει τον κόπο να σηκωθεί από την κόκκινη πολυθρόνα. Γιατί έχει ζήσει πολλά και έχει κατανοήσει άλλα τόσα, τα οποία δεν του επιτρέπουν να δίνει ελαφρυντικά στην απουσία της ηθικής και στη συγκάλυψη της πολιτικής ανηθικότητας. «Θα πας να ψηφίσεις;» τον ρώτησα. «Ούτε με απειλή περιστρόφου» μου απάντησε και σιώπησε ξανά. Και αυτή η δήλωση αποχής, όταν προέρχεται από έναν άνθρωπο, ο οποίος βρίσκεται στη δύση της ζωής του και ο οποίος για όλη του τη ζωή ήλπιζε πως θα καταφέρναμε κάποτε να φανούμε αντάξιοι των στίχων του Μόντη, δεν μεταφράζεται σαν μία οποιαδήποτε αποχή. Μεταφράζεται σαν ενοχή. Μία ενοχή που βαραίνει όλους τους πολιτικούς, που αγνοούν πως είναι υπόλογοι απέναντι σε ανθρώπους, που βρίσκονται στη δύση της ζωής τους. Και οι οποίοι δεν έχουν πλέον τον χρόνο να ανεχτούν οποιοδήποτε τους κοροϊδεύει την ίδια τη ζωή.