Του Γιάννη Ιωάννου
«Οι παίκτες αρνησικυρίας (veto players) που υποβάλλουν σε άλλους παίκτες προτάσεις με χαρακτήρα τελεσίγραφου, προτάσεις δηλαδή που πρέπει να γίνουν δεκτές ως έχουν ή να απορριφθούν, έχουν σημαντικό έλεγχο πάνω στις πολιτικές που έρχονται να αντικαταστήσουν το status quo. Οι παίκτες αυτοί χαρακτηρίζονται δρώντες που επηρεάζουν την ατζέντα (agenda setting)». Με αυτήν του την πρόταση ο ακαδημαϊκός Γιώργος Τσεμπελής, στο κλασικό του πλέον εγχειρίδιο «Παίκτες Αρνησικυρίας», εξετάζοντας την τυπολογία και τη σταθερότητα των πολιτικών συστημάτων, μας εξηγεί πως παρά το δικαίωμα του βέτο (θεσμικά ή πολιτικά) ενός παίκτη / δρώντος, εξ ορισμού κάθε μονοπρόσωπο ή συλλογικό υποκείμενο είναι κι αυτό παίκτης αρνησικυρίας. Στη συλλογική λήψη αποφάσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου στο Συμβούλιο οι αποφάσεις λαμβάνονται στη βάση της διαβούλευσης, με ειδική πλειοψηφία ή, σε ειδικές περιπτώσεις, με ενισχυμένη ειδική πλειοψηφία, ο κανόνας του κ. Τσεμπελή ισχύει απόλυτα.
Η saga με τις κυρώσεις στην Τουρκία, αρχικά για τις έκνομες ενέργειές της στην κυπριακή ΑΟΖ κι ακολούθως για το ζήτημα των Βαρωσίων, αποτέλεσε ένα αντικείμενο που έτυχε επιλεκτικής χρήσης για εσωτερική, στην κυπριακή κοινή γνώμη, κατανάλωση. Αποτέλεσε μάλιστα μόνιμη αναφορά του υπουργού Εξωτερικών, κ. Ν. Χριστοδουλίδη, ο οποίος τόσο σε συνέντευξή του στον «Φ» (11.10.2020) όσο και σε δημόσιες παρεμβάσεις του στα ΜΜΕ (π.χ. ανάλυση στον «Φ» στις 03.01.2021) τόνιζε το πόσο ισχυρό εργαλείο για την Κ.Δ. αποτελούν οι κυρώσεις της Ε.Ε. Η εντύπωση που ο κόσμος αποκόμιζε από το πώς, πολύ φιλότιμα και με σκληρή δουλειά, η Κ.Δ. προωθούσε το ζήτημα της επιβολής κυρώσεων ήταν πως η Τουρκία θα υποστεί ισχυρό πολιτικό και οικονομικό κόστος, επειδή αποφάσισε να διανοίξει το Βαρώσι ή γιατί τρύπησε, έκνομα, στο αδειοδοτημένο τεμάχιο «6». Πως οι Βρυξέλλες θα έκοβαν προενταξιακά κονδύλια και θα έφτιαχναν μια τεράστια λίστα με άτομα ενδιαφέροντος που θα αντιμετώπιζαν κυρώσεις. Φυσικά, η διασύνδεση των όσων συνέβησαν στην Ανατολική Μεσόγειο με την κρίση στη Λευκορωσία αποτέλεσε μεν μια αντίδραση veto player εκ μέρους της Λευκωσίας, η κρίση ωστόσο αρχικά στο εσωτερικό του Μινσκ και στην συνέχεια σε σχέση με την προσφυγική κρίση στα λευκορωσο-πολωνικά σύνορα κατέδειξε πως και σε εκείνο το επίπεδο, η Λευκωσία δεν κατόρθωσε να αποκομίσει σημαντικά οφέλη.
Τι πηγαίνει λάθος ωστόσο, κάθε φορά, πέραν του πήχη που συχνά τοποθετείται, για σκοπούς εσωτερικής κατανάλωσης, σε δυσθεώρητα ύψη ως προς το επιδιωκόμενο στρατηγικό αποτέλεσμα σε σχέση με την Τουρκία; Είναι η Ε.Ε. τόσο σκληρή μαζί μας και τόσο υπέρ της Τουρκίας; Είναι μόνον το πλέγμα συμφερόντων των μεγάλων χωρών (Γερμανία κτλ.) εντός της Ευρώπης που εξουδετερώνει τα δίκαια (και δίκια) αιτήματα της Κύπρου; Είναι το προσφυγικό; H απάντηση είναι πως σε μια πρώτη ανάγνωση, είναι όλα αυτά μαζί. Ένας συνδυασμός των ως άνω. Ωστόσο, η απάντηση αυτή είναι, εξ ορισμού, ετεροπροσδιοριστική και αφορά πάγια αποκρυσταλλωμένες πραγματικότητες που κάθε γνώστης των ευρωτουρκικών και της παρέμβασης, σε αυτά, της Κύπρου γνωρίζει και λαμβάνει υπόψη του το αφετηριακό στάδιο της στρατηγικής του. Και το ζητούμενο εδώ είναι απλό: Η Τουρκία παραβίασε τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κ.Δ. επί της ΑΟΖ της και ισχυρά ψηφίσματα του Σ.Α. του ΟΗΕ στο Βαρώσι. Πώς την κάνεις να πληρώσει; Για να απαντήσει κανείς με πληρότητα σε όλα τα ερωτήματα που προκύπτουν πρέπει να αντιληφθεί και πού εμείς κάνουμε λάθος. Και να το πράξει αναστοχαστικά.
Το πρώτο επίπεδο εδράζεται στην αξιοπιστία. Στο Κυπριακό η τάση που επικρατεί και είναι σύνηθης στην αντίληψη του μέσου Ευρωπαίου εταίρου μας είναι πως μας διακρίνει αναξιοπιστία. Λίγο οι Ρώσοι, λίγο τα σκάνδαλα, λίγο η περίοδος μετά το 2004 και το πάγωμα των κεφαλαίων της τουρκικής ενταξιακής πορείας, λίγο η λογική διασύνδεσης όλων των ζητημάτων με αναγωγή των πάντων στο Κυπριακό δείχνει να έχει παγιώσει την αντίληψη ότι ή κάτι δεν θέλουμε ή απλώς δεν μας ενδιαφέρει, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τίποτα πέραν του Κυπριακού. Το δεύτερο επίπεδο εδράζεται στην πειθώ. Και για να πείσεις κάποιον για τον αναθεωρητισμό και τη διπλωματική των κανονιοφόρων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο χρειάζεται αξιοπιστία. Το τρίτο επίπεδο είναι φυσικά το signalling. Και για να στείλεις το μήνυμα στις Βρυξέλλες ότι στο Κυπριακό, το πρόβλημα είναι όντως η κατοχική Τουρκία χρειάζεται να εμπλέξεις τους Τουρκοκύπριους. Ακριβώς γιατί οι Ευρωπαίοι εταίροι σου βλέπουν ακόμη και το ζήτημα των φυσικών πόρων ως πτυχή της εξίσωσης που λέγεται διευθέτηση του Κυπριακού. Όταν σε δύο χρόνια πανδημίας ελάχιστα συνεργάστηκες με τους Τ/κ σε θέματα αντιμετώπισής της κι όταν ακόμη και με αυτόν τον εγκάθετο της Άγκυρας τον Τατάρ μπήκες σε μια διαδικασία πόλωσης σε σχέση με την αφαίρεση των διαβατηρίων, συγγνώμη, αλλά δεν θα πείσεις τον Ισπανό και Ολλανδό εταίρο σου για το πόσο bully είναι η Τουρκία όταν τρυπά στην ΑΟΖ σου.
Αν θες να γίνεις veto player, τρόπος υπάρχει. Αρκεί να μη στοχεύεις στην εσωτερική κατανάλωση. Και να θες να βρεις το δίκιο σου, πέραν της μικροπολιτικής.
Twitter: @JohnPikpas
