Του Γιάννη Ιωάννου
Ο Τζον Ρολς (1921-2002), στον πυρήνα του συγγραφικού του έργου, κατόρθωσε μεταπολεμικά να ξαναθέσει στον πυρήνα της πολιτικής και φιλοσοφικής σκέψης την ιδέα του ότι ο φιλελευθερισμός θα μπορούσε να συμφιλιωθεί τόσο με την πολιτική και οικονομική ισότητα όσο και με την πολιτισμική και θρησκευτική ποικιλομορφία. Αυτό που πέτυχε συνδέεται δηλαδή με τον τρόπο που ο φιλελευθερισμός, ως ρεύμα σκέψης, αντίληψη και πολιτική πρακτική, δεν αντιτίθεται στην αδικία και αναζητεί τόσο το δίκαιο –όπως ορίζεται από τον θεμελιωμένο νομικό πολιτισμό στη Δύση– όσο και το «δίκιο» ως διαχρονικό και πανανθρώπινο αίσθημα και βίωμα.
Την περασμένη εβδομάδα η επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στη Κύπρο ήταν μια ευχάριστη έκπληξη ως προς τον αέρα φιλελευθερισμού που φύσηξε, σε αυτή τη γωνία του κόσμου, σε σχέση με τα όσα κατ’ επίφασιν φιλελεύθερα βιώνουμε στο νησί τόσο σε επίπεδο σκέψης, όσο και σε επίπεδο πολιτικών πρακτικών, από αυτούς που κατ’ επίφασιν βαφτίζονται ή αυτοαποκαλούνται φιλελεύθεροι. Και δεν είναι το Φιατάκι ή οι πρόσφυγες που πήρε ο Πάπας μαζί του, αλλά η ουσία των λόγων του, δεδομένης της θρησκευτικής του ιδιότητας. Όπως και ο Ρολς, ο Πάπας στον πυρήνα των ομιλιών του, στην Κύπρο, παρέθεσε ένα σπουδαίο κεφάλαιο σκέψης: Μίλησε για τη δίκαιη κοινωνία που ως τέτοια πρέπει να εξουδετερώνει τα αποτελέσματα (επιπτώσεις) τυχαίων γεγονότων στις προοπτικές της ζωής των ανθρώπων. Και προφανώς, ο αφρικανικής καταγωγής πρόσφυγας στην Ευρώπη δεν επέλεξε να γεννηθεί και να μεγαλώσει σε μια χώρα με λιμό, πολέμους ή έλλειψη νερού. Ούτε ο Σύρος γνώριζε ότι το 2011 η χώρα του θα βυθιστεί στο χάος ενός φοβερού εμφύλιου πολέμου. Ο Πάπας Φραγκίσκος απέδειξε πως ακόμη και στο επίπεδο της θρησκευτικής προβολής (πίστης, δογματικής, ηγεσίας) υπάρχει περιθώριο για ορθολογιστική σκέψη, φιλελευθερισμό, λόγο και δράση. Αποδεικνύοντας πως το πραγματικό διακύβευμα, είτε είσαι κοσμικός, είτε είσαι θρησκευόμενος, είναι μια δικαιότερη κοινωνία. Μια κοινωνία ακριβοδίκαιη όπως ο Ρολς την έθεσε στο μνημειώδες έργο του «Δικαιοσύνη ως ακριβοδικία: Μια αναδιατύπωση».
Στη Κύπρο, η επίσκεψη του Πάπα επικεντρώθηκε στην κάλυψη των lifestyle προεκτάσεών της και όχι στην ουσία του μηνύματός του. Πέραν των γραφικών που μαζεύτηκαν στο ΓΣΠ και που είδαν στον Ποντίφικα τον αιρετικό εχθρό της Ορθοδοξίας και αυτόν που... κατέλυσε την Κωνσταντινούπολη το 1204 ή αυτών που είδαν τον ταπεινό θρησκευτικό ηγέτη με το Φίατ έναντι των πανάκριβων λιμουζινών των Κύπριων αρχιεπισκόπων, η συζήτηση δεν περιστράφηκε σε μια αναστοχαστική διαδικασία σε σχέση με το μήνυμά του. Και μεταξύ άλλων ο Πάπας Φραγκίσκος επικεντρώθηκε στο εξής: «Η οδός προς την ειρήνη που θεραπεύει τις συγκρούσεις και αναγεννά την ομορφιά της αδελφοσύνης χαρακτηρίζεται από μια λέξη, τον διάλογο». Μια φράση που συνοψίζει όχι μόνο το μήνυμα όλων των μονοθεϊστικών θρησκειών αλλά και ολόκληρο το πνεύμα του δυτικού πολιτισμού, της φιλοσοφικής και πολιτικής σκέψης. Στην Κύπρο άραγε πόσο συχνά συνδιαλεγόμαστε; Πόση σημασία παίζει στην καθημερινότητά μας ο διάλογος; Με τι όρους γίνεται; Πόσο αποτελεσματικός είναι; Πόσα και ποια είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του; Μιλάμε για την Κύπρο, στην οποία συζητούμε συχνά το εθνικό πρόβλημα για χάρη του διαλόγου και όχι για να βρούμε μια λύση. Ένα αποτέλεσμα.
Ο διάλογος θα μπορούσε να αποτελέσει στην Κύπρο τη λύση για πολλά από τα προβλήματα της καθημερινότητάς μας. Από πάγια προβλήματα της κοινωνίας μέχρι ευαίσθητα ζητήματα που άπτονται της επιβιωσιμότητάς μας, ως κράτος και ως κοινότητα. Υπήρξε ποτέ δημόσιος διάλογος π.χ. για το προσφυγικό; Κόμματα, πολίτες, επιστήμονες, αρμόδιοι φορείς, οι ίδιοι οι πρόσφυγες να κάτσουν για πέντε ημέρες στο ΓΣΠ (σ.σ. που μίλησε ο Πάπας) και να συζητήσουν ανοικτά, οργανωμένα και με το αποτέλεσμα του διαλόγου να έχει παραγάγει κάτι απτό που θα... τζυλήσει τα πράγματα πιο κάτω. Συζητήσαμε για την πανδημία και τον εμβολιασμό; Την άμυνα; Την εξωτερική πολιτική; Και δεν μιλώ για έναν υπουργό σε τηλεοπτικό πάνελ ή έναν υπουργό με οργανώσεις (κομματικών) νεολαιών που θα μιλάνε πιο ξύλινα και από το ξύλο. Για ανοικτό, άμεσο διάλογο επί σημαντικών ζητημάτων που μας απασχολούν. Με κανόνες, οργάνωση, θεσμοθέτηση και random μαζική συμμετοχή. Να χτυπήσεις δηλαδή το «πέπλο άγνοιας», που έλεγε ο Τζον Ρολς με αυτό που όριζε ως την «αρχή της διαφοράς». Ο διάλογος δεν λύνει μόνον τα προβλήματα. Δημιουργεί ίσες ευκαιρίες για όλους στην ανάληψη καθηκόντων και θέσεων.
Κλείνοντας, ο Πάπας Φραγκίσκος ανέδειξε τη γύμνια μας, ως προς τη σκέψη και την ποιότητα του φιλελευθερισμού που εκφράζεται στην Κύπρο ακόμη και από αυτούς που προσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι ή wannabe τέτοιοι. Η σκέψη μας παραμένει, ενίοτε, σε επίπεδο άμαξας. Καλό θα ήταν, γι’ αρχή, να την κάνουμε να τρέχει σαν Φιατάκι. Ως τη λιμουζίνα, έχουμε απόσταση να διανύσουμε.
Twitter: @JohnPikpas
