Του Κώστα Ιορδανίδη
Είμαστε οι Ελληνες, ενδεχομένως, το μόνο έθνος επί γης που εορτάζει τις επετείους των εξεγέρσεων και όχι τη θετική κατάληξη ενός αγώνα στον οποίο εμπλεκόμεθα. Τιμούμε την έναρξη της Επαναστάσεως της 25ης Μαρτίου 1821, εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας, αλλά ουδείς θυμάται την ημερομηνία ανακηρύξεως της ανεξαρτησίας της Ελλάδος. Ισως διότι το αποτέλεσμα υπήρξε υποδεέστερο των προσδοκιών.
Τιμούμε το «Οχι» που αντέταξε ο Ιωάννης Μεταξάς στο τελεσίγραφο της Ιταλίας την 28η Οκτωβρίου 1940, αλλά περιστασιακή είναι η αναφορά στην ημερομηνία της απελευθερώσεως των Αθηνών και της Ελλάδος. Ίσως διότι μετά την ήττα των Δυνάμεων του Αξονος, εξεδηλώθη η ανταρσία των κομμουνιστών και η χώρα εβυθίσθη σε έναν οικτρό εμφύλιο πόλεμο. Ισως διότι σε κάποια στιγμή αυτοσυνειδησίας εξαίρουμε τις ελάχιστες στιγμές ομοψυχίας του έθνους μας, που επιβιώνει σπαρασσόμενο.
Η Αριστερά σε όλες τις εκφάνσεις της υποστηρίζει ότι το «Οχι» το αντέταξε ο ελληνικός λαός, που εκείνη την ώρα κοιμόταν τον ύπνο του δικαίου. Οι Δημοκράτες Φιλελεύθεροι υποστηρίζουν ότι ο Μεταξάς, απορρίπτοντας το ιταλικό τελεσίγραφο, εξέφραζε το αίσθημα του ελληνικού λαού. Κάπως παράδοξο το γεγονός ότι ένας δικτάτορας, που επί μία τετραετία στέρησε τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του λαού, εξαίφνης, στις τρεις η ώρα μετά τα μεσάνυκτα, εξέφρασε το αίσθημά του. Κάπως ανακόλουθα ακούγονται όλα αυτά.
Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που συνέβη –πέρα από ιδεολογικές εμμονές και αμήχανα τεχνάσματα– ήταν ότι η κραταιά Ιταλική Αυτοκρατορία των σαράντα οκτώ εκατομμυρίων εξύπνησε αιφνιδιαστικώς έναν άνθρωπο και του εζήτησε εντός τριών ωρών την Ελλάδα, και ο άνθρωπος αυτός είπε «Οχι». Τόσο απλά όσο τα περιγράφει ο Γεώργιος Βλάχος, στην «Κ», την εποχή εκείνη.
Αλλά το «Οχι» του Μεταξά θα μπορούσε να ήταν απλώς έκφραση συναισθηματική, εάν στη διάρκεια της τετραετίας δεν είχε δημιουργήσει κράτος. Και εκείνο το κράτος λειτούργησε κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο, και έτσι τελικώς προέκυψε το Επος του ’40, με τον ηρωισμό και τη συμμετοχή όλων των Ελλήνων. Στη διάρκεια της ανεξαρτησίας την Ελλάδα κυβέρνησαν πολιτικοί ευφυείς, και ικανότατοι κάποιοι από αυτούς. Αλλά μόνον ο Μεταξάς δημιούργησε κράτος ικανό να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του πολέμου, την κομμουνιστική ανταρσία αργότερα, και στη συνέχεια τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της χώρας, έως την άνοδο του Γεωργίου Παπανδρέου, οπότε άρχισε η αποδόμησή του για να οδηγηθούμε στην οριστική διάλυσή του σήμερα.
Από την άποψη αυτή, η 28η Οκτωβρίου είναι ίσως ο μεγαλύτερος σταθμός της ελληνικής Ιστορίας. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέτυχε μέγα άθλο κατά την πρώτη του κυβέρνηση και εξασφάλισε την ανόρθωση της χώρας. Ετσι οδηγηθήκαμε από την οικτρή ήττα του 1897 στον θρίαμβο των Βαλκανικών Πολέμων του 191213. Αλλά ο μοιραίος εκείνος πολιτικός ενέσπειρε τον Μεγάλο Διχασμό, με τις συνέπειες που ακόμη υφιστάμεθα.
Η στήλη αυτή θέλησε να τιμήσει σήμερα τον άνθρωπο, ο οποίος –όπως έγραφε ο Γ.Α. Βλάχος– «αφού επί δεκαέξ έτη ηγωνίσθη εναντίον ημών των Ελλήνων εις μάτην διά να χρησιμεύση εις την Ελλάδα, εις μεν τέσσαρα έτη κατώρθωσε να την αναπλάση, εις δε μία ώραν την έσωσεν».
