Του Νίκου Κωνσταντάρα
Πριν από λίγα χρόνια, στη γλώσσα της διπλωματίας «μια ειλικρινής και γόνιμη ανταλλαγή απόψεων» σήμαινε έντονη διαφωνία, στα όρια της ρήξης. Οσοι καταλάβαιναν γνώριζαν ότι η κατάσταση απαιτούσε μεγάλη προσοχή και λεπτούς χειρισμούς· οι εφημερίδες ίσως έδειχναν να ξέρουν κάτι παραπάνω, αλλά, γενικώς, τα πάθη των πολιτών δεν δέχονταν άμεσο ερεθισμό έτσι ώστε η κατάσταση να ξεφεύγει από τα όρια. Σήμερα, πρώτα εγείρονται τα πάθη μέσω των ειδήσεων, των ζωντανών συνδέσεων και των κοινωνικών μέσων και μετά επιχειρούν οι διπλωμάτες και άλλοι κυβερνητικοί παράγοντες να διαχειριστούν την κατάσταση.
Ας δούμε τη φράση «Η εφαρμογή είναι το ζητούμενο, ανόητε», που εκστόμισε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προς τον Αλέξη Τσίπρα, μιλώντας για το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής στην Ελλάδα σε πάνελ στο Νταβός την Πέμπτη. Οπως ορθώς κατάλαβε ο πρωθυπουργός, η φράση βασίζεται σε σλόγκαν της προεκλογικής εκστρατείας του Μπιλ Κλίντον, «It’s the economy, stupid», το οποίο μεταφράζεται ουσιαστικά ως « μεγάλο ζήτημα είναι η οικονομία και μην το ξεχνάτε». Ασφαλώς, προτιμότερο θα ήταν η αλεπού της γερμανικής πολιτικής να είχε σκεφθεί ότι ίσως μια τέτοια φράση θα χανόταν στη μετάφραση από το Νταβός έως την Ελλάδα και να την απέφευγε. Προχθές η εκπρόσωπός του υπογράμμισε ότι ο Σόιμπλε δεν είχε στόχο να προσβάλει κανέναν. Η ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε ότι η φράση δεν ήταν προσβλητική προς τον πρωθυπουργό. Η ζημιά, όμως, είχε γίνει στην Ελλάδα, όπου ο Σόιμπλε παρουσιάζεται συχνά ως ναζί, ως βροκόλακας, ως εχθρός. Δεν βοηθάει, βέβαια, όταν η Welt βάζει τον τίτλο «Κόλαφος για τον κ. Τσίπρα» στο ρεπορτάζ της από το Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ, ενώ η Bild διακηρύττει ότι «Ο Σόιμπλε τα έψαλε στον Τσίπρα». Στην Ελλάδα, οι τίτλοι ήταν αναλόγως θυμωμένοι με τον Γερμανό υπουργό.
Μέσω live streaming, ζωντανών τηλεοπτικών μεταδόσεων, Τwitter και Facebook, οι πολίτες παρακολουθούν γεγονότα τη στιγμή που εξελίσσονται, συμμετέχουν μέσω σχολίων, μεταδίδουν απόψεις πολύ πριν γίνουν κυβερνητικές δηλώσεις, πριν γραφτούν αναλύσεις. Δεν υπάρχει αξιολόγηση για το τι ακριβώς συνέβη και πού αποσκοπεί ο κάθε πρωταγωνιστής. Δεν υπάρχει χρόνος πίσω από κλειστές πόρτες για να εκτονωθεί η ένταση, να διορθωθούν λάθη. Μην ξεχνάμε ότι η έντονη ψυχρότητα μεταξύ των πρώην συμμάχων Τουρκίας και Ισραήλ άρχισε το 2009 σε πάνελ στο Νταβός, όπου ο τότε πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποχώρησε διαμαρτυρόμενος ότι δεν του δόθηκε ίσος χρόνος με τον Ισραηλινό πρόεδρο Σιμόν Πέρες σε έναν διαξιφισμό για τη Γάζα. Ακολούθησε απόπειρα τουρκικού στολίσκου να σπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας και ο θάνατος εννέα Τούρκων όταν τους εμπόδισε βιαίως το ισραηλινό ναυτικό. Μέσα σε λίγα λεπτά εκτροχιάστηκε μια δημόσια συζήτηση, με σοβαρότατες και μακρόχρονες γεωστρατηγικές συνέπειες. Ο Ερντογάν έγινε αμέσως ο πιο προβεβλημένος εκπρόσωπος των Παλαιστινίων, ενώ ψυχράνθηκαν οι σχέσεις του με τον πρώην σύμμαχό του Φετουλάχ Γκιουλέν (ο οποίος ήθελε τη διατήρηση καλών σχέσεων με το Ισραήλ), οδηγώντας στον σημερινό «εμφύλιο» μεταξύ των δύο ανδρών, με βαρύτατες συνέπειες για την Τουρκία.
Πέρα από την ταχύτητα των μέσων, κορυφαίο πρόβλημα είναι η μεταφορά του ακτιβισμού και της αγοραίας συμπεριφοράς από τους δρόμους στις αίθουσες συνομιλιών, στις πολιτικές συγκεντρώσεις και, ασφαλώς, στα πάνελ, με την ψευδαίσθηση της «φιλικής συζήτησης». Τα τελευταία χρόνια, με την ελληνική κρίση, είδαμε προέδρους (όπως ο Νικολά Σαρκοζί με τον Γιώργο Παπανδρέου σε Σύνοδο Κορυφής), πρωθυπουργούς και υπουργούς να συμπεριφέρονται με αγοραίο τρόπο, να μεταδίδουν όσα συμβαίνουν πίσω από κλειστές πόρτες, να προκαλούν πάθη που περιπλέκουν την υπόθεση. Είδαμε πώς η προσπάθεια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να υποχρεώσει τους εταίρους και δανειστές να αλλάξουν πολιτική προκάλεσε ισχυρή αντίδραση, όπου μικρότερες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης συμφωνούσαν ζωηρώς με τη γερμανική πρόταση για μια (δήθεν) προσωρινή έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Κάποιες απ’ αυτές τις χώρες τώρα επιμένουν στην έξοδο της Ελλάδας από τη Ζώνη Σένγκεν. Διαπληκτίζονται με τη Γερμανία, διαφωνώντας με τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης από την Ε.Ε. και, ειδικά στην περίπτωση της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, επιμένοντας ότι έχουν δικαίωμα να υπονομεύουν ευρωπαϊκές αρχές όπως η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και η ελευθερία του Τύπου. Το τέλος της αλληλεγγύης και της κόσμιας συμπεριφοράς παρασύρει τους πάντες και απειλεί όλη την Ε.Ε.
Τώρα που δεν κρύβεται τίποτα κάτω από τον μανδύα της διπλωματίας, το μόνο καλό είναι ότι βλέπουμε τους κινδύνους
