Του Νίκου Κωνσταντάρα
Η βρετανική κυβέρνηση παρέδωσε επισήμως το αίτημα εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ενωση, θέτοντας και το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ε.Ε. σε πορεία προς το άγνωστο – όχι μόνο όσον αφορά τις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά την ίδια τη συνοχή των δύο πλευρών. Οι τέχνες, οι μύθοι, η Ιστορία βρίθουν ανάλογων αποχωρήσεων – από τις ιστορίες και τις ταινίες τρόμου, όπου οι λύκοι, οι serial killer, ή η θανάσιμη μοναξιά κατασπαράζουν όποιον βρεθεί εκτός αγέλης/καλύβας/διαστημόπλοιου, έως τα περιστέρια του Νώε. Αν αναλογιστούμε την τελευταία αναφορά, μένει να δούμε εάν η Βρετανία θα επιστρέψει άπραγη, έχοντας εξαντλήσει τις προσπάθειες να βρει ένα μέλλον πιο φιλόξενο από την κιβωτό της Ε.Ε., ή αν θα επιστρέψει κρατώντας κλαδάκι ελιάς, προτείνοντας μια νέα συλλογική πορεία, ή αν θα εξαφανιστεί.
Η επιτυχία ή αποτυχία του Brexit θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό εάν το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει ενωμένο ή εάν η έξοδος θα προκαλέσει βαθιά ρήγματα, ίσως και την απόσχιση της Σκωτίας και σύνορα μεταξύ Ιρλανδίας και Βορείου Ιρλανδίας. Επίσης, είναι άγνωστο εάν θα ενισχύσει τις φυγόκεντρες δυνάμεις εντός Ε.Ε. ή θα προκαλέσει μεγαλύτερη συσπείρωση των 27 χωρών-μελών. Οι οπαδοί της εξόδου ισχυρίζονταν πριν και μετά από το δημοψήφισμα του Ιουνίου ότι η αποχώρηση θα φέρει μόνο καλά, ενώ όσοι ήθελαν η χώρα να παραμείνει μέρος της Ε.Ε. έβλεπαν αμέτρητα δεινά να ακολουθούν την έξοδο. Οταν, όμως, μιλάμε για ανθρώπινες συμπεριφορές, όπως είναι η πολιτική, και όχι για φυσική και χημεία, ουδείς μπορεί να προβλέψει με σιγουριά τις εξελίξεις.
Στην περίπτωση του Brexit δεν ισχύουν όσα γνωρίζαμε από το παρελθόν, αλλά και η συμπεριφορά των άμεσα ενδιαφερομένων, των πολιτών, μπορεί να αλλάξει στην πορεία. Οι μεγαλοϊδεάτες της αποχώρησης ονειρεύονται μια Βρετανία που θα βασίζεται στα παλιά δίκτυα του εμπορίου με τις πρώην αποικίες της, κυρίαρχη και απελευθερωμένη από τα δεσμά της συμμετοχής της στην Ε.Ε. Οι πρώην αποικίες, όμως, δεν τρέφουν καμία ιδιαίτερη συμπάθεια για την εποχή της αποικιοκρατίας και, ελεύθερες κι αυτές, προτάσσουν τα συμφέροντά τους με τον ίδιο ζήλο που οι Βρετανοί επιδιώκουν τη δική τους προκοπή. Η παλιά σχέση δεν ήταν μεταξύ ίσων, και αυτό θα το καταλάβουν οι απόγονοι της αυτοκρατορίας, που θέτουν σε κίνδυνο τη σχέση τους με το μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο –τις άλλες χώρες της Ε.Ε.– για χάρη μια απατηλής νοσταλγίας μεγαλείου.
Για τους αντιπάλους του Brexit, τα πράγματα είναι εξίσου δύσκολα. Επειδή δεν συμφέρει ούτε τους ίδιους η αποτυχία της χώρας τους, δεν μπορούν να περιμένουν να δικαιωθούν, αλλά θα αναγκαστούν να συμβάλουν στην επιτυχία της εκτός Ε.Ε. πορείας. Σε ένα πολύτιμο άρθρο στον ιστότοπο theconversation.com, όπου γράφουν επιστήμονες από κορυφαία πανεπιστήμια, ο καθηγητής της Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο East Anglia, Στίβεν Τσερτς, σημειώνει ότι υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου οι δρόμοι μεταξύ Βρετανίας και της υπόλοιπης Ευρώπης χώρισαν. «Το σαφέστατο μάθημα είναι ότι... όταν η σχέση με την Ευρώπη ήταν κακή, η μοίρα του μέσου Βρετανού ήταν χειρότερη», γράφει.
Ζούμε σε διαφορετική εποχή, αλλά το άλμα στο κενό πάντα εγκυμονεί απρόβλεπτες συνέπειες.
