Πριν από λίγες εβδομάδες, το αμερικανικό κέντρο στρατηγικών μελετών «Rand», για λογαριασμό του αμερικανικού Πενταγώνου έδωσε στην δημοσιότητα μια νέα έρευνα η οποία εστιάζει στην σύγχρονη τουρκική πραγματικότητα και προτείνει εναλλακτικά μοντέλα συνεργασίας στην αμερικανική πλευρά με την Άγκυρα σε σειρά ζητημάτων και πεδίων.
Η αμερικανική έκθεση ξεχωρίζει για τρεις λόγους. Πρώτον, έρχεται από το ίδιο το αμερικανικό Πεντάγωνο, το οποίο, το τελευταίο διάστημα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα στις σχέσεις του με την Άγκυρα και εστιάζει σε διάφορα εναλλακτικά μοντέλα για τις μελλοντικές σχέσεις με την τουρκική πλευρά. Δεύτερον, πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό έγγραφο της τελευταίας περιόδου, το οποίο δεν αποκλείει κανένα σενάριο, ακόμη και το ενδεχόμενο της απομάκρυνσης της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ. Για αυτόν τον λόγο ζητά από την Ουάσιγκτον να προετοιμαστεί για όλα τα ενδεχόμενα στην Ανατολική Μεσόγειο. Τρίτον, προϊδεάζει τον Αμερικανό στρατιωτικό και αξιωματούχο για τις εξελίξεις που ακολουθούν στην Τουρκία μέχρι την περίοδο των επόμενων προεδρικών εκλογών (2023). Η αντιπολίτευση καταγράφει για πρώτη φορά ανοδική πορεία την στιγμή που το αστέρι του Υπουργού Άμυνας και τέως Επιτελάρχη λάμπει στο τουρκικό πολιτικό προσκήνιο.
Τα προαναφερόμενα τρία στοιχεία της νέας αμερικανικής έκθεσης αποτελούν την φυσική συνέχεια προηγούμενων αναλύσεων και προβλέψεων της αμερικανικής πλευράς, η οποία τα τελευταία χρόνια εστιάζει όλο και περισσότερο στο εγχείρημα της αναθεώρησης της θέσης των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Μέση Ανατολή. Σε μια στιγμή που κορυφώνεται η οικονομική και διπλωματική αναμέτρηση με την Κίνα, η Ουάσιγκτον επιχειρεί να δημιουργήσει ένα νέο μέτωπο στην περιοχή, το οποίο θα στρέφεται κυρίως κατά της Ρωσίας, του Ιράν και των τζιχαντιστών (συντηρητικών κινημάτων που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν). Στην πραγματικότητα, στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, η Ουάσιγκτον βαδίζει στον δρόμο που άνοιξε μετά την λαϊκή εξέγερση στο Ιράν. Το ανατολικότερο τόξο προστασίας της Δύσης οπισθοχωρεί από τα σύνορα του Ιράν προς το Αιγαίο, τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, όπου η νατοϊκή συμμαχία προχωρά στην ανασύνταξη των δυνάμεων.
Το νέο, τονωμένο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την Ελλάδα και την Κύπρο εντάσσεται ακριβώς στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η σύσφιξη των στρατιωτικών σχέσεων ΗΠΑ-Ελλάδας έλαβε χώρα με τις ευλογίες της προηγούμενης κυβέρνησης, η οποία αρχικά έφερε την ψευδαίσθηση ότι εκπροσωπούσε τις ριζοσπαστικές προοδευτικές δυνάμεις του τόπου. Την στιγμή που ο Υπουργός Άμυνας της προηγούμενης κυβέρνησης εμφανιζόταν πρόθυμος να παραχωρήσει σε διάφορα σημεία της χώρας νέες στρατιωτικές βάσεις στις ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον οραματιζόταν μια νέα ενεργειακή και ναυτική συμμαχία στην Α. Μεσόγειο, στην καρδιά της οποίας θα βρίσκεται το Ισραήλ, ο Πρέσβης των ΗΠΑ μετεξελίχθηκε στο αστέρι της αθηναϊκής πολιτικής και διπλωματικής σκηνής. Την ίδια περίοδο, τα κοινά ενεργειακά και οικονομικά συμφέροντα έφεραν κοντά τις ΗΠΑ και με την Κύπρο. Τότε ξεκίνησε η σύσφιξη των σχέσεων στο πεδίο της ενέργειας, στην διπλωματία, στην άμυνα (ένοπλες δυνάμεις, μυστικές υπηρεσίες, συνεργασία για καταπολέμηση εγκλημάτων με διεθνείς διαστάσεις), εξελίξεις που φυσικά που δεν πέρασαν απαρατήρητες σε Μόσχα, Τεχεράνη και Άγκυρα. Όλα αυτά συνέβησαν την ώρα που η τουρκική διπλωματία, παρασυρόμενη πίσω από τυχοδιωκτικού τύπου αναζητήσεις ήρθε σε ρήξη με την Δύση σε διάφορα ζητήματα.
Εν συντομία λοιπόν, το νέο «στρατιωτικό φλερτ» των ΗΠΑ με την Κύπρο, τα αμερικανικά στρατεύματα που φτάνουν στο νησί, τις αμερικανικές πτήσεις και τις ασκήσεις στα ελεύθερα εδάφη του νησιού θα πρέπει να τις εντάξουμε στα ευρύτερα πλαίσια των προαναφερόμενων εξελίξεων και φυσικά να τις αναλύσουμε με ιδιαίτερη ψυχραιμία. Δίχως να κουράσουμε τον αναγνώστη, θα ολοκληρώσουμε την σημερινή ανάλυση μας με μια σύντομη αναφορά σε μια «ψευδαίσθηση» που γίνεται αισθητή την τελευταία περίοδο στην Λευκωσία, κυρίως στους λεγόμενους φιλελεύθερους κύκλους.
Ορισμένοι συμπολίτες, διπλωμάτες και αναλυτές προβάλλουν την άποψη ότι η σύσφιξη των σχέσεων με τις ΗΠΑ σε όλα τα πεδία, η εγκατάσταση αμερικανικών δυνάμεων στα κυπριακά εδάφη είναι εξελίξεις που έρχονται να «τσιμεντώσουν» την ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με την άποψη αυτών των κύκλων, με τις ΗΠΑ να έχουν αναπτύξει στρατηγικής σημασίας στρατιωτική παρουσία στο ανατολικό κομμάτι του νησιού, η Τουρκία, στο άμεσο μέλλον θα κληθεί να είναι ιδιαίτερη προσεκτική στις σχέσεις της με την Λευκωσία.
Ολοκληρώνουμε λοιπόν, το σημερινό μας άρθρο, παραθέτοντας τρεις πρώτες ενστάσεις στην προαναφερόμενη οπτική γωνία. Πρώτον, όπως έχει υπογραμμιστεί παραπάνω, η εντατικοποίηση της παρουσίας του αμερικανικού παράγοντα σε Αιγαίο και Α. Μεσόγειο είναι μια εξέλιξη που εντάσσεται στα πλαίσια της μεγάλης αντιπαράθεσης του νατοϊκού μπλοκ με την Ρωσία, Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν και δυνάμεις που δεν αποδέχονται πλήρως τις νέες κατευθυντήριες γραμμές της Δύσης. Τέτοιου είδους αντιπαραθέσεις πάντα συνοδεύονται από ασύμμετρες απειλές (το ιστορικό έργο του Eric Hobswawm μας διδάσκει πολλά).
Δεύτερον, σε περίπτωση που την επόμενη περίοδο, η ανάπτυξη αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή μας λάβει «ανέλεγκτο» χαρακτήρα, δεν προγραμματιστεί με ψυχραιμία και ιδιαίτερη προσοχή, διεξοδικά και όχι λ.χ. με βάση τα tweets ενός Προέδρου με ιδιόρρυθμο ταπεραμέντο, δεν αποκλείεται το «αίσθημα-απειλή-κίνδυνος της περικύκλωσης-απομόνωσης» που φέρουν μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Τουρκία να λάβει νέες διαστάσεις. Σε Μόσχα και Τουρκία φιλοκυβερνητικοί κύκλοι ήδη αναφέρονται σε «μυστικά εχθρικά σχέδια», τα οποία πρέπει να «απαντηθούν».
Τέλος, κάθε φορά που τίθεται ζήτημα συνεργασίας με τις ΗΠΑ του Ντόναλτ Τραμπ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την πρόσφατη εμπειρία των Κούρδων της Συρίας, οι οποίοι «πόνταραν» στον αμερικανικό παράγοντα, για να χάσουν το Αφρίν, το Ταλ Άμπιαντ και το Ρασουλάϊν μετά από μια ξαφνική μανούβρα ενός απρόβλεπτου Προέδρου.
