Σε λίγες ημέρες ολόκληρη η περιοχή θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια ιστορική εξέλιξη. Ο κουρδικός λαός, ο οποίος εδώ και έναν αιώνα δίνει αγώνα δρόμου για την συνταγματική κατοχύρωση των βασικών δικαιωμάτων του σε τέσσερα διαφορετικά κράτη (Ιράν, Ιράκ, Συρία και Τουρκία), βρίσκεται ένα βήμα πριν την δημιουργία του δικού του, ξεχωριστού κράτους. Πρόκειται για την δεύτερη απόπειρα των Κούρδων κατά τα τελευταία 80 χρόνια. Στην νέα περίοδο, οι Κούρδοι αντιμετωπίζουν μια σειρά μεγάλων προκλήσεων και εμποδίων, ωστόσο διατηρούν την αποφασιστικότητά τους και στρέφουν το βλέμμα του στο μέλλον της ευρύτερης περιοχής.
Υπάρχουν μια σειρά παραμέτρων, τις οποίες καλούμαστε να λάβουμε υπόψη μας καθώς αναλύουμε τις εξελίξεις εν όψει του κρίσιμου δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν, στο βόρειο κομμάτι του Ιράκ, μια ιστορική εξέλιξη, την οποία οι αναγνώστες της Κ θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν λεπτό προς λεπτό, πολυδιάστατα και διεξοδικά.
Η εσωτερική πραγματικότητα του σύγχρονου αυτόνομου Κουρδιστάν, η περιφερειακή συγκυρία, η οπτική γωνία της Άγκυρας και τέλος η διεθνής συγκυρία είναι μερικοί από τους παράγοντες που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στο νέο εγχείρημα του «Σερόκ (Προέδρου)» Μασούτ Μπαρζανί και των συνοδοιπόρων του. Παρακάτω αναφερόμαστε περιληπτικά σε αυτούς τους σημαντικούς παράγοντες.
Η εσωτερική συγκυρία στο αυτόνομο Κουρδιστάν, Οι πολιτικές, κοινωνικές και ταξικές ισορροπίες στο εσωτερικό του αυτόνομου κράτους του Κουρδιστάν είναι ο πρώτος παράγοντας που θα κληθεί να καταγράψει και να αναλύσει ο ιστορικός του μέλλοντος.
Ως γνωστόν, το αυτόνομο Κουρδιστάν το τελευταίο διάστημα βιώνει μια μεγάλη συστημική κρίση. Το κοινοβούλιο του κρατιδίου παρουσιάζει σημάδια διάλυσης, ενώ ο έλεγχος της κεντρικής κυβέρνησης περιορίζεται στο Έρμπιλ και σε κάποια σημεία του βόρειου τμήματος του Ιράκ. Το 2014, το Ισλαμικό Κράτος έφτασε στις πύλες του αυτόνομου Κουρδιστάν και απείλησε την πρωτεύουσά του. Σήμερα, μπορεί η απειλή του Ισλαμικού Κράτους να έχει απομακρυνθεί από τον ορίζοντα, ωστόσο η κεντρική κυβέρνηση καλείται να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις. Αναλυτικά, πρώτον η ομάδα του Ταλαμπανί, το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) και οι φιλοιρανικές δυνάμεις έχουν τον κύριο λόγο στο Σουλεϊμάνιγιε. Δεύτερον το ΡΚΚ ελέγχει συγκεκριμένες περιοχές του Κουρδιστάν, στις οποίες οι πεσμεργκά (η πολιτοφυλακή) δεν έχουν πρόσβαση και τρίτον, η Βαγδάτη απειλεί το Ερμπίλ με το ενδεχόμενο μια ανοιχτής στρατιωτικής αντιπαράθεσης.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, στο εσωτερικό του Κουρδιστάν και συγκεκριμένα στο Ερμπίλ, ο κύκλος του Μπαρζανί έρχεται σε ανοιχτή ρήξη με τις ομάδες της αντιπολίτευσης. Μέσα σε αυτά πλαίσια η αντιπολίτευση, δηλαδή οι φιλοιρανικές ομάδες, το ΡΚΚ και η ομάδα του Ταλαμπανί, η οποία δεν συμφωνεί με τις τελευταίες πρωτοβουλίες της κυβέρνησης και η οποία αμφισβητεί την ηγεσία του Μπαρζανί, ζητά εκλογές. Ο Μπαρζανί από την μεριά του απαντά αναβάλλοντας τις εκλογές και ανοίγοντας το ζήτημα του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν. Την ίδια στιγμή στην αμφισβήτηση που δέχεται ο Μεσούτ Μπαρζανί προστίθενται οι φωνές μεγάλων μερίδων της κουρδικής κοινωνίας, οι οποίες προσδίδοντας έναν ταξικό τόνο στις εξελίξεις, εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τα μυθικά κέρδη που φαίνεται να εξασφάλισε η εν λόγω οικογένεια, αλλά και για τα δεσμά που διατηρεί ο Κούρδος ηγέτης με το Ισραήλ και την Τουρκία.
Και ενώ το αυτόνομο Κουρδιστάν μοιάζει με καζάνι που βράζει, όλες οι χώρες της περιοχής, με εξαίρεση το Ισραήλ, στρέφονται κατά της ηγεσίας του κ. Μπαρζανί και του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία. Πιο συγκεκριμένα, το Ιράκ απειλεί το Κουρδιστάν με το ενδεχόμενο μιας στρατιωτικής επέμβασης, το Ιράν προειδοποιεί με το κλείσιμο των συνόρων μεταξύ Ιράν και Κουρδιστάν, ενώ ηΤουρκία, όπως ήταν άλλωστε αναμενόμενο, προσεγγίζει εχθρικά το νέο εγχείρημα.
Στην περίπτωση της Τουρκίας, θεωρούμε ότι ο αναγνώστης θα πρέπει να μην βιαστεί να καταλήξει σε εύκολα συμπεράσματα. Σε επίπεδο επίσημης πολιτικής-ρητορικής, κανείς δεν πρέπει να αναμένει από το επίσημο τουρκικό κράτος, το οποίο τον τελευταίο έναν αιώνα καταπολεμά το αίτημα της αυτοδιάθεσης των Κούρδων, να αποδεχθεί ένα de facto ανεξάρτητο κουρδικό κράτος. Το σίγουρο είναι ότι στην επικείμενη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, η κυβέρνηση και οι στρατηγοί θα συζητήσουν μια σειρά ενδεχομένων, συμπεριλαμβανομένου και αυτού της διενέργειας μιας σε περιορισμένη έκταση στρατιωτικής επέμβασης στο βόρειο Ιράκ. Η εν λόγω επέμβαση πιθανόν να βασιστεί στην Συμφωνία της Άγκυρας του 1926, η οποία προνοεί ότι εάν τεθεί υπό αμφισβήτηση η εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ και η Βαγδάτη δεν είναι σε θέση να λάβει τα κατάλληλα μέτρα τότε η Τουρκία δύναται να παρέμβει στρατιωτικά.
Ωστόσο, στην ανάλυσή μας δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε μια ακόμη πτυχή του όλου ζητήματος η οποία σχετίζεται με τα πεδία της διπλωματίας και της οικονομίας. Όπως μας επισημαίνει μια πηγή που παρακολουθεί από πολύ κοντά τις εξελίξεις στο στρατόπεδο της τουρκικής κυβέρνησης, ένα «ανεξάρτητο Κουρδιστάν», το οποίο θα ακολουθήσει το παράδειγμα της «ΤΔΒΚ» και θα διατηρεί στενές οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις με την Άγκυρα, με άλλα λόγια ένα κουρδικό κρατίδιο που θα ελέγχεται από το τουρκικό κράτος, δεν πρόκειται να σηματοδοτήσει το τέλος του κόσμου στην τουρκική πρωτεύουσα.
Όσον αφορά δε την αρνητική αντίδραση των δυνάμεων της ευρύτερης περιοχής στο ενδεχόμενο ανάδυσης ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους αξίζει να υπογραμμίσουμε δυο βασικά σημεία. Πρώτον, το Ισραήλ, όπως και η Τουρκία, για δικούς του ιδιαίτερους λόγους και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, δεν προσεγγίζει αρνητικά το νέο εγχείρημα του Μπαρζανί. Δεύτερον, η αρνητική στάση του διεθνούς παράγοντα και συγκεκριμένα των ΗΠΑ, της Ε.Ε. και των λοιπών Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στην ιδέα ανάδυσης ενός αυτόνομου Κουρδιστάν υπαγορεύονται κυρίως από τις εξελίξεις στο εσωτερικό τους (υπολογισμοί των ΗΠΑ στην περιοχή, ισορροπίες στην Ε.Ε., αποσχιστικά κινήματα στην Σκωτία και την Καταλωνία κ.ο.κ.)
Το σίγουρο είναι ότι τα προαναφερόμενα δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για τον κ. Μπαρζανί και τους συνοδοιπόρους του. Μπορεί το δημοψήφισμα της 25ης Σεπτεμβρίου να οδηγήσει de facto στην ίδρυση ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, ωστόσο οι υφιστάμενες συγκυρίες δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για την ανάπτυξη και την ειρηνική συνύπαρξη αυτού του κράτους με τα υπόλοιπα κράτη στην εν λόγω περιοχή. Χωρίς την συγκατάθεση και την υποστήριξη των Μεγάλων Δυνάμεων και χωρίς την εξασφάλιση της εξόδου στις δυτικές αγορές, το ανεξάρτητο κουρδικό κράτος ενδέχεται να επαναλάβει τα μοιραία λάθη τα οποία έπραξαν μια σειρά αφρικανικών και ασιατικών χωρών κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Επιπλέον, το κουρδικό κράτος καλείται να επιλύσει μια ώρα αρχύτερα τα μεγάλα προβλήματα στα πεδία της οικονομίας, της κοινωνίας και των ταξικών ισορροπιών για να έχει ελπίδες επιβίωσης.
