Με αφορμή την πρόσφατη δημόσια συζήτηση περί αθέμιτων δωροδοκιών και νόμιμων δωρεών είχα την ευκαιρία να διαβάσω ένα σύντομο πόνημα με τίτλο «Corruption, a very short introduction». Το μικρό αυτό εγχειρίδιο με κρυστάλλινη καθαρότητα απαντά σε όσους δυσκολεύονται, δήθεν, να διακρίνουν την δωροδοκία από την δωρεά.
Ο μόνος θεσμικός ορισμός της διαφθοράς βρίσκεται στην νομοθεσία των ΗΕ περί πάταξης της διαφθοράς. Αποτελεί «την κατάχρηση δημόσιου αξιώματος ή την κατάχρηση εξουσίας που έχει εμπιστευτεί το κράτος, για προσωπικό όφελος».
Ας δούμε όμως πως διαφοροποιείται η δωροδοκία από την δωρεά. Έξι κριτήρια πρέπει να ληφθούν υπόψη και αυτά είναι τα εξής:
(α) Η πρόθεση του δωρητή: To πρόσωπο το οποίο προσφέρει την «δωρεά» αναμένει ρητά ή εξυπακουόμενα κάποια ανταπόδοση;
(β) Τι αναμένεται από τον δέκτη της δωρεάς: To πρόσωπο το οποίο αποδέχεται την «δωρεά» αναμένεται να ανταποκριθεί στην «δωρεά» με κάποιο τρόπο;
(γ) Ο χρόνος της δωρεάς: Εάν π.χ. ένας αιτητής μια οικοδομικής άδειας προσφέρει ένα δώρο στον αρμόδιο αξιωματούχο πριν ο αξιωματούχος λάβει την σχετική απόφαση αυτό συνιστά δωροδοκία.
(δ) Αξία της «δωρεάς»: Προφανώς εάν δώσεις ένα μήλο σε ένα καθηγητή είναι διαφορετικό από μια Mercedes-Benz. Είναι διαφορετικό να δίνεις €50, αντί €25.000 σε ένα πολιτικό κόμμα. Και σίγουρα εντελώς διαφορετικό η δωρεά να είναι της τάξης του μισού εκατομμυρίου (βλ. Focus).
(ε) Η νομική διάσταση: Αυτό το κριτήριο είναι περισσότερο τυπικό και αφορά τι κυρίως οι νόμοι και οι κανονισμοί θεωρούν ως νόμιμο ή αποδεκτό σε μια χώρα.
(στ) Η κοινωνική αποδοχή της «συναλλαγής»: Σε αντίθεση με το πιο πάνω αυστηρό και τυπικό κριτήριο αυτή η αναφορά είναι πιο ουσιαστική και επικεντρώνεται στην άποψη της κοινής γνώμης για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Έχουμε ακούσει ή διαβάσει τις τελευταίες μέρες πρόσωπα ή θεσμούς που φέρονται να εμπλέκονται στην διαφθορά ή στην διαπλοκή να επιχειρούν να χαρακτηρίσουν την δική τους συμπεριφορά ως νόμιμη λήψη «δώρου». Είναι γνωστές οι αναφορές κομμάτων σε ότι αφορά χορηγίες μεγαλοεπιχειρηματιών αλλά, και μόλις πριν λίγες ημέρες, ιατρών που λάμβαναν «φακελάκια». Η μόνιμη επωδός είναι, ήταν νόμιμη δωρεά, “ήταν δώρο”.
Η απάντηση σε ότι αφορά την κοινωνία είναι απλή. Όταν η πράξη ή η παράληψη αφορά ή γίνεται από πρόσωπο ή θεσμό ο οποίος κατέχει δημόσιο αξίωμα και βρίσκεται σε θέση ισχύος ή εξουσίας και ενεργεί προς εξυπηρέτηση ιδίου συμφέροντος το οποίο βρίσκεται σε αντίθεση με το δημόσιο συμφέρον, αυτό είναι διαφθορά, είναι δωροδοκία. Τέτοιες συμπεριφορές θα πρέπει όχι μόνο να κατακρίνονται ηθικά και πολιτικά αλλά να είναι και ποινικά κολάσιμες. Θα έπρεπε να υπάρχει τεκμήριο παρανομίας τέτοιων ενεργειών.
Η κοινωνία δεν αποδέχεται πλέον τέτοιες συμπεριφορές. Δίκαια τις θεωρεί ως την γενεσιουργό αιτία διάρρηξης του συνεκτικού ιστού της κοινωνίας. Εμπεδώνουν το αίσθημα της αδικίας και της ατιμωρησίας. Επηρεάζουν τα δημόσια οικονομικά, διαβρώνουν το πολιτικό και δικαστικό σύστημα. Οδηγούν στην απαξίωση των θεσμών και ενέχουν σοβαρότατους κινδύνους για το ίδιο το δημοκρατικό μας πολίτευμα. Με αυτό τον τρόπο έχουν γεννηθεί και ανδρωθεί πολιτικά πλείστα όσα αυταρχικά και ρατσιστικά κόμματα και πολιτεύματα. Η διαφθορά μπορεί, επίσης, να καθορίσει εκλογικά αποτελέσματα και να κατισχύσει της ίδιας λαϊκής κυριαρχίας και της βούλησης των πολιτών.
Η διαφθορά, είναι εκ των μέγιστων σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων. Οποιαδήποτε εφημερίδα και εάν ανοίξεις σχεδόν καθημερινά θα διαβάσεις για σκάνδαλα διαφθοράς. Θα πρέπει να είναι συνεπώς πρωταρχικό μέλημα αυτής της πολιτείας η πάταξη της διαφθοράς και της διαπλοκής. Έχει και το εκλογικό σώμα την ευθύνη του. Μπορεί και πρέπει να απαξιώσει τους πατριάρχες της διαφθοράς και της διαπλοκής, το παλαιοκομματικό κατεστημένο που επιμένει να στρουθοκαμηλίζει και διαχωρίζει τις δωροδοκίες από τις δωρεές.
*Αναπληρωτής Πρόεδρος Συμμαχίας Πολιτών
