Η αναβάθμιση και περαιτέρω ενίσχυση της δημόσιας τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Κύπρο έχει τεθεί σωστά ως προτεραιότητα της πολιτείας κατά τα τελευταία χρόνια, αφού μπορεί αποδεδειγμένα να συμβάλει στην ποιοτική αναβάθμιση του παραγωγικού ιστού της Κύπρου, τη μείωση της ανεργίας, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους μας και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας.
Αναγνωρίζοντας τα πιο πάνω δεδομένα, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε τον Απρίλιο του 2015 τον ολοκληρωμένο στρατηγικό σχεδιασμό που ετοίμασε το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού για τον τομέα αυτό. Ο εν λόγω στρατηγικός σχεδιασμός αποσκοπεί στη δημιουργία ενός σύγχρονου, ευέλικτου, αποτελεσματικού και ποιοτικού συστήματος τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, το οποίο θα καλύπτει μεγάλο μέρος των σημερινών αλλά και των μελλοντικών αναγκών της κυπριακής οικονομίας και κοινωνίας σε γνώσεις και δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό.
Η στρατηγική που έχει διαμορφωθεί διαρθρώνεται σε επτά βασικούς αλληλοεπηρεαζόμενους άξονες. Ήδη έχουν αρχίσει να υλοποιούνται συγκεκριμένες δράσεις κάτω από τον κάθε άξονα προτεραιότητας.
Α. Διεύρυνση και Αναβάθμιση των Υποδομών Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης
Η διαμόρφωση της κατάλληλης υποδομής αποτελεί προϋπόθεση για την ικανοποίηση της συνεχώς αυξανόμενης ζήτησης θέσεων στις Τεχνικές μας Σχολές, τη διατήρηση ενός σύγχρονου περιβάλλοντος μάθησης, όπως επίσης και για να καταστεί δυνατή η προσφορά νέων, καινοτόμων προγραμμάτων σπουδών που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Την τελευταία τετραετία έχουν υλοποιηθεί ή υλοποιούνται 48 συνολικά έργα υποδομής, ενώ έχουν ενταχθεί στους προϋπολογισμούς και τους προγραμματισμούς του Υπουργείου Παιδείας για την επόμενη τριετία άλλα έξι έργα υποδομής. Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν ανέγερση νέων τεχνικών σχολών, νέων εργαστηρίων, επεκτάσεις, ανακαινίσεις, αναβαθμίσεις και συντηρήσεις και έχουν συνολικό προϋπολογισμό που φτάνει περίπου τα 20 εκατομμύρια Ευρώ.
Β. Σύνδεση του Συστήματος Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με τη Βιομηχανία και την Αγορά Εργασίας
Η αναντιστοιχία γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού με τις ανάγκες και απαιτήσεις της αγοράς εργασίας που παρατηρείται συχνά στην Κύπρο δημιουργεί αναμφίβολα δυσκολίες για εξεύρεση εργασίας, ιδιαίτερα στους νέους μας. Δεν είναι τυχαίο που χώρες όπως η Γερμανία και η Αυστρία, οι οποίες έχουν επιτυχημένα συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, είναι μεταξύ των χωρών με τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας.
Ένα από τα μέτρα που υλοποιούνται με ιδιαίτερη επιτυχία από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού για την άμβλυνση αυτού του προβλήματος είναι η ανάπτυξη στενής συνεργασίας με τις εργοδοτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις, διάφορους επαγγελματικούς συνδέσμους, καθώς και άλλους εμπλεκόμενους φορείς. Η συνεργασία αποσκοπεί στη διερεύνηση των αναγκών της αγοράς εργασίας σε δεξιότητες και στην ανάλογη προσαρμογή των προγραμμάτων της δημόσιας τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης που προσφέρει το Υπουργείο σε όλα τα επίπεδα.
Επιπρόσθετα, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού βρίσκεται στη διαδικασία ανάπτυξης ηλεκτρονικής πλατφόρμας για τη συστηματική συλλογή δεδομένων που σχετίζονται με τις δεξιότητες. Πρωταρχικός στόχος της δημιουργίας της πλατφόρμας θα είναι η διευκόλυνση της επικοινωνίας ανάμεσα στους απόφοιτους των Τεχνικών Σχολών και των Μεταλυκειακών Ινστιτούτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΜΙΕΕΚ) με τις εργοδοτικές οργανώσεις, η διάχυση πληροφοριών προς όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και η παρακολούθηση των αναγκών της αγοράς εργασίας.
Γ. Πιστοποίηση των ΜΙΕΕΚ – Αναβάθμισή τους σε Δημόσια Σχολή Ανώτερης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης
Μία εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη στον χώρο της δημόσιας τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι η πιστοποίηση των ΜΙΕΕΚ από τον Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης. Στοχεύοντας διαχρονικά στη συνεχή αναβάθμιση του θεσμού των ΜΙΕΕΚ και θέτοντας ως προτεραιότητα την κατάταξη του επιπέδου σπουδών τους σε αυτό του διπλώματος ανώτερης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού υπέβαλε αιτήσεις για την ιδρυματική καθώς και την προγραμματική αξιολόγηση έντεκα προγραμμάτων σπουδών των ΜΙΕΕΚ προς τον Φορέα, ο οποίος, στις 3 Απριλίου 2017, προχώρησε στην πιστοποίηση και αναβάθμισή τους σε Δημόσια Σχολή Ανώτερης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.
Το γεγονός αυτό καθιστά τα ΜΙΕΕΚ μία ελκυστική επιλογή για τους αποφοίτους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αφού και επίσημα πλέον πιστοποιείται η ποιότητα και το υψηλό επίπεδο των προγραμμάτων σπουδών τους. Πλέον, τα ΜΙΕΕΚ προσφέρουν αναγνωρισμένα προγράμματα σπουδών ανώτερης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης διετούς διάρκειας, κάτι που σημαίνει ότι η ολοκλήρωση της φοίτησης στα Ινστιτούτα μπορεί να τύχει αναγνώρισης από Πανεπιστήμια, στα οποία οι απόφοιτοι των ΜΙΕΕΚ ενδεχομένως να επιθυμούν να εγγραφούν για περαιτέρω σπουδές.
Η πιστοποίηση των ΜΙΕΕΚ αναμένεται να καλύψει το κενό που άφησε ο τερματισμός της λειτουργίας του Ανώτερου Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ΑΤΙ) και να τα καταστήσει μία σημαντική γέφυρα ανάμεσα στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και την αγορά εργασίας. Το γεγονός αυτό καταδεικνύεται από τα ήδη εξαιρετικά υψηλά ποσοστά εργοδότησης των αποφοίτων των ΜΙΕΕΚ, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους, που σε αρκετές περιπτώσεις ξεπερνούν το 85%.
Δ. Εκσυγχρονισμός των Αναλυτικών Προγραμμάτων της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης
Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού βρίσκεται στη διαδικασία εκσυγχρονισμού του περιεχομένου των προγραμμάτων σπουδών και της ανάπτυξης νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων στους κλάδους που προσφέρει η Μέση Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση (πρωινή φοίτηση), με βάση την Ευρωπαϊκή οδηγία για τις διδακτικές ενότητες (modules) και τις πιστωτικές μονάδες ECVET. Τα εν λόγω Αναλυτικά Προγράμματα θα αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο, για την ανάπτυξη των Αναλυτικών Προγραμμάτων των υπόλοιπων προγραμμάτων δημόσιας τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης που προσφέρει το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Ήδη, τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης για το Α΄ Έτος έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται από τη σχολική χρονιά 2016-2017.
Ε. Σύνδεση όλων των Προγραμμάτων Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης
Ένα ακόμη σημαντικό μέτρο που προωθεί το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού στο παρόν στάδιο είναι η σύνδεση των προγραμμάτων μη τυπικής μάθησης, δηλαδή του Συστήματος Μαθητείας και των Απογευματινών - Βραδινών Τμημάτων των Τεχνικών Σχολών, με τα εκπαιδευτικά προγράμματα τυπικής μάθησης που προσφέρουν οι Εσπερινές Τεχνικές Σχολές, οι οποίες λειτουργούν ως σχολεία δεύτερης ευκαιρίας. Αυτό θα καταστεί δυνατό μέσα από την αναθεώρηση των αναλυτικών τους προγραμμάτων με βάση την Ευρωπαϊκή οδηγία για τις διδακτικές ενότητες (modules) και τις πιστωτικές μονάδες ECVET. Έτσι, οι διδακτικές ενότητες που θα προσφέρονται μέσα από τη φοίτηση στα προγράμματα του Συστήματος Μαθητείας και των Απογευματινών - Βραδινών Τμημάτων των Τεχνικών Σχολών θα πιστοποιούνται και θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διάφορους σκοπούς, όπως για αναγνώριση της φοίτησης για συνέχιση και ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις Εσπερινές Τεχνικές Σχολές σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια που είναι η κανονική διάρκεια φοίτησης.
ΣΤ. Αναβάθμιση του Συστήματος Μαθητείας
Το Σύστημα Μαθητείας αποτελεί μια εξειδικευμένη εναλλακτική πρόταση προς τα παιδιά που επιθυμούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Τον Απρίλιο του 2015, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε την ανάληψη της ευθύνης για τη λειτουργία του συνόλου του Συστήματος Μαθητείας από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, με ισχύ από την 1η Σεπτεμβρίου 2015, καλώντας το ταυτόχρονα να παρουσιάσει ολοκληρωμένη Πρόταση για την αναβάθμιση και βελτίωση του θεσμού.
Η σχετική Πρόταση του Υπουργείου Παιδείας εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Αύγουστο του 2015. Περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μέτρα για σύνδεση των προγραμμάτων του Συστήματος Μαθητείας με τα προγράμματα τυπικής εκπαίδευσης των Εσπερινών Τεχνικών Σχολών, κάτι που, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, θα τερματίζει την «αδιέξοδο πορεία» των αποφοίτων του Κεντρικού Κορμού Μαθητείας. Μέσα από την Πρόταση προωθείται επίσης η ανάπτυξη μεγάλου αριθμού ειδικεύσεων, οι οποίες θα προσφέρονται εκ περιτροπής στις διάφορες επαρχίες σύμφωνα με τη ζήτηση από τους μαθητευομένους και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σε κάθε επαρχία, η ανάπτυξη στενότερης σχέσης με τη Βιομηχανία και η σύνδεση των ειδικεύσεων του Συστήματος Μαθητείας με το Σύστημα Επαγγελματικών Προσόντων της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου.
Με τη σταδιακή υλοποίηση των πιο πάνω μέτρων, το Σύστημα Μαθητείας αναβαθμίζεται σημαντικά. Παράλληλα, η δυνατότητα για περαιτέρω ακαδημαϊκή ανέλιξη δεν αποκλείεται, αφού, μέσω της επικείμενης σύνδεσης με τα προγράμματα των Εσπερινών Τεχνικών Σχολών, προσφέρονται οι κατάλληλες δομές για διέξοδο των αποφοίτων του Συστήματος Μαθητείας ακόμη και στην ανώτερη εκπαίδευση. Ως εκ τούτου, το Σύστημα Μαθητείας έχει τη δυνατότητα να μετατραπεί σε ένα πολύτιμο εργαλείο, τόσο για τον άνθρωπο, όσο και για την Κυπριακή οικονομία και την κοινωνία γενικότερα.
Ζ. Ολοκλήρωση του Κυπριακού Πλαισίου Προσόντων - Δημιουργία Εθνικής Αρχής Προσόντων
Η επίσημη συσχέτιση του Κυπριακού με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων αποτελεί προϋπόθεση για τη διευκόλυνση των Κυπρίων πολιτών που αποκτούν εκπαιδευτικά ή επαγγελματικά προσόντα στην Κύπρο να διακινούνται για σκοπούς εργασίας ή συνέχισης της εκπαίδευσής τους σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου, ήταν ιδιαίτερης σημασίας η ολοκλήρωση της διαδικασίας της συσχέτισης του Κυπριακού Πλαισίου Προσόντων με το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό. Τον Φεβρουάριο του 2017 το Συμβουλευτικό Σώμα για το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων ενέκρινε την Έκθεση Συσχέτισης του Κυπριακού Πλαισίου Προσόντων με το Ευρωπαϊκό.
Μετά από αυτήν την εξέλιξη, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε, τον Μάιο του 2017, την εισήγηση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για τη δημιουργία Εθνικής Αρχής Προσόντων, η οποία θα είναι ο φορέας εφαρμογής του Κυπριακού Πλαισίου Προσόντων. Τα θέματα τα οποία θα επιλαμβάνεται η Εθνική Αρχή Προσόντων αφορούν, μεταξύ άλλων, στην περαιτέρω ενίσχυση των συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας στην εκπαίδευση και κατάρτιση και την εναρμόνισή τους με τα Ευρωπαϊκά επίπεδα, στην παρακολούθηση και έλεγχο των επιπέδων του Κυπριακού και του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων που αναγράφονται στα διάφορα πιστοποιητικά και διπλώματα που απονέμονται από διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Κύπρο, καθώς και στη δημιουργία ενός αρχείου εγγραφής.
Η. Αναβάθμιση της Εικόνας της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στην Κοινωνία.
Το πρόβλημα της προκατάληψης που παρατηρείται στην κυπριακή κοινωνία κατά της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης οφείλεται εν μέρει σε ελλιπή ενημέρωση. Η διαφώτιση των μαθητών και μαθητριών Γυμνασίου, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα, πάνω σε οργανωμένη βάση, θα συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην αναβάθμιση της εικόνας της και στην περαιτέρω ενίσχυση της ελκυστικότητας και της αποτελεσματικότητάς της.
Για τον σκοπό αυτό το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού έχει εκπονήσει «Επικοινωνιακή Στρατηγική», η οποία, μέσα από την υλοποίηση μεγάλου αριθμού δράσεων πληροφόρησης και δημοσιότητας, στοχεύει στην ενημέρωση του κοινού και όλων των εμπλεκόμενων φορέων αναφορικά με τα διάφορα προγράμματα σπουδών της δημόσιας τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και τις προοπτικές για εργοδότηση και επαγγελματική ανέλιξη που προσφέρουν τα νέα σύγχρονα τεχνικά επαγγέλματα.
Συγκεκριμένα, οι δράσεις δημοσιότητας και διαφώτισης που καθορίζονται στην «Επικοινωνιακή Στρατηγική» περιλαμβάνουν ενημερωτικές ημερίδες, συνέδρια, δημοσιογραφικές διασκέψεις, δικτύωση και επικοινωνία με τους εμπλεκόμενους φορείς, καθώς και ανάπτυξη έντυπου και ηλεκτρονικού ενημερωτικού υλικού και προώθησή του μέσω του διαδικτύου και των ΜΜΕ.
Μέσα από τον στρατηγικό σχεδιασμό και τις δράσεις που αναπτύσσει, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού αποσκοπεί στο να αναβαθμίσει ουσιαστικά τις δομές, το περιεχόμενο, τη διαχείριση και την εικόνα της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στην Κύπρο. Τα αποτελέσματα ήδη είναι ορατά, αφού ολοένα και περισσότεροι μαθητές επιλέγουν να παρακολουθήσουν τα προγράμματα της Δημόσιας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι το ποσοστό των μαθητών που επιλέγουν να παρακολουθήσουν τα προγράμματα αυτά έχει διπλασιαστεί από το 2011, φτάνοντας το 20%. Ουσιαστική συμβολή σε αυτή την πορεία είχαν, πέρα από την Διεύθυνση Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί που στήριξαν την προσπάθεια, οι οργανωμένοι γονείς, και οι φορείς που συμβάλλουν στη διασύνδεση της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης με τον παραγωγικό ιστό της Κύπρου. Η προσπάθεια θα πρέπει να συνεχιστεί, ώστε ο σημαντικότατος αυτός τομέας του εκπαιδευτικού μας συστήματος να ανταποκρίνεται όσο καλύτερα γίνεται στην αποστολή του, επιτυγχάνοντας την τεράστια θετική συμβολή που μπορεί να έχει στην κοινωνία και την οικονομία του τόπου μας.
*Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού
