Αν οι απανωτές κρίσεις μας δίδαξαν κάτι είναι πως οι σημαίες, τα σύμβολα και τα εύκολα συνθήματα, πάντα θα αποτελούν εργαλεία πόλωσης, αλλά δύσκολα μπορούν να απαντήσουν σε πρακτικά προβλήματα. Ο μέσος πολίτης δεν αντιλαμβάνεται την πολιτική με τις ιδέες, αλλά τη μετράει σε λύσεις, των καθημερινών δυσκολιών και των χρόνιων προβλημάτων που αντιμετωπίζει. Από την παρούσα κυβέρνηση, προσωπικά δεν αναμένω κάτι παραπάνω από αυτό που παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια. Δεν τρέφω ελπίδες για καμιά διέξοδο από τα μεγάλα ζητήματα που αντιμετωπίζει η κυπριακή κοινωνία. Εξάλλου, όταν κυβερνάς επτά χρόνια, έχεις κάνει ήδη ξεκάθαρες τις προθέσεις σου. Όταν σου δίνονται δύο μοναδικές ευκαιρίες, με την κοινωνία σιωπηρά να συναινεί και σε στηρίζει, απαιτώντας βαθιές τομές, αλλά εσύ καταλήγεις να κάνεις διαχείριση της δημόσιας εικόνας σου, τότε δεν μένει κάτι άλλο να πούμε. Η σκυτάλης της ελπίδας αναζητάει ήδη τον επόμενο. Αυτόν που χωρίς συνθήματα και μεγαλοστομίες θα πάρει τη νωπή εντολή και θα τη μεταφράσει σε ρήξη με τις ανοικτές πληγές της χώρας.
Όσο η οικονομική ανισότητα διευρύνεται, η πρόσβαση σε σύγχρονη ποιοτική εκπαίδευση και σε αξιόπιστη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, θα γίνεται ακόμα πιο δύσκολη για τα μεσαία και χαμηλά εισοδηματικά στρώματα. Όλα αυτά θα ενισχύουν τη μισαλλοδοξία, την ξενοφοβία και τη διαφθορά. Η κοινωνική συνοχή διαβρώνεται, ενώ η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τη δημοκρατία και τους πολιτικούς πιάνει πάτο, με αποτέλεσμα να φλερτάρουν με αυταρχικές συμπεριφορές. Όση ανοχή στη διαφορετικότητα έκτισε οκτώ χρόνια ο Ομπάμα, την εξαφάνισε ο Τραμπ με οκτώ τουίτ. Η Κύπρος δεν έχει περιθώριο για έναν Τραμπ, αλλά για έναν ηγέτη, με τον οποίο η κυπριακή κοινωνία θα υπογράψει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, όπου ο κάθε πολίτης, θα έχει μερίδιο στην ανάπτυξη και την ευημερία της χώρας.
Ξεκινώντας από τα δημόσια οικονομικά, θα πρέπει να έχει τη βούληση να προχωρήσει σε γενναία φορολογική μεταρρύθμιση. Σε μια χώρα όπου οι έμμεσοι φόροι υπερβαίνουν κατά πολύ τους άμεσους, μια προοδευτικότερη φορολογία θα ενισχύσει την αγοραστική δύναμη της πλειοψηφίας των πολιτών. Η διατήρηση των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών θα είναι το ισχυρό θεμέλιο για ουσιαστική κοινωνική πολιτική. Άλλωστε δεν νοείται ισχυρή οικονομία χωρίς κοινωνική πρόνοια. Ο θεσμός των ΣΚΕ θα πρέπει να επεκταθεί, να εκσυγχρονιστεί και να ενισχυθεί με επαγγελματίες όπου χρειάζεται. Τα προγράμματα φροντίδας ηλικιωμένων και απασχόλησης παιδιών δεν είναι για να κλείνουν τρύπες στον κοινωνικό ιστό, αλλά ο ίδιος ο κοινωνικός ιστός.
Η αποκέντρωση των κρατικών υπηρεσιών κι η τεχνολογική αναβάθμιση, έχει διαφημισθεί σε πολλές προεκλογικές περιόδους. Οι εικόνες με νομικά έγγραφα παρατημένα στο παράθυρο σε καλαθάκι του μπακάλη, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, φανερώνουν ότι μείναμε στις διακηρύξεις. Τα μισά στοιχεία, που απαιτεί η γραφειοκρατία για την εξυπηρέτηση του πολίτη, υπάρχουν ήδη σε άλλες υπηρεσίες, οι οποίες θα πρέπει να ψηφιοποιήσουν και να ενοποιήσουν τα αρχεία τους, με τον απαιτούμενο σεβασμό βεβαίως στα προσωπικά δεδομένα. Οι δαιδαλώδεις νομοθεσίες κι οι ξεπερασμένες αρμοδιότητες σε πολλά υπουργεία, θα πρέπει να τύχουν αναθεώρησης ώστε κι ο τελευταίος πόρος να λειτουργεί αποτελεσματικά, με διαφάνεια και ως δικλίδα ασφαλείας κατά της διαφθοράς.
Η δημόσια παιδεία πνέει τα λοίσθια. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να εκλεγεί βάσει ενός προγράμματος διάσωσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Τεχνολογία, υποδομές, προγράμματα σπουδών και εκπαιδευτικό προσωπικό, όλα θα πρέπει να μπουν στο μικροσκόπιο. Οι ίσες ευκαιρίες προς κάθε πολίτη δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς δημόσια, σύγχρονη και διαπολιτισμική εκπαίδευση. Οτιδήποτε λιγότερο διαιωνίζει την ανισότητα Οι πρόσφατοι χειρισμοί του ΥΠΠΑΝ για τα παιδιά με αναπηρίες δεν ντροπιάζουν απλώς τη χώρα, αλλά μας υπενθυμίζουν πως η κοινωνία έχει ξεπεράσει κατά πολύ την πολιτεία και τους θεσμούς της.
Σύστημα Υγείας. Με αυστηρό εγκλεισμό και με λίγη τύχη, ξεπεράσαμε για την ώρα την πανδημία και μας δόθηκε χρόνος να βελτιώσουμε τις αντοχές του συστήματος. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει πλέον δικαιολογία, χρειαζόμαστε επενδύσεις στην υγεία. Το ΓΕΣΥ δεν έχει περιθώρια αποτυχίας και η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να διορθώσει τυχόν αδυναμίες στο όλο σύστημα και στην αυτονόμηση των νοσοκομείων. Το ΓΕΣΥ είναι η στέρεα βάση της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Μεταναστευτικό. Την ίδια ώρα που δίνονται άδειες σε αγροτικές και ξενοδοχειακές μονάδες να αναζητήσουν εργαζόμενους από τρίτες χώρες, η Κυπριακή Δημοκρατία κρατάει ανθρώπους φυλακισμένους σε άθλιες συνθήκες. Η νόμιμη εργασία κι όχι η ανασφάλιστη εξαθλίωση είναι το πρώτο μεγάλο βήμα για ένταξη των μεταναστών στην κοινωνία. Το δεύτερο είναι η πρόσβαση των ιδίων και των παιδιών τους στο εκπαιδευτικό σύστημα που συμπεριληπτικό και σύγχρονο πια, θα μπορεί να τους αγκαλιάσει όλους. Έπειτα ένας γερασμένος πληθυσμός έχει ανάγκη από νέο αίμα, που θα πριμοδοτήσει τα ασφαλιστικά ταμεία και θα στηρίξει τη μετάβαση σε ένα νέο βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο.
Μπορούμε να γεμίσουμε άπειρες σελίδες με «θα» και «πρέπει», αλλά ας μείνουμε στο πρέπει το δικό μας: Μια νέα Κύπρος, ενωμένη, πράσινη, ευημερούσα και ανθρώπινη, είναι το δικό μας στοίχημα. Το στοίχημα της γενιάς μας.
Ο κ. Πάνος Λοϊζου Παρράς είναι οικονομολόγος.
