Kathimerini.gr
Ας υποθέσουμε ότι είστε ο Τζεφ Μπέζος, ο πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου. Έχετε, λοιπόν, επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια στη δημιουργία μιας εταιρείας αεροδιαστημικής, η οποία τελικά σας μεταφέρει, με άλλους τρεις, στα όρια του Διαστήματος. Θεωρείστε αστροναύτης; Η απάντηση είναι αρνητική, τουλάχιστον για την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (FAA) των ΗΠΑ, η οποία μόλις προ εβδομάδος αναθεώρησε τα απαιτούμενα κριτήρια. Παραδόξως, η απάντηση στο ίδιο ερώτημα ενδέχεται να είναι καταφατική στην περίπτωση του Ρίτσαρντ Μπράνσον, ενός ακόμα δισεκατομμυριούχου που έκανε τη βόλτα του μέχρι τα όρια του «τελευταίου συνόρου», με το διαστημικό αεροπλάνο της εταιρείας Virgin Galactic, που ο ίδιος ίδρυσε.
Η έλευση της εποχής του διαστημικού τουρισμού γέννησε ένα εννοιολογικό ερώτημα: η λέξη «αστροναύτης» περιγράφει τον τόπο όπου βρέθηκε κάποιος, δηλαδή το Διάστημα, ή την επαγγελματική του δραστηριότητα, όπως συμβαίνει στις λέξεις πιλότος και ναυτικός;
Η NASA έχει στο «μισθολόγιό» της πολλούς αστροναύτες που ακόμα περιμένουν να πραγματοποιήσουν το πρώτο τους διαστημικό ταξίδι. Ταυτόχρονα, κάποιος που θα ταξιδέψει με αεροπλάνο από τη Νέα Υόρκη στο Λος Αντζελες δεν θεωρείται πιλότος. Η υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας των ΗΠΑ εισήγαγε το εμπορικό πρόγραμμα «αστροναυτικών διασήμων», δηλαδή «διακριτικών» το 2004, μετά τη θέσπιση του βραβείου X Prize. Ο ομώνυμος διαγωνισμός προσέφερε χρηματικό έπαθλο 10 εκατ. δολαρίων σε μη κυβερνητικούς οργανισμούς που θα εκτόξευαν ένα επαναχρησιμοποιούμενο επανδρωμένο διαστημόπλοιο, σε ύψος 99,8 χλμ. από την επιφάνεια του πλανήτη, ύψος που αναγνωρίζεται διεθνώς ως όριο του Διαστήματος. Όρος για την εκταμίευση του επάθλου ήταν η επανάληψη του εγχειρήματος, έπειτα από περίοδο δύο εβδομάδων. Το βραβείο κέρδισε το SpaceShipOne της Virgin Galactic και η υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας απένειμε στους δύο χειριστές του τα αστροναυτικά διάσημα. Για να λάβει κανείς την τιμητική διάκριση πρέπει να φτάσει σε υψόμετρο 80 χλμ. από την επιφάνεια της Γης, ύψος στο οποίο, παλιότερα, τοποθετούσε τα όρια το Διαστήματος η πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να ελέγχει το πτητικό μέσο. Σε κάθε άλλη περίπτωση, ακόμα και αν ο ενδιαφερόμενος φτάσει στο απαιτούμενο υψόμετρο, δεν θεωρείται αστροναύτης, αλλά «συμμετέχων σε διαστημική πτήση».
Μετά την απονομή της διάκρισης στους δύο πιλότους του SpaceShipOne, η αμερικανική υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας δεν προχώρησε σε άλλη απονομή μέχρι το 2019, όταν βραβεύτηκαν οι δύο χειριστές του επόμενου διαστημικού αεροπλάνου της Virgin Galactic, SpaceShipTwo.
To διαστημικό σκάφος New Shepard που κατασκεύασε η Blue Origin του Τζεφ Μπέζος, είναι πλήρως αυτοματοποιημένο και οι επιβαίνοντες δεν έχουν να κάνουν τίποτα άλλο από το να απολαύσουν την πτήση και τα λίγα λεπτά έλλειψης βαρύτητας. Κατά συνέπεια, ο Τζεφ Μπέζος και οι τρεις συνεπιβάτες του, η 82χρονη πρωτοπόρος της αεροπορίας Μαίρη Ουάλας Φανκ, ο 18χρονος Ολλανδός φοιτητής Ολιβερ Ντέμεν και ο αδελφός του μεγιστάνα, Μαρκ Μπέζος, δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να τους απονεμηθούν τα διάσημα και να θεωρηθούν αστροναύτες.
Την ημέρα που ο Μπέζος έκανε τη διαστημική του βόλτα, η υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας των ΗΠΑ προσέθεσε ένα ακόμα κριτήριο για την απονομή της διάκρισης: την «πραγματοποίηση δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια της πτήσης, που είναι καθοριστικής σημασίας για τη δημόσια ασφάλεια και συμβάλλουν στην ασφάλεια των επανδρωμένων διαστημικών αποστολών».
Οι επιβαίνοντες στο New Shepard δεν ασχολήθηκαν με τίποτα κατά τη διάρκεια της πτήσης στα όρια του Διαστήματος, και ο εκπρόσωπος της Blue Origin δεν απάντησε αν ο Τζεφ Μπέζος και οι συνταξιδιώτες του θα είναι υποψήφιοι για τη διάκριση της αμερικανικής υπηρεσίας πολιτικής αεροπορίας. Εκπρόσωπος της Virgin Atlantic, αντιθέτως, δήλωσε ότι η εταιρεία ήδη συμπληρώνει τις απαραίτητες αιτήσεις και έγγραφα προκειμένου να απονεμηθούν στον Μπράνσον τα αστροναυτικά διάσημα, όπως και σε άλλους δύο από τους συνεπιβάτες του, οι οποίοι αποτέλεσαν το πλήρωμα στην πτήση και πραγματοποίησαν έρευνα ώστε να διαπιστώσουν πώς θα αισθάνονται οι μελλοντικοί διαστημικοί τουρίστες.
Tα «διάσημα» και οι επίτιμοι
Η ανατολή της νέας διαστημικής εποχής που εισήγαγαν οι δύο πρόσφατες πτήσεις στα όρια του Διαστήματος από τον Ρίτσαρντ Μπράνσον και τον Τζεφ Μπέζος, ανάγκασε την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας των ΗΠΑ να θεσμοθετήσει μία νέα διάκριση η οποία θα απονέμεται στους «επίτιμους αστροναύτες», εκείνους τους ιδιώτες δηλαδή που «συνέβαλαν ή παρείχαν εξαιρετικές υπηρεσίες στον τομέα των εμπορικών διαστημικών πτήσεων».
Οι δύο πρωταγωνιστές στον τομέα του διαστημικού τουρισμού, η Blue Origin και η Virgin Galactic, αναμφίβολα δεν μπορούσαν να αφήσουν παραπονεμένη την εκλεκτή πελατεία τους και έτσι δημιούργησαν τα δικά τους διακριτικά σήματα, με τα οποία θα επιβραβεύουν κάθε τολμηρό. Παρόμοια διάσημα δημιούργησε και η Ενωση Εξερευνητών του Διαστήματος ως αναγνώριση σε όποιον πραγματοποιήσει διαστημικό ταξίδι. Μάλιστα, η Ενωση για να μην αναγκαστεί να διακρίνει με τη σειρά της μεταξύ πραγματικών αστροναυτών και επίτιμων, θεωρεί όσους αφήσουν πίσω τους, ακόμα και για λίγο, τη γήινη ατμόσφαιρα «διαστημικούς ταξιδιώτες» και τους επιβραβεύει.
