Από την καθηλωτική ομορφιά του Ubud και τη χλιδή της Nusa Dua μέχρι την ψαραγορά του Jimbaran, το Μπαλί δεν εξαντλεί την ομορφιά του στον εξωτισμό. Είναι το χαμόγελο των ανθρώπων και η κοσμοθεωρία τους που δεν σε αφήνουν ασυγκίνητο.
Μια τροπική καταιγίδα με ξυπνάει. Ανοίγω την ξύλινη πόρτα της μικρής έπαυλης και μπαίνω ξυπόλυτη σε ένα καταπράσινο σύμπαν γεμάτο ήχους. Βατράχια κοάζουν, πουλιά τραγουδάνε σε απόκοσμους ρυθμούς και άγνωστοι ήχοι από ζώα που αγνοώ συναγωνίζονται σε ορμή τον ποταμό Ayung που βρίσκεται λίγα μέτρα μακριά. Δεν έχεις κανέναν απολύτως λόγο να ανοίξεις το ραδιόφωνο σε τέτοια μέρη του κόσμου. Το απόλυτο πράσινο φωτίζεται από κατακόκκινους ιβίσκους που ισορροπούν στο ανοιχτό στόμα των πέτρινων βατράχων - άγρυπνοι φρουροί της μικρής ιδιωτικής μου λίμνης. Κάτω από τη σκεπαστή βεράντα απολαμβάνω την πρωινή ομίχλη που εξατμίζεται, παίρνω βαθιές ανάσες από την καθαρή ατμόσφαιρα που μόλις έχει ανακουφιστεί από τη βαριά υγρασία και βουτάω. Σε λίγα λεπτά η ζέστη απορροφά κάθε σταγονίδιο. Σαν να μην έβρεξε ποτέ. Η θερμοκρασία του νερού είναι ιδανική. Κολυμπάω σαγηνευμένη... κι αυτό δεν είναι παρά το ξεκίνημα της μέρας. Πρωινό με χυμό από φρέσκα εξωτικά φρούτα, μια δόση δυτικού πολιτισμού με scrabbled eggs και στη συνέχεια μασάζ. Στο μενού επιλογών σημειώνω μαλακές κινήσεις, προβλήματα στη μέση και τσάι με τζίντζερ. Η θεραπεύτρια με οδηγεί σε έναν ημιυπαίθριο χώρο που από μακριά ακούγεται μια μουσική σύνθεση με μεταλλόφωνα, ξυλόφωνα, κύμβαλα και φλάουτα. Βυθίζομαι σε λήθαργο και, όταν κατά διαστήματα μισανοίγω τα βλέφαρα, βλέπω μόνο λουλούδια. Μια λεκάνη με κίτρινα χρυσάνθεμα που πλέουν μέσα στο νερό.
Θα μπορούσε να είναι ένα όνειρο... εξωτικής νυκτός, αλλά αυτή είναι μια αληθινή εμπειρία που προσφέρει το Μπαλί - και πιο συγκεκριμένα το ξενοδοχείο Royal Pita Maha στην περιοχή Ubud. Για λίγους; Ισως όχι και τόσο, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι το ελληνικό κοινό αποτελεί υπολογίσιμη τουριστική δύναμη για τη χώρα.
Επίκεντρο της πολυτέλειας, αλλά και του τουρισμού γενικότερα, είναι πάντως το νότιο άκρο του νησιού, που είναι άλλωστε και το πλουσιότερο. Οι 130.000 κλίνες είναι ένας αρκετά μεγάλος αριθμός για έναν τόσο μικρό τόπο, όμως οι αυστηροί κανονισμοί δόμησης και ο περιορισμός της ανάπτυξης σε συγκεκριμένες τοποθεσίες έχουν «σώσει» το Μπαλί από την εκτεταμένη καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Γενικό κανόνα αποτελεί το «ύψος του φοίνικα», που καθορίζει το ανώτατο όριο της καθ’ ύψος δόμησης, ενώ τηρείται συντελεστής 40% επί της γης που δεσμεύεται για τη διατήρηση του πρασίνου και το χτίσιμο ναών. Σήμερα, όπως μας πληροφορεί ο αρμόδιος Οργανισμός Τουρισμού, υπάρχει μάλιστα μορατόριουμ για τις νέες κατασκευές, προκειμένου να συγκρατηθούν οι τιμές την ώρα που η χώρα περνά σε μια νέα, πιο ώριμη, τουριστική φάση.
Όπως και να έχει, στο ξενοδοχείο πέντε αστέρων Mulia Resort and Villas στη Nusa Dua, όπου διαμένω, επικρατεί μια αίσθηση πολυτέλειας χωρίς εθνικότητα. Η περιοχή αναπτύχθηκε από τη δεκαετία του ’70 με στόχο να ανταγωνιστεί παραθαλάσσια luxury resorts σε όλο τον κόσμο, όμως στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν ολόκληρο κόσμο αποκομμένο από το υπόλοιπο νησί, που χαρακτηρίζεται από μια μπαλινέζικη «πατίνα» και στον οποίο δύσκολα θα βρεις κάτι αυθεντικό πέρα από τους ίδιους τους ντόπιους εργαζομένους που μοιράζουν γενναιόδωρα το χαμόγελό τους. Η παραλία είναι εντυπωσιακή, οι πισίνες θαυμάσιες και τα εστιατόρια προσφέρουν εκλεκτό μπουφέ, αυτό όμως που δεν μπορώ να προσπεράσω είναι η... τουαλέτα της σουίτας μου. Στη λεκάνη, εκτός από ενσωματωμένο μπιντέ, μπορείς να ρυθμίσεις τη θερμοκρασία στο κάθισμα, το οποίο ανοίγει αυτόματα μόλις σε αντικρίσει.
Το «ύψος του φοίνικα» και ο χαμηλός συντελεστής δόμησης έχουν σώσει το Μπαλί από την καταστροφή του φυσικού του πλούτου.
Πάλι όμως παρασύρθηκα από τη χλιδή που οι περισσότεροι επιλέγουν όταν αποφασίζουν να ταξιδέψουν στην άλλη άκρη του πλανήτη και ενώ αυτό που με «καίει» είναι ότι στην παραλία του Jimbaran ξημερώνει... εγώ ακόμα βρίσκομαι στο δωμάτιο να θαυμάζω έναν καμπινέ.
Και όταν στο Jimbaran ξημερώνει, ο ουρανός, η θάλασσα (και οι φωτογραφίες που δεν σταματώ να βγάζω) βάφονται ένα παγωμένο μπλε που μέσα του κολυμπούν χρωματιστές παραδοσιακές βάρκες φορτωμένες με την ψαριά της βραδιάς. Το νυχτερινό τους ταξίδι στον ωκεανό τελείωσε και για σήμερα. Η παραλία γεμίζει με δεκάδες μεταπωλητές που καταφτάνουν με άδειες λεκάνες, τις γεμίζουν ψάρια όσο χωρέσουν, τις φορτώνουν στο κεφάλι και παίρνουν το δρόμο για την κεντρική αγορά - στην πραγματικότητα, ένα αχανές σκοτεινό παράπηγμα με ελενίτ.
Αν και ακόμα ο ήλιος δεν έχει ανέβει, η ζέστη διαπερνά κάθε πόρο του δέρματος, η αναπνοή μου γίνεται πιο αργή και ο ρυθμός της σκέψης μου επιβραδύνεται, ενώ μέσα μου προσπαθώ (μάταια) να παραμείνω σε εγρήγορση. Γνωρίζοντας ότι σε άλλες χώρες ίσως σου ζητήσουν λεφτά για τη φωτογράφιση, κάθε λίγο αναζητώ τον ταξιτζή που με συνοδεύει. «Μη φοβάσαι. Κανείς δεν θα σου αρνηθεί τη φωτογραφία, ούτε θα σε αποπάρει», με καθησυχάζει. «Γιατί όχι;» τον ρωτάω. «Επειδή φοβούνται το κάρμα. Κανείς δεν θέλει να ξυπνήσει στην άλλη ζωή και να έχει γίνει σκύλος», απαντά με φυσικότητα.
Στο δρόμο της επιστροφής έχει ξημερώσει για τα καλά. Οι δρόμοι έχουν γεμίσει ασφυκτικά με μηχανάκια και εμείς κατευθυνόμαστε προς την κεντρική αγορά. Οι μυρωδιές σε πιάνουν από τη μύτη - γλυκές, πικρές, αποκρουστικές. Εκατοντάδες λουλούδια, πολύχρωμα μπαμπού καλάθια, γλυκίσματα, αποκεφαλισμένα κοτόπουλα και εξωτικά φρούτα. Ένα ετερόκλητο πολύχρωμο χάος όπου το θρησκευτικό στοιχείο επιστεγάζει τα πάντα. Κάθε λίγα μέτρα μικροί ή μεγαλύτεροι ινδουιστικοί ναοί εμφανίζονται μπροστά μας: σε κάθε σπίτι, χωριό, κυκλική διασταύρωση... Και σε κάθε γωνία, ακόμη και στα πεζοδρόμια, στα παράθυρα, στα πιο απίθανα σημεία, υπάρχει μια μικρή προσευχή, ένα τετράγωνο καλαθάκι φτιαγμένο από φύλλα φοίνικα, στολισμένο με πολύχρωμα άνθη, αρωματικά ξυλάκια, καραμέλες, μπισκότα, μέχρι και τσιγάρα. Το Canang Sari, όπως ονομάζεται, είναι μια μορφή αφοσίωσης στον Θεό, ένα ευχαριστήριο σημείωμα αλλά και ένα αίτημα προς τους δαίμονες να απομακρυνθούν.
Δεν είναι εύκολο να μάθεις ιστορίες των ντόπιων, καθώς μιλάνε την Bahasa, επίσημη γλώσσα των Ινδονήσιων, όμως στέκομαι τυχερή γιατί ο ταξιτζής μου όχι μόνο συνεννοείται στα Αγγλικά, αλλά και εργαζόταν στην τουριστική βιομηχανία για 30 χρόνια. Μέσα σε λίγη ώρα μού δίνει να καταλάβω ότι οι Μπαλινέζοι έχουν δική τους αρχιτεκτονική, έθιμα, ημερολόγιο, γεωργικό σύστημα, στυλ ζωγραφικής, κοινωνικές δομές, μουσική, χορούς, ενδυμασίες, μια πολύπλοκη γλώσσα με παράλληλα λεξιλόγια που χρησιμοποιούν ανάλογα με την κάστα που συνδιαλέγονται, αλλά κυρίως έχουν τη δική τους θρησκεία. Το Μπαλί είναι το μοναδικό νησί της Ινδονησίας, της πολυπληθέστερης μουσουλμανικής χώρας στον κόσμο, που πρεσβεύει κατά πλειοψηφία τον ινδουισμό, ο οποίος μάλιστα ασκείται με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ό,τι σε άλλα μέρη του κόσμου. Τι είναι αυτό το τόσο διαφορετικό; Τα χρήματα και ο χρόνος που αφιερώνουν στις θρησκευτικές τελετές. Όχι, δεν είναι ευσεβείς όπως εμείς το μετράμε, αλλά ζουν σε μια περίπλοκη και απαιτητική πραγματικότητα. Ο κόσμος τους κατοικείται από ορατά και αόρατα όντα που απαιτούν τελετουργίες και την ιεραρχική τους δομή σέβονται ακόμη και οι πιο καλλιεργημένοι Μπαλινέζοι.
Μπορούν, όμως, οι τελετές και τα μεταφυσικά πιστεύω να συμβαδίζουν με πολυτελή ξενοδοχεία, κλαμπ και McDonalds; Πώς μπορούν οι υποχρεώσεις σε τελετές που διαρκούν για ολόκληρες ημέρες να συμφιλιωθούν με τις απαιτήσεις της βιομηχανίας υπηρεσιών που απαιτούν από έναν υπάλληλο να εργάζεται 40 ώρες σε ένα σύγχρονο ξενοδοχείο; Πόσο γνήσιο είναι τελοσπάντων αυτό το μπαλινέζικο χαμόγελο που μοιράζουν αφειδώς όλοι όσοι γνωρίζω;
Όλα αυτά τα ερωτήματα θέτω στην υπεύθυνη Μάρκετινγκ και Προώθησης του Οργανισμού Τουρισμού του Μπαλί, Gilda Sagrado. Μια νέα γυναίκα με την οποία συζητάμε για την καριέρα της και την οικογένειά της κι έχουμε τόσα κοινά να μοιραστούμε. Όμως όσο η συζήτηση προχωράει, καταλαβαίνω ότι υπάρχει μεταξύ μας μια αόρατη διαχωριστική γραμμή: η πίστη της. Στο Μπαλί μπορεί να έχεις σπουδάσει στη Σιγκαπούρη και να είσαι γυναίκα καριέρας, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι τέσσερις φορές την ημέρα δεν πρέπει να κατασκευάζεις τις μικρές προσευχές ή δεν πρέπει να κρατάς ημερολόγιο στο smartphone σου με τις θρησκευτικές προσφορές που πρέπει να ετοιμάσεις για τη «θεϊκή» προστασία του κομπιούτερ, του σκούτερ ή του αγαπημένου σου βιβλίου.
Γιατί τελικά στο Μπαλί αναπαράγεται μια αρχέγονη πάλη μεταξύ του καλού και του κακού, μεταξύ του άσπρου και του μαύρου, μια πάλη που σήμερα διεξάγεται μεταξύ ενός παγκοσμιοποιημένου προϊόντος που ονομάζεται τουρισμός και ενός εσωτερικού συστήματος αξιών που ερμηνεύει τα ανθρώπινα. Και αυτό δεν είναι μόνο μπαλινέζικο, είναι ένα υπαρξιακό ζήτημα, και η αναζήτηση απαντήσεων σε έναν κόσμο τόσο μακρινό απλώς δεν μπορεί να σε αφήσει αδιάφορο.
