Kathimerini.gr
ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Οι σχέσεις του Ντόναλντ Τραμπ με τον Κιμ Γιονγκ Ουν δεν ήταν και τόσο αβρές μέχρι πρόσφατα. Ο Αμερικανός πρόεδρος αποκαλούσε τον κατά πολύ νεότερο ηγέτη της Βόρειας Κορέας «κοντό πυραυλάνθρωπο» και απειλούσε να εξαπολύσει εναντίον του «φωτιά και μανία», ενώ ο Κιμ τον χαρακτήριζε «ραμολιμέντο» και κόμπαζε ότι σε λίγο θα μπορεί να πλήξει το Λος Αντζελες και το Σιάτλ. Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ δήλωσε την περασμένη Τρίτη ότι «ανυπομονεί» να συναντηθεί με τον Κιμ, ενώ ο τελευταίος εμφανίστηκε πρόθυμος να καταστρέψει τα πυρηνικά του όπλα.
Καταλυτικό ρόλο διαδραμάτισε η επίσκεψη Κιμ στο Πεκίνο, την περασμένη Δευτέρα – η πρώτη του στο εξωτερικό από τη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία, στα τέλη του 2011. Συνοδευόμενος από τη σύζυγο και κορυφαίους συμβούλους του, ο Κιμ έγινε δεκτός από τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος κατέστησε σαφές στους πάντες ότι δεν μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε εξέλιξη στην Κορεατική Χερσόνησο χωρίς ενεργό ρόλο της μεγάλης χώρας του. Ηταν ο Σι εκείνος που ενημέρωσε τηλεφωνικά τον Τραμπ για την ετοιμότητα του Κιμ να συζητήσει μαζί του το θέμα της αποπυρηνικοποίησης και την προθυμία του για μια συνάντηση κορυφής.
Αμφιβολίες
Να το δούμε και να μην το πιστέψουμε. Την ίδια ημέρα που γινόταν γνωστή η επίσκεψη Κιμ στο Πεκίνο, η εφημερίδα New York Times εξέφραζε σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσο θα πραγματοποιηθεί η συνάντηση των δύο ηγετών, επικαλούμενη ανώτατους αξιωματούχους στην Ουάσιγκτον. Στο σχετικό ρεπορτάζ, η εφημερίδα δημοσίευε δορυφορικές φωτογραφίες, που «διέρρευσαν» την κατάλληλη στιγμή και φέρεται να αποδεικνύουν ότι η Βόρεια Κορέα επεκτείνει το πυρηνικό της πρόγραμμα.
Είναι πολύ αμφίβολο, επίσης, κατά πόσον η μεσολάβηση του Σι μπορεί να μεταφραστεί ως προσφορά καλών υπηρεσιών προς την Ουάσιγκτον. Υποδεχόμενος μετά φανών και λαμπάδων τον Κιμ στο Πεκίνο, ο Σι διεμήνυσε ότι το κομμουνιστικό καθεστώς της Βόρειας Κορέας θα τελεί υπό την προστασία του στις διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, εάν (ένα πολύ μεγάλο «εάν») και όποτε αυτές γίνουν.
Αλλωστε, θα ήταν αφελής κανείς να περιμένει ότι η Πιονγιάνγκ θα προσφέρει στην Ουάσιγκτον την καταστροφή του πυρηνικού της οπλοστασίου χωρίς σοβαρά ανταλλάγματα. Οπως έχει κατ’ επανάληψη τονίσει, συνδέει την αποπυρηνικοποίηση με την απομάκρυνση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Νότια Κορέα, όπως και των πυρηνικών όπλων που διατηρούν οι ΗΠΑ στην περιοχή. Στόχοι που ανταποκρίνονται στα συμφέροντα της Κίνας, η οποία θεωρεί ότι η Αμερική χρησιμοποιεί το κορεατικό πρόβλημα ως πρόσχημα για να την περικυκλώσει στρατιωτικά.
Γεγονός είναι ότι το Πεκίνο έχει καλούς λόγους να αντιμετωπίζει με καχυποψία την κυβέρνηση Τραμπ, καθώς η εξωτερική πολιτική της εμφανίζεται αλλοπρόσαλλη και απρόβλεπτη. Οι συμφιλιωτικές χειρονομίες προς τη Βόρεια Κορέα δεν συνάδουν και τόσο με την επιλογή του Τραμπ να διορίσει στο κρίσιμο αξίωμα του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας τον Τζον Μπόλτον, ένα από τα πιο γνωστά «γεράκια» των νεοσυντηρητικών που παρέσυραν τον Τζορτζ Μπους τζούνιορ στον ολέθριο πόλεμο κατά του Ιράκ. Ο άνθρωπος που είχε διακηρύξει ότι «ο ΟΗΕ δεν υπάρχει πια» έχει ταχθεί κατ’ επανάληψη υπέρ των προληπτικών πληγμάτων κατά της Β. Κορέας, όπως και κατά του Ιράν.
Σε συνδυασμό με την αντικατάσταση του συνετού υπουργού Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον από τον επίσης «ιέρακα» πρώην διευθυντή της CIA Μάικ Πομπέο, η κυβέρνηση Τραμπ, τουλάχιστον στη σημερινή της σύνθεση, δείχνει να στρέφεται προς τον μονομερή ηγεμονισμό, στο πνεύμα της ομιλίας του νέου προέδρου κατά την τελετή της ορκωμοσίας του, όπου έριξε το σύνθημα «America First» (λες και οι προκάτοχοί του την έβαζαν δεύτερη).
Αλλά αν τα «γεράκια» κυριαρχούν στο σύμπλεγμα της εξωτερικής πολιτικής και της ασφάλειας, οι οπαδοί του εθνικού προστατευτισμού και των εμπορικών πολέμων βάζουν τη σφραγίδα τους στο οικονομικό επιτελείο. Στις 6 Μαΐου, οδηγήθηκε σε παραίτηση ο Γκάρι Κον, υπ’ αριθμόν ένα οικονομικός σύμβουλος του Τραμπ και οπαδός του ελεύθερου εμπορίου. Η αποχώρησή του ενισχύει το ειδικό βάρος του Πίτερ Ναβάρο, του κυριότερου συμβούλου του Τραμπ για θέματα διεθνούς εμπορίου, ο οποίος έχει βγάλει αρκετά μπεστ σέλερ για τον «επερχόμενο οικονομικό πόλεμο» με την Κίνα.
Οι ιδέες του Ναβάρο φαίνεται ότι ασκούν γοητεία στον ίδιο τον Τραμπ, ο οποίος δήλωσε πρόσφατα ότι «οι εμπορικοί πόλεμοι είναι καλοί και κερδίζονται εύκολα». Περνώντας από τη θεωρία στην πράξη, ο Αμερικανός πρόεδρος προκάλεσε ανησυχία στους εταίρους των ΗΠΑ με την απόφασή του για επιβολή προστατευτικών δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, όπως και με την απειλή που εκτόξευσε για την επιβολή δασμών, ύψους 60 δισ. δολαρίων στις εισαγωγές κινεζικών εμπορευμάτων.
Διαπραγματευτικά όπλα;
Το ερώτημα που απασχολεί τους πάντες είναι αν ο Τραμπ εννοεί όντως να εξαπολύσει εμπορικούς πολέμους μεγάλης κλίμακας, κάτι που θα σήμαινε αυτομάτως το τέλος της παγκοσμιοποίησης, ή αν εννοεί να χρησιμοποιήσει τις απειλές του ως διαπραγματευτικά όπλα, διεκδικώντας καλύτερους όρους για την Αμερική στο διεθνές εμπόριο: μείωση των ελλειμμάτων της, καταπολέμηση της κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας και εξισορρόπηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Μέχρι τώρα ο Τραπ δεν έχει περάσει κόκκινες γραμμές, κάτι που επιτρέπει να ελπίζει κανείς στη δεύτερη, περισσότερο καθησυχαστική εκδοχή. Εξαίρεσε από τις κυρώσεις για τον χάλυβα και το αλουμίνιο τους περισσότερους γεωπολιτικούς συμμάχους των ΗΠΑ (Ε.Ε., Καναδά, Μεξικό, Νότια Κορέα), αφήνοντας πρακτικά μόνο την Κίνα στον μαυροπίνακα και την Ιαπωνία στην αναμονή. Οσο για τις νέες κυρώσεις στις κινεζικές εισαγωγές, κυρίως σε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, περιορίστηκε σε αόριστη εξαγγελία, αφήνοντας χρονικά περιθώρια για διαπραγμάτευση – ήδη προσωπικός απεσταλμένος του Σι βρίσκεται στην Ουάσιγκτον, σε μια προσπάθεια να σβήσει τη φωτιά εν τη γενέσει της. Αλλά βέβαια, με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο και την κυβέρνησή του να θυμίζει το γνωστό παιδικό παιχνίδι με τις μουσικές καρέκλες, κανείς δεν ξέρει τι θα ξημερώσει αύριο.
Φόβοι για Ιράν
Η επιλογή Μπόλτον ενίσχυσε τις ανησυχίες για την τύχη που θα έχει η ιστορική, διεθνής συμφωνία που συνομολογήθηκε επί προεδρίας Ομπάμα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Στις 12 Μαΐου εκπνέει η προθεσμία που έχει ο Αμερικανός πρόεδρος για να αποφανθεί αν η Τεχεράνη εκπληρώνει τις δεσμεύσεις της, επομένως μπορεί να συνεχίσει να εξαιρείται από τις διεθνείς κυρώσεις που της είχαν επιβληθεί προ της υπογραφής της συμφωνίας. Είναι γνωστό ότι ο Τραμπ έχει απειλήσει να αποσύρει τη χώρα του από τη συμφωνία, αν μέχρι τότε οι Ευρωπαίοι (Γάλλοι, Βρετανοί και Γερμανοί) δεν έχουν πείσει την Τεχεράνη να προβεί σε νέες παραχωρήσεις, κυρίως στο πυραυλικό της πρόγραμμα.
Με άρθρο της στους New York Times, η Γουέντι Σέρμαν, που διαπραγματεύθηκε τη συμφωνία για λογαριασμό της Αμερικής, προειδοποιεί ότι ενδεχόμενος τορπιλισμός της συμφωνίας θα έχει πολλαπλές αρνητικές συνέπειες στη Μέση Ανατολή και στη διεθνή ασφάλεια. Οι συστηματικές προσπάθειες του Τραμπ να οικοδομήσει έναν αντι-ιρανικό άξονα ΗΠΑ - Ισραήλ - Σαουδικής Αραβίας προκαλούν εύλογες ανησυχίες για το ενδεχόμενο ακόμη και προληπτικών πληγμάτων κατά του Ιράν, κάτι που θα άνοιγε το κουτί της Πανδώρας.
