Του Γιώργου Κακούρη
Οι Βρυξέλλες έχουν υπόψη το τι συμβαίνει στο «Κέντρο Προσωρινής Φιλοξενίας» Πουρνάρα, ανησυχούν και παρακολουθούν το ζήτημα πολύ στενά, όπως προκύπτει από δήλωση εκπροσώπου της Κομισιόν στην «Καθημερινή» σε σχέση με τις συνεχιζόμενες εντάσεις που συνεχίζονται στο κλειστό πλέον κέντρο κράτησης προσφύγων και μεταναστών στην Κοκκινοτριμιθιά.
Απαντώντας γραπτώς σε ερωτήσεις της «Κ», ο αρμόδιος εκπρόσωπος της Κομισιόν για θέματα μετανάστευσης Adalbert Jahnz δήλωσε πως «ελλείψεις όπως ο συνωστισμός, η επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης και οι συνεχιζόμενοι κίνδυνοι για την ασφάλεια, μας απασχολούν ιδιαίτερα, ειδικά μετά την απόφαση των αρχών να κλείσουν προσωρινά το κέντρο στις 12 Νοεμβρίου του περασμένου έτους». Το κέντρο, το οποίο είχε δημιουργηθεί ως χώρος προσωρινής διαμονής και επεξεργασίας αιτήσεων, έχει ουσιαστικά κλείσει τις πύλες του με αιτιολογία την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού. Οι δηλώσεις έρχονται εν μέσω των συνεχιζόμενων διαβουλεύσεων μεταξύ Βρυξελλών και κρατών μελών αναφορικά με την πρόταση της Κομισιόν για ένα Νέο Σχέδιο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο επιχειρεί να διασφαλίσει την αλληλεγγύη προς τα κράτη πρώτης γραμμής, δίνοντας όμως επιπρόσθετες επιλογές για αυτή τη στήριξη στα υπόλοιπα κράτη πέρα από την επανεγκατάσταση.
Συνεχής επικοινωνία
Όπως υπογράμμισε ο κ. Jahnz στην «Κ», η Κομισιόν βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τις κυπριακές αρχές, εγείροντας ανησυχίες και προσφέροντας στήριξη. Υπενθύμισε πως τον περασμένο Δεκέμβριο εκπρόσωποι της Κομισιόν, της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), της Europol και της Frontexεπισκέφθηκαν το κέντρο και παρουσίασαν παρατηρήσεις και εισηγήσεις. Τον ίδιο μήνα, σημείωσε, η Κομισιόν έθεσε στη διάθεση της Κύπρου ακόμα 9,3 εκατ. ευρώ για κάλυψη των αναγκών στο κέντρο Πουρνάρα. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο, οι κυπριακές αρχές, η Κομισιόν και οι αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΕ «έχουν αναπτύξει από κοινού τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργίας για την πρώτη υποδοχή νέων αφίξεων τον Ιούλιο του 2020». «Πέραν από τη σημερινή ανάπτυξη προσωπικού υπηρεσιών της Ε.Ε. καθώς και χρηματική στήριξη, παραμένουμε έτοιμοι να βοηθήσουμε περαιτέρω τις κυπριακές αρχές στο να εφαρμόσει αυτές τις διαδικασίες», τόνισε. Η «Κ» επιχείρησε να επικοινωνήσει με το Υπουργείο Εσωτερικών αναφορικά με το θέμα, αυτό όμως δεν κατέστη δυνατόν. Η συμπεριφορά της Κύπρου στο μεταναστευτικό έρχεται στο προσκήνιο όλο και πιο συχνά, με την πιο πρόσφατη περίπτωση να αφορά κατηγορίες από οργανώσεις όπως η Human Rights Watch τον Μάιο, για πρακτικές παράνομης επαναπροώθησης (pushbacks) αιτητών ασύλου που επιχειρούν να φτάσουν στο νησί από την Τουρκία.
Η Ε.Ε. δεν έχει τα εργαλεία
Η αντιμετώπιση της κατάστασης στο μεταναστευτικό σε επίπεδο Ε.Ε. δυσχεραίνεται λόγω του ότι οι Βρυξέλλες δεν έχουν τα κατάλληλα εργαλεία για να συνετίσουν τα κράτη μέλη, ενώ ταυτόχρονα βρίσκονται εν μέσω μιας δύσκολης διαπραγμάτευσης με αυτά για το ίδιο θέμα. Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα που προκύπτουν από όσα είπε στην «Καθημερινή» η Hanne Beirens, διευθύντρια του thinktank Migration Policy Institute Europe στις Βρυξέλλες, η οποία εξήγησε και το ότι για ορισμένες χώρες η πανδημία έχει καταστεί ιδανική δικαιολογία. Η κ. Beirens σημείωσε ότι η Κύπρος δεν απασχολεί συχνά την Ευρώπη σε θέματα μετανάστευσης καθώς σε απόλυτους αριθμούς και σε σύγκριση με άλλες χώρες οι αιτητές ασύλου στην χώρα είναι λίγοι, ακόμα και πριν την πανδημία το 2019, ξεπερνώντας μόλις τις 13.000. «Αν δει κανείς αυτούς τους αριθμούς, θα εστιάσει σε άλλα κράτη μέλη», ειδικά στην Ελλάδα και την Ιταλία αλλά και χώρες που δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, σημείωσε. «Όμως αν δούμε τους αριθμούς σε αναλογία με τον πληθυσμό, η Κύπρος έχει ψηλούς αριθμούς εδώ και χρόνια». Για αυτό και η κυβέρνηση επικεντρώνει τις δηλώσεις της σε αυτούς τους αριθμούς, όπως είπε.
Ο φαύλος κύκλος
Όσον αφορά τη χρηματική και επιχειρησιακή στήριξη στα κράτη μέλη, η κ. Beirens σημείωσε πως το ερώτημα δεν είναι τόσο αν η Ε.Ε. μπορεί να κάνει περισσότερα, αλλά τι μπορεί να κάνει όταν μια χώρα δεν ακολουθεί το κοινοτικό κεκτημένο και τη νομοθεσία. «Υπάρχει σημαντικό κενό μεταξύ του τι συμβαίνει επί του εδάφους και τι συμβαίνει σε πολιτικό επίπεδο», επεσήμανε η κ. Beirens, υποδεικνύοντας πως η ΕΕ προσπαθεί να συμβάλει στη δημιουργία νέων δομών αλλά την ίδια στιγμή δεν μιλά για τις συνθήκες που επικρατούν στις υπάρχουσες. Για την ίδια, η Ε.Ε. βρίσκεται σε έναν φαύλο κύκλο λόγω των περιορισμένων εργαλείων της, υπενθυμίζοντας την περίπτωση της Πολωνίας και της Ουγγαρίας όπου τα μέτρα που λήφθηκαν κατά των δύο χωρών για την άρνησή τους να συνεισφέρουν στην επανεγκατάσταση προσφύγων το 2015 οδήγησαν σε μια μακρά δικαστική διαδικασία που ολοκληρώθηκε τέσσερα χρόνια μετά όταν ήταν πια αργά. Τα εργαλεία που υπάρχουν τώρα αφορούν τη διακοπή της χρηματοδότησης ή της εμπλοκής της Ε.Ε., όμως η διευθύντρια του Migration Policy Institute Europe διερωτάται: «Είναι αυτή η απάντηση που θα θέλαμε; Την EASO να κάνει πίσω από ένα κράτος μέλος όπου η κατάσταση είναι επικίνδυνη;». Όπως σημείωσε με νόημα, τα εργαλεία που έχει η Ε.Ε. στη διάθεσή της δεν είναι εφαρμόσιμα «όταν μερικές χώρες δεν θέλουν να θεωρούνται πως καλωσορίζουν» τους αιτητές ασύλου. Ορισμένες κυβερνήσεις, είπε, έχουν δηλώσει ανοιχτά ως στόχο πως δεν θέλουν οι χώρες τους να είναι ελκυστικός προορισμός.
Δικαιολογίες και πανδημία
Το πώς η πανδημία έχει επηρεάσει την συμπεριφορά των κρατών μελών σε σχέση με το μεταναστευτικό διαφέρει από χώρα σε χώρα, σχολίασε η κ. Beirens απαντώντας σε ερώτηση για την πρακτική κυβερνήσεων, οι οποίες επικαλούνται την υγειονομική κατάσταση για να δικαιολογήσουν τους περιορισμούς που επιβάλλουν στα κέντρα διαμονής προσφύγων και αιτητών ασύλου. Επεσήμανε πως σε βόρειες χώρες όπως η Σουηδία, έγινε προσπάθεια ώστε να τηρηθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα, ενώ σε άλλες χώρες όπως το Βέλγιο η εικόνα ήταν πιο σύνθετη με τις αρχές να προσαρμόζονται σταδιακά. Για κάποιες χώρες όμως, η πανδημία «ήταν μια ιδανική δικαιολογία για να μετατρέψουν ανοιχτά κέντρα σε κλειστά» ανέφερε, υπογραμμίζοντας πως αυτό δεν επιτρέπεται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ερωτηθείσα αν είναι πιο εύκολο για χώρες που βρίσκονται μακριά από την πρώτη γραμμή να διαχειριστούν τις επιπτώσεις της πανδημίας στη διαχείριση της μετανάστευσης, η κ. Beirensαπάντησε πως μέχρι στιγμής δεν έχει ενημερωθεί για ανάλογες πρακτικές στην Ιταλία και την Ισπανία. Σε ερώτηση αν θεωρεί πιθανόν η Ε.Ε. να ενεργοποιήσει διαδικασία επί παραβάσει (infringement procedure) κατά κράτους μέλους για το μεταναστευτικό, η κ. Beirens απάντησε πως η Κομισιόν δεν προχωρά σε αυτό το βήμα ελαφρά τη καρδία και πως συνήθως αναζητά πολιτικές λύσεις. Το δεύτερο στοιχείο που λαμβάνει υπόψη η Κομισιόν είναι σύμφωνα με την ειδικό το ότι κάποια κράτη μέλη δεν έχουν τις επιχειρησιακές δυνατότητες να αντιμετωπίσουν αυξημένες μεταναστευτικές ροές, υπενθυμίζοντας πως αυτό ήταν και το πρόβλημα της Ελλάδας πριν από το 2014. Και πάλι όμως, τόνισε, κάποια κράτη μέλη δεν καταφέρνουν να διαχειριστούν την κατάσταση παρά την ενίσχυση που δέχονται, «εν μέρει γιατί λείπει η πολιτική στήριξη».
