ΚΥΠΕ
Τις αρκετές αδυναμίες του συστήματος διαχείρισης των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών ανέδειξε ο έλεγχος που διενήργησε η Ελεγκτική Υπηρεσία στο πλαίσιο συντονισμένου ελέγχου με τα Ανώτατα Ελεγκτικά Ιδρύματα άλλων έξι Ευρωπαϊκών χωρών. Σκοπός του ελέγχου ήταν η καταγραφή και αξιολόγηση των δράσεων των κυβερνητικών φορέων για την προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.
Σύμφωνα με την Έκθεση της Υπηρεσίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί ότι για το 65% των θαλάσσιων ειδών και οικοτόπων Κοινοτικού ενδιαφέροντος που απαντώνται στην Κύπρο απαιτείται ο καθορισμός πρόσθετων περιοχών «Natura 2000» ώστε το Δίκτυο στη χώρα να θεωρείται ολοκληρωμένο, ενώ για το 13% των ειδών και οικοτόπων απαιτείται περαιτέρω επιστημονική έρευνα για τον εντοπισμό των κατάλληλων περιοχών για ένταξη στο Δίκτυο.
Στις αδυναμίες, καταγράφεται η απουσία ενιαίας εθνικής στρατηγικής στην Κύπρο για τη διαχείριση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών και ο καταρτισμός επιμέρους στρατηγικών εγγράφων που ενδεχομένως να οδηγούν σε κατακερματισμό των προσπαθειών της Δημοκρατίας για την προστασία των περιοχών και των ειδών και οικοτόπων που απαντώνται σε αυτές. Επιπλέον, στα μεμονωμένα στρατηγικά έγγραφα που έχουν ετοιμαστεί παρατηρείται απουσία ποσοτικοποιημένων στόχων και χρονοδιαγραμμάτων.
Σύμφωνα με την Έκθεση, σημαντικό κίνδυνο για τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές στην Κύπρο αποτελούν οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες στην ξηρά και στην παράκτια ζώνη, γεγονός που δεν φαίνεται να αξιολογείται επαρκώς στις αξιολογήσεις ευπάθειας και κινδύνων που διενεργούνται από τους αρμόδιους φορείς. Επίσης, δεν φαίνεται να έχει αξιολογηθεί ο κίνδυνος στις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές από τις ολοένα αυξανόμενες δραστηριότητες ακτοτουρισμού.
Για τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές «Νησιά» και «Μουλιά», η Έκθεση αναφέρει πως δεν έχουν οριστικοποιηθεί Διαχειριστικά Σχέδια, ενώ για τις θαλάσσιες περιοχές Κάβο Γκρέκο και Ακάμα δεν έχει εκδοθεί Διάταγμα διαχείρισης και προστασίας της φύσης, με αποτέλεσμα να μην παρέχεται η νομική βάση για εφαρμογή των μέτρων προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Συγκεκριμένα, για την περιοχή της χερσονήσου του Ακάμα, η εμπλοκή τεσσάρων διαφορετικών φορέων και η ετοιμασία πέντε διαφορετικών σχεδίων διαχείρισης της χερσαίας και θαλάσσιας περιοχής, στη βάση διαφορετικών νομοθετημάτων, ενέχει κινδύνους αδυναμιών στον συντονισμό, στην εφαρμογή των σχεδίων και στην αποτελεσματικότητά τους.
Η Υπηρεσία σημειώνει πως στην πλειονότητα τους, οι στόχοι του Διαχειριστικού Σχεδίου Τόπου Κοινοτικής Σημασίας του Ακάμα δεν είναι μετρήσιμοι, δυσχεραίνοντας την επίτευξη των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων του Σχεδίου.
Παρά την ετοιμασία του Διαχειριστικού Σχεδίου Τόπου Κοινοτικής Σημασίας του Ακάμα, τα μέτρα που περιλαμβάνονται σε αυτό δεν φαίνεται να έχουν δεσμευτική ισχύ, με εξαίρεση εκείνα που ήταν ήδη θεσμοθετημένα πριν από την ετοιμασία του Σχεδίου.
Με βάση τα ευρήματα του ελέγχου, τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο Διαχειριστικό Σχέδιο της περιοχής Κάβο Γκρέκο δεν είναι αρκετά συγκεκριμένα, δεν καθορίζεται επαρκώς η αρμοδιότητα εφαρμογής τους και δεν αποτιμώνται σε οικονομικούς όρους. Το χρονοδιάγραμμα ισχύος του Σχεδίου ορίζεται σε πέντε έτη, το οποίο έχει παρέλθει χωρίς να έχει διενεργηθεί η προβλεπόμενη αξιολόγηση.
Παράλληλα, η παρακολούθηση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών από το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών δεν μπορεί να τεκμηριωθεί επαρκώς, καθώς τα στοιχεία των περιπολιών δεν είναι εύκολα διαθέσιμα και τηρείται ελλιπής πληροφόρηση. Διαπιστώνεται σημαντική αδυναμία στον μηχανισμό εφαρμογής των περιορισμών και άλλων διατάξεων που ισχύουν στις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές λόγω σημαντικού περιορισμού στον αριθμό των περιπολιών που διενεργούνται ετησίως και στο ωράριο που αυτές διενεργούνται.
Οι γενικές αξιολογήσεις θαλάσσιων ειδών πανίδας και οικοτόπων παρουσιάζουν διαχρονική βελτίωση, ωστόσο η κατάσταση διατήρησης όλων των ειδών θαλάσσιας πανίδας που εξετάζονται χαρακτηρίζεται ως «ανεπαρκής», ενώ άγνωστη παραμένει η κατάσταση διατήρησης των θαλάσσιων σπηλαίων.
Οσον αφορά στις συστάσεις της Υπηρεσίας, μεταξύ των κυριότερων περιλαμβάνεται η προώθηση ενεργειών από τα αρμόδια Τμήματα Περιβάλλοντος και Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών για τον καθορισμό νέων ή επέκταση των υφιστάμενων θαλάσσιων περιοχών του Δικτύου «Natura 2000», ώστε να επιτευχθεί ο επιθυμητός βαθμός αντιπροσώπευσης των ειδών και οικοτόπων Κοινοτικού ενδιαφέροντος.
Επίσης, είναι ο καταρτισμός ενός ενιαίου στρατηγικού εγγράφου για όλες τις κατηγορίες θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών που έχουν καθοριστεί, το οποίο να περιλαμβάνει συγκεκριμένους, μετρήσιμους στόχους και χρονοδιαγράμματα υλοποίησης καθώς και η αξιολόγηση των κινδύνων από παράκτιες αναπτύξεις και ακτοτουριστικές δραστηριότητες ώστε να σχεδιαστούν μέτρα για μετριασμό τους.
Ακόμη, η Υπηρεσία συστήνει την προώθηση του καθορισμού των περιοχών Κάβο Γκρέκο και Ακάμα ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και έκδοση Διαταγμάτων διαχείρισης και προστασίας της φύσης για όλες τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, η βελτίωση των Διαχειριστικών Σχεδίων που ετοιμάστηκαν για τις περιοχές Ακάμα και Κάβο Γκρέκο, με συγκεκριμενοποίηση των στόχων, καθορισμό αρμοδιοτήτων και χρονοδιαγράμματος και αποτίμηση του οικονομικού κόστους εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων.
