Kathimerini.com.cy
Γεννιόμαστε με μια φυσική προδιάθεση στην απόκτηση της μητρικής γλώσσας και μια έμφυτη προδιάθεση να αναγνωρίσουμε τους άλλους ανθρώπους ως το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο. Αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να προσέχουμε τους άλλους, να θέλουμε να συνάψουμε σχέσεις μαζί τους και να μαθαίνουμε από αυτούς. Εκτός από την προδιάθεση για σχέση με τους άλλους είναι αναγκαία και η ύπαρξη γνωστικών δεξιοτήτων για την κατανόηση του περιβάλλοντος, την κατανόηση της σκέψης των άλλων ανθρώπων, την ερμηνεία των εκφράσεων του προσώπου τους και την κατανόηση του λόγου που χρησιμοποιούν. Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω μας κάνει ικανούς να μπορούμε να αλληλεπιδρούμε κατάλληλα με τους άλλους και να επικοινωνούμε μαζί τους. Η έλλειψη της κοινωνικής προδιάθεσης και/ή η δυσκολία συνδυασμού των γνωστικών ικανοτήτων οδηγεί σε διαταραχές που συχνά περιγράφονται με τον όρο αυτισμός ή διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές.
Η έννοια του φάσματος του αυτισμού είναι μεγάλη και ποικίλη. Αυτό ισχύει και για τις δυσκολίες στην επικοινωνία και τον λόγο.
Ένα παιδί με αυτισμό δεν έχει περάσει όλα τα αναπτυξιακά στάδια της επικοινωνίας, δεν αλληλεπιδρά, δεν έχει καλή βλεμματική επαφή, δεν συνεργάζεται, δεν έχει πρόθεση να επικοινωνήσει, δεν έχει ενδιαφέροντα και έχει σαν αποτέλεσμα και ο λόγος του να είναι περιορισμένος.
Τα χαρακτηριστικά του λόγου ενός παιδιού στο φάσμα είναι ότι χρησιμοποιεί τον λόγο κυρίως για να ζητήσουν κάτι ή να επαναλάβουν στερεοτυπικά κάποιο θέμα που τους ενδιαφέρει. Στην ηλικία 24 μηνών παρατηρείται ένα λεξιλόγιο μικρότερο από 15 λέξεις. Συχνά οι λέξεις εμφανίζονται και μετά εγκαταλείπονται, ενώ δεν αναπτύσσονται χειρονομίες. Στην ηλικία 3 ετών παρατηρείται ηχολαλία φράσεων, ενώ η δημιουργική χρήση της γλώσσας είναι απούσα έως πολύ περιορισμένη. Στην ηλικία 5 ετών το παιδί δεν μπορεί να αρθρώσει φράσεις με συνοχή. Μπορεί να βγάζει ήχους, να μουρμουρίζει ή να επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις χωρίς νόημα και χωρίς αξία επικοινωνίας. Μερικά παιδιά δεν μιλούν ποτέ σε όλη τους τη ζωή. Μερικές φορές σταματούν να μιλούν για κάποιο διάστημα και ξαναρχίζουν. Σε μερικές περιπτώσεις δεν μιλούν καθόλου και ξαφνικά στα 5, 6 ή 7 χρόνια, μιλούν για πρώτη φορά, μιλούν δηλαδή αργότερα από το αναμενόμενο.
Μερικά παιδιά μιλούν πολύ. Άλλα, καταφέρνουν να μιμούνται με ακρίβεια τις φωνές ζώων και μηχανικούς ήχους. Πολλά αρχίζουν πολύ αργότερα από το κανονικό. Συνήθως αρχίζουν με το να επαναλαμβάνουν λέξεις που είπαν άλλοι άνθρωποι, ειδικότερα την τελευταία λέξη ή τις λίγες τελευταίες λέξεις μιας πρότασης.
Όπως είδαμε και πιο πάνω όλα τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν δυσκολίες στην επικοινωνία άσχετα από τη σοβαρότητα του αυτισμού και την παρουσία ή την απουσία της ομιλίας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους και να περιορίζεται η συμμετοχή τους στην κοινωνική ζωή. Για τον λόγο αυτό, τα άτομα με αυτισμό πρέπει να παίρνουν μέρος σε εξειδικευμένες παρεμβάσεις που σαν αρχικό στόχο θα έχουν τη βελτίωση της βλεμματικής επαφής, της συνεργασίας, την πρωτοβουλία για αλληλεπίδραση, το μοίρασμα προσοχής, να συνεργάζονται, να μιμούνται ήχους, πράξεις, λέξεις, να αποκτήσουν επιθυμίες και να επικοινωνούν γι’ αυτές με το κατάλληλο τρόπο και να μπορούν να κάνουν λειτουργικό παιχνίδι.
Όταν τα πιο πάνω βελτιωθούν τότε θα αναπτυχθεί και η λειτουργική ομιλία. Στόχος μας δεν είναι η εκπαίδευση των ατόμων, αλλά η ανεξαρτησία τους η οποία θα τους επιτρέψει να έχουν λειτουργική και ποιοτική ένταξη στην κοινωνία.
*Η κ. Μαρίνα Χαρή είναι λογοπαθολόγος.
