Του Γιάννη Αδειλίνη
Η Κύπρος βρίσκεται ενώπιων σημαντικών ευκαιριών για την ανάταση της οικονομίας της όπως το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ και τη Στρατηγική Προσέλκυσης Εταιρειών της κυβέρνησης για ξένες επενδύσεις στην χώρα, εξηγεί μιλώντας στο "Κ-CEOs" ο Μιχάλης Αντωνίου, Γενικός Διευθυντής της Ομοσπονδίας Εργοδοτών & Βιομηχάνων. Κωδικοποιεί τις καινούργιες πρακτικές εργασίας που υιοθέτησαν οι επιχειρήσεις μετά την πανδημία δημιουργώντας νέα δεδομένα στην απασχόληση, την ανάγκη των εταιρειών να επενδύσουν σε τεχνολογικά συστήματα και στον ψηφιακό τους μετασχηματισμό και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων των εργαζόμενων. Δίνει έμφαση στην πράσινη οικονομία, στην αναγκαιότητα των κυβερνήσεων να παράσχουν κίνητρα για μείωση των εκπομπών άνθρακα και στις απαραίτητες επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα για παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Όσο για τις άμεσες οικονομικές προκλήσεις της χώρας σημειώνει την αύξηση τις τιμές των προϊόντων, την ορθή διαχείριση του εργατικού κόστους, τη βεβαρημένη ατζέντα στα εργασιακά, τον εκσυγχρονισμό του συνταξιοδοτικού και τη νομοθετική ρύθμιση για τις εργατικές διαφορές.
-Ποιες ευκαιρίες πρέπει να εκμεταλλευτεί η Κύπρος για την οικονομική της ανάπτυξη στη νέα πραγματικότητα μετά την πανδημία;
Μετά από σχεδόν δύο χρόνια στην σκιά της πανδημίας, η Κύπρος επιστρέφει σταδιακά σε ρυθμούς ανάπτυξης. Ιδανική ευκαιρία για τον τόπο μας αποτελεί το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αφορά τη διάθεση ποσού ύψους 1,2 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-2025. Το σχέδιο αυτό αποτελείται από πέντε πυλώνες που στοχεύουν σε ένα ανθεκτικό σύστημα υγείας, ψηφιακό μετασχηματισμό, αποτελεσματικούς θεσμούς, σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα και πράσινη μετάβαση. Αρκετές από τις μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο ΣΑΑ είχαν προγραμματιστεί και στο παρελθόν αλλά είτε έμειναν ημιτελείς είτε δεν άρχισαν ποτέ. Θα είναι μεγάλο σφάλμα αν δεν εκμεταλλευτούμε σωστά αυτή τη νέα ευκαιρία. Επίσης, πρόσφατα η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη Στρατηγική Προσέλκυσης Εταιρειών για δραστηριοποίηση ή και επέκταση δραστηριοτήτων με στόχο να καθιερώσει την Κύπρο ως ένα επιτυχημένο, αξιόπιστο και ανταγωνιστικό επιχειρηματικό κόμβο, που θα παρέχει τα εχέγγυα για ασφαλή και αποδοτικό επενδυτικό προορισμό. Η στρατηγική τίθεται σε εφαρμογή την 1/1/2022 και δίδει έμφαση σε τομείς που αφορούν την υψηλή τεχνολογία, ναυτιλία, καινοτομία, έρευνα και ανάπτυξη, βιογενετική και βιοτεχνολογία, χωρίς να αποκλείονται οποιεσδήποτε άλλες επιχειρήσεις επιλέξουν την Κύπρο. Αισιοδοξούμε ότι με αυτά τα δεδομένα σταδιακά θα ξανακτίσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης με ξένους επενδυτές.
-Πόσο έτοιμες είναι οι κυπριακές επιχειρήσεις να κινηθούν σωστά και με πρόγραμμα ώστε να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της μετά-Covid εποχής;
Η αναστάτωση που προκάλεσε η πανδημία στην ομαλή λειτουργία των κυπριακών επιχειρήσεων ήταν άνευ προηγουμένου και ήταν αναμενόμενο να είναι περισσότερο επιφυλακτικές και προσεκτικές στις μελλοντικές τους κινήσεις. Οι απότομες αλλαγές που έφερε ο κορωνοϊός, ώθησαν πολλές επιχειρήσεις στην αναζήτηση νέων λύσεων και στην υιοθέτηση πρακτικών όπως είναι η τηλεργασία, οι τηλεδιασκέψεις και το ηλεκτρονικό εμπόριο.
Παρόλο που οι περισσότερες έχουν ήδη επιστρέψει σε συνθήκες λειτουργίας προ-κορωνοϊού εποχή, εντούτοις οι νέες πρακτικές φαίνεται ότι θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται. Αυτό οφείλεται αφενός στην χρησιμότητα των λύσεων αυτών και αφετέρου στην επιθυμία των επιχειρήσεων να θωρακιστούν από ένα μελλοντικό επεισόδιο έκτακτης ανάγκης. Ενώ στις αρχές της πανδημίας οι επιχειρήσεις προέβησαν σε σπασμωδικές κινήσεις αποκατάστασης της ομαλής λειτουργίας τους, πλέον προχωρούν με προγραμματισμό σε σοβαρές επενδύσεις τεχνολογικών συστημάτων επιχειρησιακής συνέχειας, τηλεργασίας, ηλεκτρονικής αποθήκευσης, cloud computing, κ.λπ.
- Ο ιδιωτικός τομέας με ποιο τρόπο συμβάλει στην αναπόφευκτη πορεία προς μια οικονομία μηδενικών εκπομπών;
Η επίτευξη μηδενικών εκπομπών έως το 2050 -όπως περιγράφεται στη Συμφωνία του Παρισιού- θα απαιτήσει την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων. Μέσω πακέτου νομοθετικών και άλλων μέτρων «Fit for 55», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ωθεί σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 55% έως το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, και για κλιματική ουδετερότητα της ΕΕ ως το 2050. Από την πλευρά των διαθέσιμων τεχνολογιών αυτό φαίνεται εφικτό. Η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα, η βιομάζα, το υδρογόνο, η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές - όλα είναι διαθέσιμα σήμερα και μπορούν να μετριάσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, πέρα από το τεχνολογικό σκέλος τα εμπόδια παραμένουν. Σε γενικές γραμμές όμως, η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές είναι εφικτή και απαραίτητη για την επίτευξη των κλιματικών στόχων. Πρέπει να επισημάνουμε ότι για μία μεμονωμένη επιχείρηση που θέλει να μειώσει το ανθρακικό της αποτύπωμα, το κόστος παραγωγής θα αυξηθεί σημαντικά. Η μετακύλιση αυτών των δαπανών στους αγοραστές/πελάτες/καταναλωτές φαίνεται δύσκολη, ειδικά για τομείς που εκτίθενται στον διεθνή ανταγωνισμό και τις διεθνείς αγορές. Κάθε επιχείρηση που θέλει να απελευθερωθεί από τις ανθρακούχες εκπομπές πρέπει να επενδύσει σημαντικά ποσά για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ εξακολουθεί να είναι εκτεθειμένη στον διεθνή ανταγωνισμό και αυτό θα απαιτήσει ουσιαστικές επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και στην εφαρμογή νέων τεχνολογικών λύσεων.
- Θεωρείται ότι υπάρχει περιβαλλοντική συνείδηση και αντίληψη στην Κύπρο για το πόσο θα κοστίσει η μετάβαση στην πράσινη οικονομία, η αλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας;
Η μετάβαση σε μια πιο πράσινη και λιγότερο ρυπογόνο οικονομία αποτελεί αναγκαιότητα και όχι επιλογή. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι οικονομικές απώλειες που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή έχουν ξεπεράσει τα 270 δισεκατομμύρια ευρώ παγκοσμίως για το 2017. Οι κυβερνήσεις πρέπει να παράσχουν κίνητρα για γρήγορη απαλλαγή από τον άνθρακα, ιδιαίτερα σε επιχειρήσεις που είναι έτοιμες να εφαρμόσουν λύσεις ουδέτερες από εκπομπές άνθρακα. Η πράσινη μετάβαση πρέπει να ενσωματωθεί σε μια ευρύτερη αναδιάρθρωση των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων για να καταστεί δυνατή η μετάβαση στην αειφόρο ανάπτυξη. Ο πολίτης/καταναλωτής γίνεται σημαντικός φορέας στις μεταμορφωτικές αυτές διαδικασίες, εάν επιδεικνύει τη δέουσα περιβαλλοντική ωριμότητα απέναντι στα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα.
-Πολλές επιχειρήσεις αναζητούν ακόμη βηματισμό στη μετά-Covid εποχή. Πως ο ψηφιακός μετασχηματισμός και οι νέες πρακτικές που έφερε η πανδημία αλλάζουν την απασχόληση;
Πράγματι, η πανδημία οδήγησε πολλές επιχειρήσεις στο να χάσουν το βηματισμό τους, αφού μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα αναγκάστηκαν να αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας τους. Στην προσπάθεια τους να επιστρέψουν το συντομότερο σε «κανονικές» συνθήκες εργασίας, πολλοί οργανισμοί κατέφυγαν σε λύσεις που προσφέρουν οι σύγχρονες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών. Παράλληλα τα στελέχη τους εκπαιδεύτηκαν μέσα σε ελάχιστο διάστημα σε νέες πρακτικές, έτσι ώστε να προετοιμαστούν κατάλληλα για την εξ αποστάσεως εργασία και την κοινωνική αποστασιοποίηση. Μέσα από τη διαδικασία αυτή έγινε ακόμα περισσότερο αισθητή η ανάγκη για ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων και περαιτέρω ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων του προσωπικού. Ως αποτέλεσμα στη μετά-Covid εποχή, η εξοικείωση του ανθρώπινου δυναμικού σε πρακτικές όπως είναι η τηλεργασία, η ψηφιακή αρχειοθέτηση και οι τηλεδιασκέψεις, δημιούργησε νέα δεδομένα στην απασχόληση.
-Μια πτυχή της νέας πραγματικότητας αφορά τη φύση του χώρου εργασίας. Τελικά είναι απαραίτητο να εργάζονται όλοι στον ίδιο χώρο όπως συνέβαινε μέχρι πρότινος;
Η ΟΕΒ προωθεί εδώ και δεκαετίες τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης, που αποτελούν τη σύγχρονη απάντηση στο ζητούμενο της συμφιλίωσης εργασίας - οικογένειας για τους εργαζόμενους, και της ανάγκης βελτίωσης της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων. Από το 2002, όταν και υπογράφτηκε από τους κοινωνικούς εταίρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Συμφωνία-Πλαίσιο για την τηλεργασία, η ΟΕΒ προωθεί την εφαρμογή της στη βάση αυτής ακριβώς της Συμφωνίας. Η πανδημία ανάγκασε τις κυπριακές επιχειρήσεις να εργαστούν με συνθήκες τηλεργασίας πολύ πιο άμεσα, σχεδόν βίαια και χωρίς τον απαραίτητο χρόνο για προσαρμογή, με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις τη δημιουργία αριθμού λειτουργικών προβλημάτων. Μετά από ενάμιση και πλέον χρόνο, αρκετές επιχειρήσεις είναι ώριμες και έτοιμες να εφαρμόσουν την τηλεργασία προς όφελος τόσο των ίδιων των επιχειρήσεων όσο και των εργαζομένων τους. Είναι σημαντικό ωστόσο να αναφερθεί πως η τηλεργασία δεν δύναται να εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς, καθώς υπάρχουν επαγγέλματα και συγκεκριμένες εργασίες που η φυσική παρουσία των εργαζομένων στον χώρο εργασίας είναι επιβεβλημένη.
-Ποια είναι τα μεγαλύτερα στοιχήματα και οι προκλήσεις για το 2022;
Ένα σοβαρό πρόβλημα που προκύπτει το τελευταίο διάστημα και αναμένεται ότι θα συνεχιστεί και κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, είναι αυτό της αύξησης στις τιμές των προϊόντων. Οι αυξήσεις αυτές οφείλονται σε ένα συνδυασμό παραγόντων, όπως είναι η μειωμένη παραγωγή που προκλήθηκε από την πανδημία, η αυξημένη ζήτηση με τη βελτίωση της επιδημιολογικής κατάστασης παγκοσμίως, το αυξημένο κόστος εμπορευματοκιβωτίων και ναύλων, η αύξηση στις τιμές των καυσίμων και στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό ήταν και το κύριο συμπέρασμα έρευνας που έχει διενεργήσει πρόσφατα η ΟΕΒ για καλύτερη ανάλυση των συνεπειών της ακρίβειας στις επιχειρήσεις και στην οικονομία. Η ΟΕΒ έχει ζητήσει από τον Υπουργό Οικονομικών την οριζόντια και καθολική μείωση του ΦΠΑ στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος στο 5% για τους επόμενους τρεις μήνες. Παράλληλα, βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με επιχειρήσεις που επηρεάζονται προς εξεύρεση λύσεων και υποβολή προτάσεων στους αρμόδιους φορείς. Στα εργασιακά υπάρχει βεβαρημένη ατζέντα, που περιλαμβάνει τη συζήτηση για τον κατώτατο μισθό, την ΑΤΑ καθώς και τη σοβαρή έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τις κυπριακές επιχειρήσεις, είναι η ορθή διαχείριση του εργατικού κόστους καθώς και η έγκαιρη και επαρκής στελέχωση τους με το κατάλληλο εργατικό δυναμικό. Αυτά αποτελούν τη βασική προϋπόθεση ώστε να γίνει πλήρης αξιοποίηση της οικονομικής ανάπτυξης που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα και η οποία αναμένεται να συνεχιστεί και εντός του 2022. Άλλα σοβαρά ζητήματα είναι ο εκσυγχρονισμός του συνταξιοδοτικού συστήματος και η νομοθετική ρύθμιση της Συμφωνίας ΟΕΒ και Συντεχνιών για τη «Διαδικασία Επίλυσης Εργατικών Διαφορών σε Ουσιώδεις Υπηρεσίες».
